Όλοι και όλες οι λάτρεις των βιβλίων έχουν σαφώς και μια αρκετά μεγάλη βιβλιοθήκη με πολλές και διαφορετικές κατηγορίες βιβλίων. Ένας βιβλιόφιλος αρέσκεται να περνά χρόνο και να διανθίζει με νέα διαμάντια την αγαπημένη του γωνιά στο σπίτι – την βιβλιοθήκη του. Οι ευκαιρίες είναι χιλιάδες, οι προσφορές μεγάλες, οι νέες εκδόσεις συχνές, τα δώρα πολλά και εκλεκτά. Έτσι η βιβλιοθήκη θεμιτά και μη πολλές φορές γεμίζει με βιβλία. Περνώντας ένα εύλογο χρονικό διάστημα ο αναγνώστης αρχίζει και κάνει έναν διαφορετικό, ίσως άτυπο διαχωρισμός των βιβλίων που έχει στην κατοχή του δίνοντας ταμπέλες σε αυτά.
Ο διαφορετικός διαχωρισμός δεν εμπίπτει στο λογοτεχνικό είδος ή δεν μένει μόνο στο πλαίσιο διαβασμένα και αδιάβαστα. Ο διαχωρισμός που κάνει ένας έμπειρος αναγνώστης ξεπερνά αυτές τις κατηγορίες και συμπεριλαμβάνει κατηγορίες όπως έχω διαβάσει το μισό, δεν θα το ξαναδιαβάσω ποτέ, δώρο που δεν θέλω να το αλλάξω, εύχομαι να βρω χρόνο να το διαβάσω… αλλά και άλλους τέτοιους διαχωρισμούς. Αυτές λοιπόν οι κατηγορίες θα λέγαμε ότι είναι ένα πολύ προσωπικό κομμάτι του κάθε αναγνώστη που δύσκολα μοιράζεται με ξένους καθώς στο βάθος της ιστορίας είναι περήφανος για το έργο του – δηλαδή την γεμάτη βιβλιοθήκη του – χωρίς να θέλει να βλάψει την φήμη κανενός από τα βιβλία που εμπεριέχει. Είναι δηλαδή ένα προσωπικό στοίχημα που δύσκολα μπορεί να καταλάβει κάποιος άλλος, ακόμα και εάν έχει και ο ίδιος έναν ανάλογο διαχωρισμός και μια κατηγοριοποίηση ανάλογου βεληνεκούς.
Στο παρόν άρθρο θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε μερικές κατηγορίες που νιώθω ότι ταυτίζονται οι περισσότεροι αναγνώστες.
Ποιοι είναι οι γνωστότεροι προσωπικοί διαχωρισμοί βιβλίων;
Διαβασμένα και αδιάβαστα βιβλία
Σαφής και ξεκάθαρος διαχωρισμός βιβλίων. Ο πιο γνωστός διαχωρισμός στα βιβλία μας είναι να τα κατατάσσουμε σε αδιάβαστα και διαβασμένα. Συνήθως επιλέγουμε να τα τοποθετούμε σε διαφορετικά ράφια στην βιβλιοθήκη μας ώστε να μην τα μπερδεύουμε. Αυτή η μεγάλη και κύρια κατάταξη όμως χωρά και χιλιάδες υποκατηγορίες που εμείς θα αναλύσουμε – ή καλύτερα θα προσπαθήσουμε να αναφέρουμε μερικές – όμως ως ξεχωριστές κύριες κατηγορίες. Για να γίνει πιο ξεκάθαρο, ένα αδιάβαστο βιβλίο μπορεί να εμπίπτει και σε άλλες τρείς κατηγορίες όπως εκείνες θα το διαβάσω όταν βρω τον κατάλληλο χρόνο ή σκοπεύω να το διαβάσω άμεσα, εμπλέκοντας φυσικά και συναισθηματικά στοιχεία όπως ότι το αγόρασα πρόσφατα ή βρίσκω δικαιολογίες για να μην το διαβάσω ποτέ αλλά λέω στον εαυτό μου ότι θα το διαβάσω όταν βρω το κατάλληλο χρόνο ( ή πολλές φορές όταν είμαι ψυχολογικά έτοιμος κάτι που δεν είναι φυσικά κατακριτέο).
