Το Κόκκινο και Γυμνό, το πλήθος και η χυδαιότητα

Ο Γιάννης Γρηγοράκης  κατοικεί στη Θεσσαλονίκη από  όπου και γεννήθηκε. Σπούδασε νομικά όπου και για τριάντα χρόνια άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου. Συνολικά μέχρι στιγμής έχει εκδώσει εννιά βιβλία, με προτελευταίο το Κόκκινο και Γυμνό, ένα βιβλίο όπου αγόγγυστα – αν βέβαια μπορείς να συντονιστείς με την αιθέρια  έντεχνη παράδοση της  επαρχιακής βουκολικής  Ελλάδας των κάμπων και των ποταμών, σου φέρνει μυρωδιές, σκέψεις, εικόνες μνήμες, εφάμιλλες με αυτές που δημιουργούν οι αρμονικές χορδές μουσικών καλλιτεχνών και τραγουδοποιών όπως ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, ενός άλλου έντεχνου, διαφορετικού, μιας άλλης τέχνης, μιας άλλης έκφρασης, ενός άλλου βιβλίου.  Εκστατικής, με κορυφώσεις, μεταπτώσεις, τόσο συναισθηματικές όσο και πραγματικές. Άνετα το διαβάζεις υπό τους ήχους του φωνητικού γρεζιού  του Θανάση. Αυτές αλλά και οι παρακάτω σκέψεις μου γεννήθηκαν γνωρίζοντας από κοντά τον συγγραφέα σε μια καφετερία στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και συζητώντας για όλα αυτά.

Και είναι ίσως αυτή η περίεργη αλλοκοτιά των γραμμών, των λέξεων, της πλοκής και των ανθρώπων-σελίδων  του Γιάννη, όπου σου δημιουργεί την αίσθηση πως μιλάει για μια άλλη Ελλάδα, για κάποιους άλλους ανθρώπους, για ένα άλλο σύνολο. Οι ίδιοι όμως δεν έχουν την πολυτέλεια να ανυψωθούν και πολύ μακριά από την πραγματικότητα, από το πλήθος.  Το Κόκκινο και Γυμνό σχηματικά, τοποθετείται σίγουρα στην προ κρίσης Ελλάδα.

Ο Άλκης είναι ο σύντροφος της Νόρας μαζί με τον Ιάσονα. Αναζητούν την ευτυχία που συχνά βιώνεται «σαν εφηβική αναστάτωση» σαν ένα κάποιο παιδικό σκίρτημα, ενώ παράλληλα και οι τρείς τους πράττουν ένα κουραστικού, απολαυστικό, Διονυσιακό ταξίδι αυτογνωσίας, ένα ταξίδι  που περιέχει τα ίδια του τα όρια, που ακολουθεί την ίδια τραγική πορεία όλων των ανθρώπινων που εμπεριέχουν τα όρια τους:  Τους ανεβάζει στα ουράνιο και τους τσακίζει. Παράλληλα δεν επιδέχεται και πολλές ερμηνείες τούτο το ταξίδι καθώς καραδοκεί η παραγνώριση του, λόγο της μη κατανόησης του. Μονάχα βιώνεται.

Τους τρείς ερωτευμένους νέους που τους ενώνει το πάθος για φιλοσοφία, για έρωτα και για ζωή, αποφασίζουν να ζήσουν την αγάπη χωρίς ανόητα πάθη: Ένα ερωτικό τρίγωνο χωρίς ψευδαισθήσεις και παράλογες απαιτήσεις και ανόητα κτητικά πάθη. Το carpe diem  αυτό το Λατινικό ρητό του ποιητή Οράτιου του 11 μ.χ. αιώνα, αναβλύζει από κάθε απόφαση των ηρώων, από  κάθε κομβικό για την πλοκή σημείο του βιβλίου: H ουτοπία έτσι δεν χάνεται, συνεχίζει να ρέει δίπλα τους μαζί τους, σαν πραγματικότητα.

Advertisements

Η εικόνα του Henri Cartier για εξώφυλλο προϊδεάζει:  Το παλιό μες τον ευνουχισμό κάθε ξαφνικού και τρυκιμιακού σκιρτήματος που ίσως να μπορούσε να αισθανθεί η ψυχή του, κοιτάζει με λοξό και στραβό ύφος το νέο, το ζωντανό, τα νιάτα που είναι αποτυπωμένα σε κάθε σημείο του σώματος τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά, παραδομένα στα σκιρτήματα.

