“Αμηχανία” : Το συγκινητικό μυθιστόρημα του Richard Powers για την επιστήμη και την οικολογία

Το τελευταίο μυθιστόρημα του Αμερικανού Richard Powers, με τίτλο «Αμηχανία» (Bewilderment, 2021), φέρνουν στην Ελλάδα οι εκδόσεις Gutenberg, σε εξαιρετική μετάφραση του Γιώργου Κυριαζή. Το συγκινητικό αυτό μυθιστόρημα, αφηγείται τη ζωή του αστροβιολόγου Θίοντορ Μπερν και του εννιάχρονου γιου του Ρόμπιν, ο οποίος βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού και προσπαθεί, μαζί με τον πατέρα του, να διαχειριστεί, μεταξύ άλλων, το πένθος το οποίο βιώνει μετά την απώλεια της μητέρας του. Η Αλίσα, υπήρξε διακεκριμένη επιστήμονας και ενεργή ακτιβίστρια, που μαχόταν με τόλμη για τα δικαιώματα των ζώων και τη διάσωσή τους. Ο μικρός Ρόμπιν, ο οποίος πήρε το όνομα του από το αγαπημένο πουλί της μητέρας του, τον κοκκινολαίμη, κληρονόμησε την αγάπη αυτή για κάθε ζωντανό πλάσμα αλλά και την ευθύνη να τα προστατέψει από τον αφανισμό. Παράλληλα με την προσπάθειά του αυτή, δίνει την δική του προσωπική μάχη να ενσωματωθεί στον πραγματικό κόσμο, για τον οποίο είναι υπερβολικά ευαίσθητος. Τα βίαια ξεσπάσματά του κι η αδυναμία αποδοχής της διαφορετικότητάς από τον κοινωνικό περίγυρο, θα οδηγήσουν τον πατέρα του, Θίοντορ, στην αναζήτηση εναλλακτικών μεθόδων που δεν εμπεριέχουν ψυχοδραστικά φάρμακα, με αποτέλεσμα να καταφύγει στην νευροεπιστήμη, με άλλα λόγια, στην επιστήμη του εγκεφάλου.

Η «Αμηχανία» του Powers, περιστρέφεται γύρω από τρεις θεματικούς άξονες, την αστροφυσική, την επιστήμη και την οικολογία, ενώ μεγάλη βαρύτητα δίνεται και στον θεσμό της οικογένειας και τις διαπροσωπικές σχέσεις των κεντρικών ηρώων του. Η φύση, τα άλυτα μυστήρια του σύμπαντος αλλά και οι αμέτρητες μορφές ζωής που κατοικούν τον πλανήτη Γη, φαίνεται να απασχολούν τον μικρό Ρόμπιν κι η ενασχόλησή του αυτή, μοιάζει το μοναδικό του απάγκιο απέναντι στον σκληρό κόσμο που το περιβάλλει.

 

«Η αστρονομία κι η παιδική ηλικία έχουν πολλά κοινά. Και οι δυο είναι ταξίδια σε τεράστιες αποστάσεις.[…] Και οι δυο διακατέχονται από άγνοια. Και οι δύο μένουν με το στόμα ανοιχτό μπροστά στον χρόνο. Και οι δύο βρίσκονται αιωνίως στο ξεκίνημα.»

Ο Θίοντορ προσπαθεί με κάθε τρόπο να προστατέψει το ιδιαίτερο πλάσμα που έφερε στον κόσμο, σε ένα κόσμο όπου κι ο ίδιος ήρθε χωρίς εγχειρίδιο επιβίωσης ή ανατροφής παιδιών, με το άγχος του να είναι έκδηλο σε πολλά σημεία του βιβλίου. Η αναμφισβήτητη ικανότητα του Powers να ψυχογραφεί σε βάθος τους ήρωές του, καθιστά την «Αμηχανία» ένα μυθιστόρημα-σπουδή πάνω στην αμέτρητες εκφάνσεις της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης, ενώ τονίζει με κάθε τρόπο την αξία της ενσύναισθησης και τις τραγικές συνέπειες της έλλειψής της. Όπως ο ίδιος ο ήρωας του Powers θα πει, «…απέναντι στα θεμελιώδη ελαττώματα του κόσμου, περισσότερη ενσυναίσθηση, σημαίνει μεγαλύτερη οδύνη» κι αυτό αποτελεί, ένα από τα σημαντικότερα μηνύματα του μυθιστορήματος αυτού. Το πώς συμπεριφερόμαστε απέναντι στους άλλους, απέναντι στον πλανήτη που μας φιλοξενεί, στα όντα που συμβιώνουν μαζί μας αλλά και το αν έχουμε αντιληφθεί σαν είδος την καταστροφή που έχουμε επιφέρει στον πλανήτη, απασχολούν τον συγγραφέα σε όλη την έκταση του βιβλίου.

Ο οικολογικός χαρακτήρας της μυθιστορίας που έπλασε ο Powers, η επείγουσα ανάγκη να δράσουμε ώστε να διασωθεί ό,τι έχει απομείνει ενώ ο χρόνος λιγοστεύει, δεν είναι τα μόνα θέματα που εγείρονται. Ο ίδιος ο συγγραφέας, μέσα από τους ήρωές του, στέκεται επικριτικός απέναντι στην διακυβέρνηση του απελθόντος Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ενσωματώνοντας στην πλοκή του βιβλίου του γεγονότα-απόρροια της πολιτικής του πρώην προέδρου, καταθέτοντας έτσι το σχόλιό του για τα φαινόμενα ρατσισμού και φυλετικού διαχωρισμού που έλαβαν χώρα κατά την διάρκεια της θητείας του. Η κουλτούρα της κατανάλωσης που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τον ακτιβισμό και την ενεργή οικολογική συνείδηση, η υπέρμετρη χρήση της τεχνολογίας κι η αχαλίνωτη εισβολή της στην καθημερινότητά μας, η επιστήμη και τα ηθικά διλήμματα που θέτει η εξάπλωση της σε όλους τους τομείς, φέρνουν τους αναγνώστες σε αμηχανία, τους ξεβολεύουν και τους κάνουν να κοιτάξουν κατάματα ένα αβέβαιο μέλλον που παραμένει δυσοίωνο, όσο εκείνοι παραμένουν αμέτοχοι. Ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα που θα σκέφτεστε για καιρό. Βρείτε το εδώ.