Υπάρχει μία παροιμία που αναφέρει πως “…το μυαλό δουλεύει όπως το αερόστατο, καλύτερα ανοιχτό!”. Κοντά σε αυτό, νομίζω πως αξίζει να προσθέσουμε πως και το βιβλίο λειτουργεί ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. Η εφεύρεση της τυπογραφίας μαζί με την ακόλουθη βιομηχανική επανάσταση, κατέστησαν το βιβλίο ως κάτι προσβάσιμο και όχι μόνο κτήμα των ευγενών. Ιδιαίτερα στην εποχή μας, πλέον το μεγαλύτερο ποσοστό του κοινού έχει πρόσβαση σε βιβλία ποικίλης ύλης και περιεχομένου. Πέρα από τα αφιερώματα σε συγγραφείς και μεμονωμένα βιβλία, ήρθε η ώρα για να κάνουμε ένα σύντομο αφιέρωμα σε δέκα βιβλία που επηρέασαν την σύγχρονη σκέψη!
Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος – Primo Levi
Μόλις τρία χρόνια μετά τον εκτοπισμό στο Άουσβιτς και δύο μετά την απελεύθερωσή του από εκεί, ο Primo Levi έγραψε ένα από τα κορυφαία έργα για την περίοδο του Ολοκαυτώματος. Γραμμένο με εντυπωσιακή γλαφυρότητα, το βιβλίο περιγράφει τις αντίξοες συνθήκες που συνάντησε ο νεαρός τότε Primo Levi κατά την άφιξή του στο στρατόπεδο αλλά και τα συναισθήματα που τον κατέκλυαν κάθε στιγμή της παραμονής του. Το χαρακτηριστικό του βιβλίου είναι η αξιοπρέπεια με την οποία ο συγγραφέας καταγράφει ό,τι συνέβη. Είναι πράγματι εντυπωσιακή η απουσία μίσους και υπερβολών από το κείμενο, ιδιαίτερα για κάποιον που έζησε την φρίκη του πολέμου όσο κανείς. Οι μνήμες αυτές, τις οποίες ο συγγραφέας προσπάθησε να αποτυπώσει και σε άλλα έργα του, ήταν που τον ώθησαν να βάλει τέλος στη ζωή του σαράντα χρόνια αργότερα μην αντέχοντας να ζει άλλο με τις φρικιαστικές σκηνές. Η σύγχρονη σκέψη βρήκε στο βιβλίο του Primo Levi την αξιοπρέπεια, την απουσία εκμετάλλευσης του ανθρώπινου πόνου αλλά κυρίως την πραγματική εικόνα των γεγονότων ενός από τα μεγαλύτερα εγκλήματα από το ανθρώπινο γένος προς τον ίδιο του τον εαυτό.
Γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν σε παράξενα πράγματα – Michael Shermer
Γιατοί οι άνθρωποι συνεχίζουν να πιστεύουν σε μάγους, σε απαγωγές από εξωγήινους και στην τηλεπάθεια; Είναι δυνατόν να έχει συσταθεί ολόκληρη ομάδα αναθεώρησης της ιστορίας η οποία προσπαθεί να αποδείξει ότι δε συνέβη το ολοκαύτωμα; Ο ιστορικός της επιστήμης Michael Shermer απαντά με λογικά επιχειρήματα απέναντι στα παραπάνω αλλά και σε πολλά ακόμη ερωτήματα τα οποία θα συναντήσουμε. Η επιστημονική αναζήτηση ακόμη και εάν δεν απαντά κάθε φορά σε όλα τα ερωτήματα, αποτελεί μία από τις δημιουργικότερες διαδικασίες που μπορεί να μας γεμίσει χαρά και ικανοποίηση!
Πώς βλέπω τον κόσμο – Albert Einstein
Ένας από τους σοφότερους και πιο επιδραστικούς επιστήμονες της ανθρώπινης ιστορίας, παρουσιάζει την οπτική του για τον κόσμο. Και αυτήν την φορά, όχι υπό το πρίσμα της φυσικής ή της επιστήμης αλλά υπό την οπτική του ανθρώπου που ζει, δημιουργεί και παρατηρεί όσα συμβαίνουν γύρω του. Ο Albert Einstein σε αυτήν την συλλογή κειμένων του, παρουσιάζει τις απόψεις του για τον άνθρωπο, την θρησκεία και την ζωή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η άποψή του για το νόημα της ζωής: “…ο άνθρωπος που κοιτάζει την ίδια του την ζωή αλλά και την ζωή των γύρω του όντων σαν κάτι χωρίς σημασία, δεν είναι μόνο δυστυχισμένος αλλά και ανάξιος να ζει.”