Είναι αυτός ο πανταχού παρόν κοινωνικός δυισμός: Ο παλιός κόσμος που όμως εκφράζεται ως η κυρίαρχη νόρμα του τώρα, ο οποίος σε κάθε στιγμή που θα ανταμωθεί με το νέο θα το κοιτάξει «στραβά» σαν κάτι το βδελυρό  νιώθοντας την απειλή του χρόνου. Γιατί ο χρόνος κυλάει αμείλικτος και μες τα μπαγκάζια του φέρνει μόνο χρώματα και σκίρτημα του αυριανού κόσμου, αυτού που σαν σκίρτημα εμφανίζεται στο τώρα με την μορφή της νιότης, των νέων ανθρώπων, των επιθυμιών, των ονείρων, της διασκέδασης τους, των απολαύσεων τους, της παρουσίας τους.  «Τρέχα σύντροφε, ο παλιός κόσμος σε κυνηγάει», έλεγαν τα σκιρτήματα του αύριο, οι νέοι  που προ- οικονομούσαν έναν νέο κόσμο στον καυτό Μάη του 68.  Ο χρόνος ήταν πάντα σύμμαχος της νιότης.

Το  πλήθος είναι μια όψη που δεν μπορούμε να παραβλέψουμε. Σε κάποιο σημείο του βιβλίου, όπου ο συγγραφέας διηγείται την ιστορία όντας σε κόμμα έπειτα από ένα ατύχημα, συναντιέται φαντασιακά με τον Αλμπέρ Καμύ. Ο Επαναστατημένος άνθρωπος, αυτό το δοκίμιο του Καμύ που εξερευνά την απογοήτευση, που διερευνά το πώς τα μεγαλύτερά όνειρα της ανθρωπότητας, τα πιο υψηλά, κατέληξαν  εφιάλτες διδάσκει στον πρωταγωνιστή: Το πλήθος είναι ένας απαράβατος κανόνας. Το πλήθος είναι όλοι αυτοί που είναι έτοιμοι να σε δακτυλοσκοπήσουν, να σε στιγματίσουν, να θελήσουν να σε αφήσουν απ’ έξω. Είναι οι συνθήκες, οι αναγκαίοι συμβιβασμοί που εν μέρει οφείλεις να κάνεις, ώστε να μπορέσεις να υπάρξεις όπως θα ήθελες, εν μέρει. Εν μέρει γιατί αυτοί οι συμβιβασμοί είναι που σε αφήνουν λειψό. Μα αν επιθυμείς να πατήσεις στο έδαφος του πλήθους, με το ένα πόδι να πατήσεις, να συμβιβαστείς, μα με το άλλο να μείνεις στον δικό στο χώρο, να πατάς το έδαφος σου. Να διατηρήσεις ένα «ένα εσωτερικό Στάλινγκραντ» ,  όπως μου το είχε περιγράψει και ο ίδιος ο συγγραφέας στην συνάντηση μας. Κάποιοι δεν αντέχουν αυτή την δισυπόστατη ζωή. Αυτοκτονούν γιατί αρνούνται να ζήσουν μισοί, προτιμούν να πεθάνουν ολόκληροι. Άλλοι πάλι, πέρασαν αβίαστα και με τα δυο τους πόδια στου πλήθους την μεριά. Και έτσι δεν τους ξεχωρίζεις, και έτσι το πλήθος, άνθρωπο τον άνθρωπο που κατακτά μεγαλώνει.

Έτσι και οι πρωταγωνιστές είχαν να αντιμετωπίσουν το πλήθος τους. Την κοινωνία έξω από αυτούς που δε ήταν έτοιμοι ή διατεθειμένοι να δεχτούν την πολυερωτική τους σχέση και έπειτα όταν προέκυψε ένα παιδί, την εξ αδιαιρέτου πατρότητα που επινοούν και μεγαλώνουν και οι τρείς του το παιδί.