Δεν θα τα διαβάσω ποτέ
Εδώ συναντάμε μια θλιβερή αλήθεια και μια θλιβερή κατηγορία. Είναι εκείνα τα βιβλία που δεν θα τα διαβάσεις ποτέ γιατί δεν μπορείς να θυμηθείς για ποιον λόγο το αγόρασες. Ή από την άλλη μπορεί ο χωροχρόνος της αγοράς να ήταν κατάλληλος όμως η στιγμή τώρα ακατάλληλη. Επίσης μπορεί να ενέχει βιβλία που απορρίπτεις γιατί έμαθες μια δυσάρεστη είδηση για τον συγγραφέα οπότε δεν θες να ξαναδιαβάσεις βιβλία του ή γιατί σου θυμίζει ένα άτομο που θες να ξεχάσεις. Είναι βιβλία που μπορεί να μην τα ανοίξεις ποτέ αλλά κάτι δηλώνουν για εσένα. Θες ότι δεν έχεις χρόνο, θες ότι δεν θες να βρεις χρόνο, θες η σημασία που κρύβει το βιβλίο από πίσω… είναι πολλά τα ζητούμενα και ευελπιστώ η λίστα με τα βιβλία που κατέχεις αλλά δεν θα διαβάσεις ποτέ να μην είναι μεγάλη.
Ας προσθέσουμε σε αυτό το ρητό που λένε «ποτέ μην λες ποτέ».
Εύχομαι να μην τα είχα διαβάσει ποτέ
Άπαξ και σε μια πρόταση τοποθετείς το εύχομαι, την άρνηση και τον τίτλο του βιβλίου να ξέρεις πως πραγματικά υπάρχει βαθιά απογοήτευση που σε κάνει να λες καμιά φορά μεγάλα και σκληρά λόγια. Η φράση ή καλύτερα η κατηγορία των βιβλίων στην βιβλιοθήκης μας «Εύχομαι να μην τα είχα διαβάσει ποτέ» αποτελείται από τα πιο ασήμαντα και ανώφελα βιβλία που έχεις διαβάσει προσωπικά και φυσικά εγείρει κυκεώνα συζητήσεων και αναλύσεων για να φτάσουμε στο να αποδομήσουμε την ερώτηση «Γιατί;».
Φυσικά, ένα μεγάλο ποσοστό αναγνωστών , μαζί και εγώ, έτυχε να διαβάσουμε βιβλία που αισθανθήκαμε ότι ήταν χάσιμο χρόνου και ουσίας. Δε, όλη η απογοήτευση και η έκρηξη συναισθημάτων και ευχών προς αποφυγή έρχεται να μεγιστοποιηθεί εάν το βιβλίο ήταν πολυαναμενόμενο, το είχατε κατατάξει στα πρέπει να το διαβάσω άμεσα και η αγορά του κόστισε παραπάνω από ότι θα υπολογίζατε.
Διαβασμένο, αλλά δεν μπορώ να θυμηθώ τι πραγματεύεται
Επίσης μια περίεργη κατηγορία. Όταν λοιπόν ο διαχωρισμός των διαβασμένων σας βιβλίων περιλαμβάνει και αυτή την κατηγορία να ξέρετε πως οι αιτίες είναι πολλές. Καμιά φορά είναι λογικό τα βιβλία να μην μας συγκινούν, να μην αφήνουν κανένα αποτύπωμα στην νοητική και συναισθηματική κατάσταση και εξέλιξη μας, να γίνονται απλά ένα ακόμα κομμάτι στην βιβλιοθήκη μας, να τα έχουμε διαβάσει πριν χρόνια και να μην ξέραμε καν την ύπαρξή τους. Αυτός ο διαχωρισμός δεν είναι απαραίτητα κακός ή δυσάρεστος ή ακόμα και προσβλητικός, είναι απλά μια ένδειξη και ένα καμπανάκι για την αναζωπύρωση του ενδιαφέροντός μας προς το συγκεκριμένο βιβλίο αλλά και την εξάσκηση της μνήμης μας.