1984 – George Orwell
Το προφητικό έργο του George Orwell αποτελεί ένα από τα έργα-ορόσημο στη σύγχρονη ανθρώπινη σκέψη. Σε έναν κόσμο που συνεχώς παρακολουθείται από τον Μεγάλο Αδελφό, όποιος υποπέσει στο λάθος της σκέψης τιμωρείται με θάνατο. Και για να αποφευχθεί η σκέψη πρέπει να εκλείψουν και όλα όσα την συντελούν: γλώσσα, βούληση, συναισθήματα και ελευθερία. Ακόμη και το παρελθόν ελέγχεται από τον Μεγάλο Αδελφό. Όταν γράφτηκε το βιβλίο από τον George Orwell, το 1984 αποτελούσε ένα τρομακτικό σενάριο για το μέλλον. Πλέον, το 1984 είναι το παρόν, ίσως και παρελθόν. Κάθε μέρα και σε κάθε γωνιά του κόσμου βλέπουμε τα σενάρια του Orwell να επιβεβαιώνονται και ίσως το βιβλίο του μας ωθήσει ώστε να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε!
Το δεύτερο φύλο – Simone de Beauvoir
Η βίβλος του φεμινιστικού κινήματος πρωτοκυκλοφόρησε το 1949 και αποτελεί ακόμη και σήμερα τον οδηγό κάθε γυναίκας προς την ανεξαρτησία και την κατάρρευση των στερεοτύπων, ιδιαίτερα σε μία εποχή που επανέρχονται στο προσκήνιο οι σεξιστικές συμπεριφορές και η βία εναντίον των γυναικών. Ακόμη και αν ο κόσμος συνεχίζει σε μεγάλο βαθμό να είναι μια κοινωνία αντρών με γερές βάσεις επιρροής, το “Δεύτερο φύλο” μπορεί να ανατρέψει αυτά τα στερεότυπα και να οδηγήσει σε έναν κόσμο αν όχι καλύτερο, τουλάχιστον πιο δίκαιο.
Γράμματα σε έναν νέο αντιρρησία – Christopher Hitchens
Ο Christopher Hitchens άφησε ως παρακαταθήκη πολλά ριζοσπαστικά έργα σε θέματα ταμπού που συνήθως αποφεύγονται. Ένα από αυτά, αποτελεί το βιβλίο του “Γράμματα σε έναν νέο αντιρρησία”. Με αναφορές σε σημαντικά πρόσωπα όπως ο Εμίλ Ζολά αλλά και ο Τζωρτζ Όργουελ, ο συγγραφέας εμπνέει τις επόμενες γενιές αντιστασιακών και ριζοσπαστών νέων. Κατά τον Hitchens, η αντίρρηση και η αντίσταση είναι στάση ζωής και όχι ευκαιριακή νεανική παρόρμηση. Δε θα μπορούσα να μη ξεχωρίσω την ρήση του για την αμφισβήτηση, όπου ο Hitchens διαπιστώνει πως “…το βάρος της απόδειξης πέφτει σε σένα που υποστηρίζεις κάτι με θέρμη και όχι σε εμένα που το αμφισβητώ.” Αν μη τι άλλο, φράση που όντως μπορεί να επηρρεάσει την ανθρώπινη σκέψη.
