Ο Ξένος και Χέρια Μικρά, τόσο διαφορετικά ίδια

«O Ξένος» του Αλμπέρ Καμύ και το «Χέρια Μικρά» του Andrés Barba είναι δυο βιβλία ιδιαίτερα, το καθένα για διαφορετικούς λόγους. Ουδεμία πρόθεση έχω να τα συγκρίνω ή να κρίνω την λογοτεχνική τους αξία. «Ο Ξένος» είναι ένα διαχρονικό βιβλίο και πολυδιαβασμένο. Δημοσιεύτηκε το 1942 και ακόμα και σήμερα αποτελεί ένα αριστούργημα της λογοτεχνίας, υπόδειγμα της φιλοσοφίας του παραλογισμού. Το «Χέρια Μικρά» είναι ένα βιβλίο που έχει χαρακτηριστεί Βιβλίο της Χρονιάς για το 2017, σύμφωνα με την εφημερίδα Guardian. O συγγραφέας, Andrés Barba, έχει συμπεριληφθεί στους καλύτερους νέους ισπανόφωνους συγγραφείς, ενώ τιμήθηκε με το βραβείο Herralde. Το «Χέρια Μικρά» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, και «Ο Ξένος» από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Είναι δύο εξαιρετικά βιβλία που πρέπει να διαβάσεις όταν είσαι έτοιμος/η, την κατάλληλη χρονική στιγμή της ζωής σου, διότι πιθανώς να σε σημαδέψουν. Οφείλεις να τους αφιερώσεις τον πρέποντα χρόνο, να σκεφτείς και να ψάξεις τα νοήματά τους. Παρότι είναι μικρά σε έκταση βιβλία κρύβουν ένα ολόκληρο κόσμο μέσα τους. «Ο Ξένος» αποτελείται από 118 σελίδες ενώ το «Χέρια Μικρά» από 113 σελίδες.  Κρύβουν, λοιπόν, μέσα τους δύο κόσμους, Ο ένας αφορά το αίσθημα του ανήκειν, δοσμένο από μια παιδική οπτική γωνία. Το άλλο βιβλίο μιλάει για την αίσθηση της κοινωνικής απομόνωσης, το να είσαι ξένος στην κοινωνία που ζεις και δρας, εξαιτίας της προσωπικότητάς σου. Μια προσωπικότητα δομημένη για έναν κόσμο πιθανότατα πιο ξύλινο, όπου οι άνθρωποι μιλούν όταν χρειάζεται και λένε πάντα ό,τι σκέφτονται. Αυτό φυσικά μας φαντάζει αδύνατο εάν το τοποθετήσουμε στην κοινωνία που ζούμε. Άρα παραμένει εις αεί ξένο, απόμακρο, ίσως παράτολμο. Είναι δυο βιβλία τόσο διαφορετικά, θα μπορούσαμε να πούμε τόσο αντιφατικά. Όμως, διαπίστωσα ότι είναι τόσο ίδια.

Χέρια Μικρά, Andrés Barba

Και τα δύο βιβλία μιλούν για απρόβλεπτα γεγονότα, καταστάσεις που δεν φαντάζεσαι πως θα σου συμβούν. Στο «Χέρια Μικρά», η  επτάχρονη Μαρίνα αναγκάζεται να ζήσει σε ένα ορφανοτροφείο καθώς οι γονείς τις πεθαίνουν σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Το δυστύχημα αυτό αφήνει την Μαρίνα μόνη της, ένα σημάδι στην ψυχούλα της. Της αφήνει όμως και ένα υπαρκτό μεγάλο σημάδι από ράμματα στο χέρι και τον ώμο. Αυτό την κάνει διαφορετική ανάμεσα στα άλλα κορίτσια του ορφανοτροφείου. Καθώς η Μαρίνα δεν βρίσκει πως ταιριάζει με τα υπόλοιπα κορίτσια, απομονώνεται σαν να είναι μια ξένη. Τα υπόλοιπα κορίτσια την βρίσκουν διαφορετική, ταυτόχρονα φοβούνται αυτό το ξένο και παράξενο απροσάρμοστο κορίτσι αλλά και την αγαπούν. Η Μαρίνα έχει κάτι που δεν έχουν οι άλλες. Οι εμπειρίες και οι ιστορίες της την κάνουν τόσο θελκτική αλλά και μισητή. Η Μαρίνα είναι ένας νέος κόσμος που τόσο θέλουμε να γνωρίσουμε, αλλά το καινούργιο μας φοβίζει και προτιμούμε να μείνουμε στην γνωστή και ασφαλέστερη πραγματικότητα μας. Η Μαρίνα βρίσκει τρόπους να ηγηθεί και έρθει πιο κοντά με τα άλλα κορίτσια. Επινοεί ένα παιχνίδι στους κανόνες του οποίου υποβόσκει η έμμονη βία. Η Μαρίνα έχει ανάγκη για άγγιγμα, για αγάπη, για αποδοχή. Καθώς, όμως, γρήγορα αντιλαμβάνεται πως δεν θα εισπράξει τίποτα από αυτά, αποφασίζει να κινήσει τα νήματα του δικού της μικρόκοσμου μέσω του τρόμου και της βίας.

