Το Όσα παίρνει ο άνεμος ( Gone with the wind) της Μάργκαρετ Μίτσελ είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και πολυδιαβασμένα μυθιστορήματα του 20ου αιώνα. Από την πρώτη του κυκλοφορία το 1936, κατέκτησε εκατομμύρια αναγνώστες σε όλο τον κόσμο και γρήγορα εξελίχθηκε σε παγκόσμιο φαινόμενο.
Η ιστορία της Σκάρλετ Ο΄Χάρα, μέσα στο ταραχώδες πλαίσιο του Αμερικανικού Εμφυλίου, δεν είναι απλώς μια αφήγηση αγάπης και απώλειας. Είναι ταυτόχρονα ένα ταξίδι στην αντοχή, την ψευδαίσθηση και την ακατανίκητη ανάγκη του ανθρώπου να συνεχίσει να παλεύει, ακόμα και όταν όλα γύρω του καταρρέουν.
Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο τόμους και στην Ελλάδα κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κάκτος, δίνοντας την ευκαιρία στους νέους και παλιούς αναγνώστες να γνωρίσουν ένα έργο που εξακολουθεί να συναρπάζει σχεδόν έναν αιώνα μετά την πρώτη του έκδοση.
Περίληψη του βιβλίου
Η Σκάρλετ Ο΄Χάρα ζει στην Τάρα, μια φυτεία βαμβακιού στη Τζόρτζια. Είναι όμορφη, εγωκεντρική και αποφασισμένη να κερδίσει τον Άσλεϊ Ουίλκς, τον άντρα που θεωρεί έρωτα της ζωής της. Όμως ο Άσλεϊ επιλέγει να παντρευτεί την ξαδέλφη του, Μέλανι, μια γυναίκα τρυφερή και ανιδιοτελή.
Πληγωμένη, η Σκάρλετ παίρνει αποφάσεις παρορμητικές, συχνά με δραματικές συνέπειες. Παντρεύεται τρεις φορές, όμως ο μοναδικός άνδρας που καταφέρνει πραγματικά να σταθεί απέναντί της είναι ο Ρετ Μπάτλερ. Ο Ρετ είναι κυνικός, αλλά γοητευτικός και βλέπει πίσω από τη μάσκα της.
Ο Εμφύλιος Πόλεμος αλλάζει τα πάντα. Η Τάρα καταρρέει, η οικογένεια της Σκάρλετ δοκιμάζεται και εκείνη αναγκάζεται να ωριμάσει γρήγορα για να επιβιώσει. Χωρίς να διστάσει μπροστά σε σκληρές αποφάσεις, φτάνει μέχρι και στον φόνο για να προστατέψει την περιουσία της.
Παρά την επιτυχία της στην επιβίωση, η προσωπική της ζωή βυθίζεται στο χάος. Η σχέση της με τον Ρετ είναι γεμάτη πάθος αλλά και συγκρούσεις, και τελικά διαλύεται μετά από απώλειες, παρεξηγήσεις και ανείπωτο πόνο. Όταν η Σκάρλετ συνειδητοποιεί αργά ότι ο Ρετ ήταν ο μοναδικός που την αγάπησε πραγματικά, τον χάνει.
Το βιβλίο ολοκληρώνεται με την εμβληματική σκηνή της εγκατάλειψης. Ο Ρετ απομακρύνεται, ενώ η Σκάρλετ αποφασίζει να επιστρέψει στην Τάρα με την ελπίδα ότι «αύριο είναι μια άλλη μέρα».
Βασικοί χαρακτήρες του βιβλίου
Σκάρλετ Ο΄Χάρα: Γοητευτική, δυναμική, αλλά και αδίστακτη. Μια γυναίκα που παλεύει ακατάπαυστα για επιβίωση και έρωτα. Η πολυπλοκότητα του χαρακτήρα της την καθιστά έναν από τους πιο ζωντανούς χαρακτήρες της λογοτεχνίας.
Ρετ Μπάτλερ: Ο άνθρωπος που αντιλαμβάνεται πλήρως τη Σκάρλετ και δεν φοβάται να της αντισταθεί. Ο κυνισμός του κρύβει μια βαθιά αγάπη που ποτέ δεν καταφέρνει να εκφράσει όπως θα ήθελε.
Άσλεϊ Ουίλκς: Ο ιδανικός έρωτας στα μάτια της Σκάρλετ. Στην πραγματικότητα, ένας άνδρας δεμένος με έναν παλιό κόσμο που έχει χαθεί. Συμβολίζει το ανέφικτο και το απατηλό.
Μέλανι Ουίλκς: Ήπια, καλοσυνάτη, σταθερή. Ενσαρκώνει την καλοσύνη και την πίστη, σε πλήρη αντίθεση με τη φύση της Σκάρλετ. Η παρουσία της λειτουργεί ως ηθικός άξονας της ιστορίας.