Και ο άνθρωπος έπλασε τους θεούς – Pascal Boyer
Πόσοι και πόσοι επιστήμονες καταπιάστηκαν με την θρησκεία και την αναγκαιότητά της για τον άνθρωπο. Μέχρι πρόσφατα, οι ανθρωπολόγοι και λόγω έλλειψης τεχνικών και στοιχείων, δε καταπιάνονταν με την σύνδεση ανθρώπινης εξέλιξης και θρησκείας. Γιατί όμως, η θρησκεία είναι τόσο σημαντική για τον άνθρωπο; Γιατί υπάρχουν τόσες πολλές θρησκείες και όχι μία; Και κυρίως, γιατί υπάρχει η θρησκεία ως μέσο εξήγησης της ανθρώπινης ύπαρξης ενώ είναι κάτι παραπάνω από εμφανές πως η κοσμοθεώρηση αυτή δε μπορεί να σταθεί; Ο Pascal Boyer με την χρήση των εργαλείων και των στοιχείων που προσφέρουν πλέον η εξελικτική βιολογία και η γνωσιακή ψυχολογία, απαντά στα ερωτήματα αυτά. Μήπως τελικά, η ανθρώπινη σκέψη είναι αυτή που δημιούργησε αλλά και συνεχίζει να συντηρεί την έννοια της θρησκείας;
Στις συμπληγάδες των ιδεών – Bertrand Russell
Η ανθρώπινη σκέψη δε θα μπορούσε να μην επηρρεαστεί από τα γραπτά του νομπελίστα φιλόσοφου Bertrand Russell. Ο μεγάλος φιλόσοφος, αν και έζησε τα γεγονότα του Β’ παγκοσμίου πολέμου, συνέχισε να κυρήττει με άξονα την αγάπη και την δημιουργικότητα. Στο βιβλίο του αυτό παρουσιάζει ιδέες που, και λόγω της εποχής, θα μπορούσαν είτε να στρέψουν τον κόσμο σε μία πιο αισιόδοξη και ανθρώπινη τροχιά ή να τον βυθίσουν ακόμα περισσότερο στο μίσος και την αδικία. Όπως μπορεί να σκεφτεί κανείς υπολογίζοντας τα δεδομένα των καιρών μας, μάλλον δεν εισακούστηκε ιδιαίτερα ο Bertrand Russell.
Higgs: το σωματίδιο του Θεού – Ian Sample
Εν έτει 1964 ο φυσικός Peter Higgs καταγράφει στο σημειωματάριό του μια απίθανη ανακάλυψη: την ύπαρξη ενός σωματιδίου που εξηγεί την δημιουργία της μάζας της ύλης. Ο επίσης διάσημος φυσικός Stephen Hawking θα δηλώσει αργότερα πως πιστεύει ότι το σωματίδιο αυτό δε θα ανακαλυφθεί ποτέ, μάλιστα στοιχηματίζει 100 δολάρια πάνω σε αυτό. Σχεδόν μισό αιώνα μετά, ο 83άχρονος Peter Higgs ακούει δακρύζωντας τους επιστήμονες στο CERN να ανακοινώνουν ότι ανακαλύψθηκε ένα σωματίδιο που φέρει πολλά κοινά με το αποκαλούμενο σωματίδιο Higgs. Ο Stephen Hawking δηλώνει πως ο Higgs αξίζει το βραβείο Νόμπελ για τις εργασίες του πάνω στο σωματίδιο! Το βιβλίο αναλύει την ζωή και την δουλειά του Peter Higgs, του αποκαλούμενου Einstein του 21ου αιώνα και μας δείχνει πως μία ανακάλυψη άλλαξε την ανθρώπινη σκέψη για την ύλη και την ζωή!
Εννέα αλγόριθμοι που άλλαξαν το μέλλον – John MacCormick
Πράγματα που κάνουμε καθημερινά όπως το ανέβασμα μιας φωτογραφίας ή η αναζήτηση του πλησιέστερου φαρμακείου φαντάζουν πλέον αυτοματοποιημένα και εύκολα. Άραγε, ξέρει κανείς ποιος αλγόριθμος κρύβεται πίσω από όλα αυτά; Στο βιβλίο του John MacCormick θα πάμε ένα γρήγορο ταξίδι στους αλγόριθμους που καθημερινά είναι πίσω από τις φαινομενικά απλές μας ψηφιακές κινήσεις. Επιπλέον, θα δούμε πως λειτουργεί το δαιδαλώδες ψηφιακό περιβάλλον και πώς κάποιες μικρές ιδέες μεταμορφώθηκαν σε γίγαντες του ψηφιακού περιβάλλοντος. Η ανθρώπινη σκέψη δεν άλλαξε ακόμη αλλά με αυτό το βιβλίο θα δούμε πως η διαδικασία της αλλαγής έχει ήδη ξεκινήσει!
10 βιβλία που κατά την ταπεινή μου άποψη, αν δεν άλλαξαν την ανθρώπινη σκέψη, είναι πολύ κοντά στο να το κάνουν! Προσπάθησα να εντάξω βιβλία από κάθε θεματικό πλαίσιο και να αποφύγω κάποια κλισέ. Σίγουρα έμειναν δεκάδες αξιόλογες επιλογές εκτός, οπότε τα σχόλιά σας και οι προτάσεις είναι παραπάνω από ευσπρόδεκτες!