Advertisements

Ο Ξένος, Αλμπέρ Καμύ

Ο Μερσώ, στο «Ο Ξένος», είναι μια φιγούρα που επιζητεί το άγγιγμα και την επαφή στην πιο τυπική έκφανσή της. Σαρκικά δένεται με την Μαρί, με την θάλασσα και τον ήλιο. Αποκτά φιλίες, συζητάει με τους γείτονες και δουλεύει. Ζει σε έναν φυσιολογικό μικρόκοσμο, μια βασική κοινωνία. Ο Μερσώ, όμως, δεν κλαίει για τον θάνατο της μητέρας του, δεν νευριάζει, δεν φοβάται, δεν αναλώνεται σε άσκοπες συζητήσεις. Είναι ξένος για κάθε κοινωνία που δεν νοεί έναν άνθρωπο χωρίς συναισθήματα. Μια πράξη του, όμως, θα τον οδηγήσουν στην φυλακή και από εκεί στον θάνατο. Ακόμα και την ύστατη αυτή στιγμή προσπαθεί να σκεφτεί λογικά και να καθησυχάσει τον εαυτό του. Κατά την δίκη του, πριν αποφανθεί η θανατική ποινή για τον Μερσώ, μας εκφράζει πως βαριόταν και πως αισθανόταν ότι μιλούν για αυτόν χωρίς να τον ξέρουν χωρίς αυτός να μπορεί να εκφραστεί. Βεβαίως, ακόμα και όταν απαντάει στα ερωτήματα που του τίθενται ο Μερσώ τους φαίνεται ξύλινος . Οι απαντήσεις του είναι σύντομες χωρίς ίχνος συναισθήματος.

Ίδια ή Διαφορετικά: Σε δεύτερη ανάγνωση…

Φυσικά σε πρώτη ανάγνωση οι δυο αυτοί χαρακτήρες είναι εντελώς διαφορετικοί. Είναι όμως και οι δύο ξένοι για την κοινωνία που ζουν. Σήμερα θα λέγαμε διαφορετικοί, ίσως να τους αποδεχόμασταν πιο εύκολα ή απλά να τους τοποθετούσαμε στο περιθώριο. Η ομοιότητα, κατά την προσωπική μου άποψη, δεν βρίσκεται τόσο στους χαρακτήρες όσο στην αντίληψη της κοινωνίας και του μικρόκοσμου μας. Το αίσθημα του ανήκειν είναι βασικό συστατικό της κοινωνίας μας και ο άνθρωπος πάντα το αποζητά. Αυτό το αίσθημα δεν έχει να κάνει με το πόσο ίδιοι, πανομοιότυποι είμαστε με τους γύρω μας αλλά την ανάγκη μας να μας αποδεχτούμε για αυτό που είμαστε. Καμία αξία δεν θα είχε εάν η κοινωνία μας είχε ίδιους χαρακτήρες, ίδιες προσωπικότητες και ίδια πρόσωπα και σώματα.

Είδα πίσω από τον Ξένο, μέσα από την προσωπικότητα του Μερσώ την ανάγκη του να τον αποδεχτούν για αυτό που είναι, ακόμα και αν ο ίδιος δεν το εκφράζει. Στην δίκη του λοιπόν του φαίνονταν τόσο παράξενο το πως μιλούσαν για αυτόν καθώς τότε πιθανώς να αντιλήφθηκε πως δεν είναι ισάξιο μέλος της κοινωνίας του. Καταδικάστηκε σε θάνατο γιατί δεν έκλαψε στον θάνατο της μητέρας του, γιατί δεν έκανε κάτι που θεωρούσε η κοινωνία του πρέπον και φυσιολογικό.

Η Μαρίνα από την άλλη, ζει σε μια μικρή κοινότητα που δεν την αποδέχεται και αγαπά να την μισεί. Εκεί που θέλω να καταλήξω είναι πως είναι αδύνατο να είμαστε όλοι ίδιοι. Δεν μπορούμε να αποφύγουμε το να είμαστε ξένοι σε μια κοινωνία που μας βλέπει έτσι. Πρέπει αποδεχτούμε τους γύρω μας σαν ανθρώπους χωρίς ετικέτες και χαρακτηρισμούς . Είναι προτιμότερο να ανήκουμε όλοι σε μια «ξένη» και διαφορετική κοινωνία, παρά να είμαστε ξένοι σε μια καθωσπρέπει μονόφθαλμη και κλειστή κοινωνία.

Προτρέπω τους πάντες να διαβάσουν αυτά τα δύο βιβλία και να τα σκεφτούν έντονα, να προσπαθήσουν να τα αποκωδικοποιήσουν. Επίσης θα προέτρεπα τους πάντες να σκεφτούν πότε  υπήρξαν κριτές για την ζωή του συνανθρώπου τους, πότε άθελα τους έκαναν κάποιο άνθρωπο να αισθανθεί ξένο και τον απομάκρυναν.

Ας εξασκήσουμε το μυαλό μας, ας πάρουμε γνώσεις και ερεθίσματα μέσα από την ανάγνωση βιβλίων κάθε είδους.

Γίνε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου διαβάζοντας βιβλία.