Τρεις γυναίκες, τρεις διαφορετικές γενιές παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς, αντέχουν τις κακουχίες και αγωνίζονται για να επιβιώσουν. Η γιαγιά Ευγενία, η μάνα Σοφία και η κόρη Δωροθέα είναι τρεις γυναίκες που στερούνται τα πάντα και γίνονται οι στυλοβάτες των οικογενειών τους. Ο δρόμος της προσφυγιάς είναι δύσκολος και μακρύς συνάμα. Όμως οι ίδιες δεν το βάζουν κάτω και αντιμετωπίζουν την κάθε δυσκολία και κάθε απώλεια που έρχεται στο διάβα τους.
Η Μάρθα Πατλάκουτζα μας δίνει ένα συγκινητικό βιβλίο. Μιλάει για τις Μάνες του Πόντου. Για τις μάνες εκείνες που πόνεσαν, έκλαψαν, μοιρολόγησαν, βασανίστηκαν αλλά δεν φοβήθηκαν. Είναι οι ηρωίδες που κίνησαν γη και ουρανό για να έχουν ενωμένη την οικογένεια τους. Αφορμή για να γράψει αυτό το βιβλίο ήταν οι ιστορίες των συγγενών του συζύγου της και κυρίως της γιαγιάς του, της Δωροθέας Σοντουλίδου. Η ιστορία ξεκινάει το 1915 στην Τραπεζούντα και καταλήγει στα μέσα της δεκαετίας του 1960 στην Θεσσαλονίκη. Η οικογένεια έζησε τον ξεριζωμό και την προσφυγιά ως το μεδούλι. Από την Τραπεζούντα του Ανατολικού Πόντου, στη Γάγγρα του Καυκάσου και από εκεί στην Ελλάδα.
Η συγγραφέας έκανε εμπεριστατωμένη έρευνα γύρω από την ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού και όσα υπέστησαν οι ελληνόφωνοι πληθυσμοί της περιοχής από τις θηριωδίες των Τούρκων. Η κυρία Μάρθα Πατλάκουτζα με την πένα της περιγράφει με απλοϊκό τρόπο τα ιστορικά γεγονότα της εποχής. Η γενοκτονία των Αρμένιων και των Ποντίων, η Ρωσική Επανάσταση, η Σοβιετική Ένωση, η Κατοχή και ο Εμφύλιος στην Ελλάδα. Είναι μόνο μερικά από τα γεγονότα που διαβάζουμε στις σελίδες του βιβλίου.
Ωστόσο από το βιβλίο κρατάω δύο χαρακτηριστικές σκηνές που με συγκίνησαν ιδιαίτερα. Η πρώτη ήταν η σφαγή των νηπίων της Σάντας τον Σεπτέμβριο του 1921. Μια σκηνή σοκαριστική και συγκινησιακά φορτισμένη. Η δεύτερη σκηνή αφορά τον βομβαρδισμό του Λιτοχώρου από τους Γερμανούς και η στιγμή που η Δωροθέα ψάχνει να βρει το αγγελούδι της μέσα στα χαλάσματα. Η συγγραφέας περιγράφει και τις δύο σκηνές πολύ ζωντανά αποφεύγοντας όμως την ωμή πραγματικότητα. Οι περιγραφές συγκλονίζουν και με το παραπάνω. Νιώθεις τον πόνο μιας γυναίκας που χάνει το μονάκριβο παιδί της. Ο πόνος της μάνας για τον χαμό είναι μεγάλος. Ακόμα και όταν κάνει άλλο παιδί, αυτός ο πόνος είναι αγιάτρευτος αλλά ο χρόνος είναι νικητής και γιατρεύει.
Οι «Μάνες του Πόντου» είναι το πέμπτο βιβλίο της Μάρθας Πατλάκουτζα που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Έξη. Πρόκειται για ένα καλογραμμένο ιστορικό μυθιστόρημα με λιτή περιγραφή και δομή. Είναι μια δυνατή ιστορία για τις γυναίκες εκείνες που υπέμειναν τα πάντα για να αναστήσουν τις οικογένειές τους και στο τέλος να βρουν την λύτρωση.
Σχετικά με τη συγγραφέα
Η Μάρθα Πατλάκουτζα γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη από γονείς που κατάγονται από την Ανατολική Θράκη. Ο παιδικός της χρόνος είχε να κάνει με αποδράσεις σε αλάνες και βιβλιοθήκες. Αγαπάει πολύ τα παιδιά γι’ αυτό και πήρε την απόφαση να σπουδάσει Παιδαγωγικά στο Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, απ’ όπου αποφοίτησε το 1990.
Από το 1996 διδάσκει σε δημοτικά σχολεία της χώρας και τα τελευταία χρόνια σε δημοτικά της Θεσσαλονίκης. Δεν ξέρει για πόσα χρόνια θα μπορεί να γράφει, ούτε αν θα το κάνει πετυχημένα. Προς το παρόν απολαμβάνει το ταξίδι κι εύχεται να αργήσει πολύ να βρει την Ιθάκη της.