Η χυδαιότητα είναι ίσως ένα ακόμα από τα όπλα του πλήθους. Αδυνατεί να αποσυνδέσει την αγνή ερωτική έλξη από την διαστρεβλωμένη κυρίαρχη εικόνα της σεξουαλικότητας της εκμετάλλευσης, όπου αδυνατείς να απολαύσεις τον άνθρωπο δίχως να σου ανήκει. Η αγάπη  όπου ενισχύεται και υπάρχει παράλληλα με  ένα κάποιο όραμα ,αυτό της εξαφάνισης κάθε ιδιοκτησιακής λογικής στην αγάπη και στις ερωτικές σχέσεις, χωρίς ανόητα πάθη, απλώς δεν υπάρχει, δεν μπορεί να υπάρξει.  Έτσι αναδεικνύεται και ένα σύγχρονο σεξουαλικό ταμπού, αυτό της πολυσυντροφικότητας,

Οι πρωταγωνιστές έλκονται από μια εγκεφαλική ένωση, μέσω της τέχνης, της ποίησης, της λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας, της ανάγκης για βίωσης κατακλυσμιαίων εικόνων και συναισθημάτων, νέων από κοινού εμπειριών σε έναν άγνωστο δρόμο. Χωρίς μετάνιωμα. Και αυτό,  το πλήθος δεν το συγχωρεί.

Το στοιχείο της τραγωδίας θα το δώσει το τέλος. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό από την αρχή του βιβλίου είναι πως στην αρχή κάθε κεφαλαίου παρατίθεται και ο στοίχος από κάποιο τζαζ  τραγούδι, της δεκαετία του 60-70.  Το κάθε στιχάκι είναι σχετικό με το νόημα και την πλοκή του κάθε κεφαλαίου. Έτσι, το τελευταίο κεφάλαιο θα αρχίσει με το στιχάκι  «Don’t look back» των Hooker και Morrison.  Μέσα από τον θάνατο του Άλκη, του πρωταγωνιστή, ο γιός και η Νόρα θα μάθουν να μην κοιτάνε πλέον πίσω, θα μάθουν να προχωράνε μπροστά, μιας και είχε πεθάνει και ο Ιάσονας, το τρίτο μέλος της σχέσης, αφήνοντας «πίσω» το παιδί και την Νόρα.

Ο θάνατος ακόμα και κυρίαρχος που έρχεται και επισφραγίζει το τσάκισμα του επαναστατημένου ανθρώπου και βάζει τέλος στην αναζήτηση του ταξιδιού της ουτοπίας, εκλαμβάνεται  με μοναδικό τρόπο:

«Και όμως δεν τα σκοτώνει όλα ο θάνατος, Νόρα. Ο αχρονικός ανέγγιχτος εαυτός επιζεί. Διαχέεται μέσα στο σύμπαν πριν και μετά την ζωή. Ναι, αγάπη μου, ότι κυλάει μέσα σου και παντού ως άφθαρτη και αέναη αλήθεια, δεν πεθαίνει ποτέ. Υπάρχεις με τους όρους της αθανασίας, ασώματος, σαν κυματισμός ελάσσονος πνοής , σαν μυρωδιά βρεγμένης γης, σαν κόκκος σκόνης καψαλισμένος στον ήλιο. Μη λυπάσαι για τίποτα, αγάπη μου. Απλώνεις το χέρι σου και μ’ αγγίζεις. Νιώθω πάλι αθώος, αποσυρμένος στον νηφάλιο  γαλάζιο ουρανό, ακηλίδωτος με μια απρόσιτη αίσθηση ευτυχίας. Ξανανοίγομαι στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, μέσα στη γλυκιά ήρεμη, διαπεραστική σιωπή, μέσα στη ροή που γεννάει πράγματα, μέσα στις αιτίες, στο σπόρο μιας μελλοντικής εικόνας-μια λυγερή, κόκκινη βουκαμβίλια. Στα ανυποψίαστα μάτια του κόσμου είμαι μια στάλα εσπερινού φωτός στα τζάμια των παραθύρων σου. Μια στάλα φεγγαρόφωτου, Νόρα, μια μουντή ανταύγεια ένα χειμωνιάτικο πρωινό».

Συντάκτης του άρθρου: Ραφαήλ Νικόλαος Μπελενιώτης