Αγορασμένο μόνο για το φαίνεσθαι
Ελάτε ας μη κρυβόμαστε μεταξύ μας. Ναι δεν χρειάζεται να το παραδεχτείς φωναχτά αλλά μέσα σου γνωρίζεις ότι η βιβλιοθήκη σου περιέχει και τέτοια αναγνώσματα. Οι λόγοι που πιθανόν έχεις βιβλία μόνο για το φαίνεσθαι είναι αρκετοί: Μπορεί να αγόρασες κάποιο βιβλίο για να καταπλήξεις αυτήν ή αυτόν που σου αρέσει, μπορεί να επηρεάστηκες από την προβολή του, μπορεί να νιώθεις τύψεις που δεν θες να το διαβάσεις αλλά θες να λες ότι το έχεις διαβάσει, μπορεί να το αγόρασες γιατί ήθελες να καταπλήξεις το αγόρι ή το κορίτσι στο βιβλιοπωλείο, μπορεί να θες μέσα από αυτό να σε θαυμάζουν οι φίλοι σου…
Προσποιούμαι ότι το έχω διαβάσει
Αυτή η κατηγορία συμπίπτει σε πολλά κομμάτια, τέλεια στην κατηγορία «Αγορασμένο για το φαίνεσθαι». Το μεγαλύτερο λάθος που μπορείς να κάνεις είναι να μπεις σε μια συζήτηση για ένα βιβλίο και να μην θες να παραδεχτείς ότι δεν το έχεις διαβάσει. Εκεί περιπλέκεις την κατάσταση και είσαι αναγκασμένος να μιλάς γι’ αυτό σαν να το έχεις διαβάσει – σαν να το ξέρεις σπιθαμή προς σπιθαμή. Μπράβο σου φυσικά για τον καταπληκτικό θεατρικό ρόλο που ενσαρκώνεις ως γνώστης αλλά παραδέξου ότι αυτό το βιβλίο ανήκει σε κάποια άλλη κατηγορία όπως αυτή του «Δεν θέλω να το διαβάσω ποτέ».
Μισοδιαβασμένο
Δεν μπορώ να φανταστώ ούτε έναν αναγνώστη που κρυφά ή φανερά να μην έχει ούτε ένα βιβλίο που δεν μπορεί να τελειώσει με τίποτα. Καμιά φορά όσο και να ζοριστείς, όσο και να προσπαθήσεις να ολοκληρώσεις το βιβλίο δεν μπορείς. Ίσως μια εσωτερική δύναμη σε κάνει να προβάλλεις τέτοια αντίσταση για τον σωστό λόγο αλλά η εξωτερική αίσθηση συνέπειας να μην μπορεί να παραδώσει τα όπλα. Δεν είναι κακό να μην μπορείς να διαβάσεις ένα βιβλίο ολόκληρο και να το αφήνεις μισοτελειωμένο. Προτιμούμε λοιπόν να αφήνουμε μισοδιαβασμένα μερικά βιβλία μας (και να επιλέγουμε να τα χαρίζουμε σε κάποιον άλλον) από το να επιμένουμε να προκαλούμε τα νεύρα μας.
Σκοπεύω να το διαβάσω
Το σκοπεύω εμπεριέχει το «θα», και το θα είναι πραγματικά τόσο αόριστο και μη προσδιορισμένο που καταλήγει να είναι συνώνυμο με το ποτέ. Αυτός ο διαχωρισμός των αδιάβαστων βιβλίων είναι τόσο κοντά με τον διαχωρισμό και την κατηγοριοποίηση του «Θα το διαβάσω όταν έχω χρόνο».
Δώρο
Κατηγορία – φωτιά που συνοδεύεται από το ρητό «Τα δώρα δεν δωρίζονται» ακόμα και εάν δεν πρόκειται ποτέ να το διαβάσεις. Επίσης, φαντάζομαι υπάρχουν και άλλοι αναγνώστες όπως και εγώ που δεν αλλάζω ποτέ τα δώρα των φίλων μου ακόμα και εάν δεν μου αρέσουν. Τα συνδυάζω πάντα με μια πράξη αγάπης και η στιγμή μετράει. Βεβαίως μπορεί η κατηγορία «Δώρα» να είναι βιβλία που λατρεύεις και απλά δεν θες να τα χαρίσεις ή να τα δανείσεις σε κανέναν άλλο γιατί θα μαυρίσουν (μεταφορικά, δεν μπορώ καν να διανοηθώ την κυριολεκτική έννοια του) το βιβλίο και την αξία του.