Γιατί να διαβάσεις το «Όσα παίρνει ο άνεμος»;
Το μυθιστόρημα αξίζει να διαβαστεί ξανά και ξανά για πολλούς λόγους. Είναι ένα έργο που καταγράφει με αξεπέραστο τρόπο το τέλος ενός κόσμου. Το τέλος του παραδοσιακού Νότου πριν τον Αμερικανικό Εμφύλιο και την επίπονη μετάβαση σε μια νέα πραγματικότητα.
Η δύναμη της αφήγησης δε βρίσκεται μόνο στη μεγάλη ιστορική εικόνα, αλλά κυρίως στην εσωτερική πορεία των ηρώων. Η Σκάρλετ δεν είναι μια τυπική «ηρωίδα». Είναι πεισματάρα, συχνά σκληρή και με πολλές αδυναμίες. Ακριβώς γι΄αυτό μένει αξέχαστη: γιατί αντικατοπτρίζει την πολυπλοκότητα της ίδιας της ανθρώπινης φύσης.
Επιπλέον, το βιβλίο εξερευνά με αριστοτεχνικό τρόπο την έννοια της αγάπης: αγάπη ανεκπλήρωτη, αγάπη κρυφή καθώς και αγάπη καταστροφική. Και πάντα δίπλα σε όλα αυτά, υπάρχει η ακατανίκητη επιθυμία για ζωή και δύναμη.
Δεν είναι τυχαίο ότι, παρά την έκτασή του, το μυθιστόρημα διαβάζεται γρήγορα από τον αναγνώστη. Η γλώσσα της Μίτσελ ρέει ζωντανά, δημιουργώντας σκηνές που θυμίζουν κινηματογράφο.
Ένα θέμα στο οποίο αξίζει να σταθούμε
Πέρα από τη ρομαντική πλοκή και την ιστορική διάσταση, το μυθιστόρημα ξεχωρίζει για τον τρόπο που η Μάργκαρετ Μίτσελ παρουσιάζει τη γυναικεία δύναμη. Η Σκάρλετ δεν είναι μια παθητική ηρωίδα που περιμένει να σωθεί. Είναι μια γυναίκα που παίρνει πρωτοβουλίες, αγωνίζεται και συχνά παραβαίνει τα κοινωνικά όρια της εποχής της.
Σε μια κοινωνία που απαιτούσε υπακοή και ταπεινότητα από τις γυναίκες, η Σκάρλετ τολμά να διεκδικήσει την αυτονομία της. Διαχειρίζεται περιουσία, προστατεύει την οικογένειά της, και αποδεικνύει ότι μπορεί να επιβιώσει σε συνθήκες όπου πολλοί άνδρες καταρρέουν. Οι αποφάσεις της συχνά θεωρούνται αμφιλεγόμενες, αλλά ακριβώς γι΄αυτό το λόγο ο χαρακτήρας της παραμένει ζωντανός και αληθινός.
Η Μίτσελ φωτίζει έτσι τη διπλή πίεση που βιώνει μια γυναίκα ανάμεσα στις προσωπικές της επιθυμίες και στις κοινωνικές προσδοκίες. Η σχέση της Σκάρλετ με τον Ρετ Μπάτλερ δεν βασίζεται στην υποταγή ή στον ρομαντικό ιδεαλισμό, αλλά σε μια δυναμική ισότητας και αντιπαράθεσης, που καθιστά το ζευγάρι διαχρονικό.
Το έργο τελικά μας δείχνει ότι η δύναμη μιας γυναίκας δεν περιορίζεται στη σωματική αντοχή, αλλά εκτείνεται στο θάρρος, στη διορατικότητα και στην ψυχική ανθεκτικότητα. Είναι ένα μήνυμα που ξεπερνά την εποχή και μιλά ακόμα και στον σημερινό αναγνώστη.
«Όσα παίρνει ο άνεμος»: Η ταινία με τη Βίβιαν Λι και τον Κλαρκ Γκέιμπλ
Η ταινία Gone with the wind(1939) είναι βασισμένη στο ομώνυμο και βραβευμένο με Πούλιτζερ μυθιστόρημα της Μάργκαρετ Μίτσελ. Η παραγωγή της έγινε από τον Ντέιβιντ Ο. Σέλζνικ, έναν άνθρωπο που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην τεράστια επιτυχία της ταινίας. Ωστόσο, η μεταφορά του μυθιστορήματος στη μεγάλη οθόνη δεν ήταν αυτονόητο εγχείρημα από την αρχή. Αρκετοί παραγωγοί του Χόλυγουντ δίστασαν να επενδύσουν σε μια τόσο φιλόδοξη παραγωγή, θεωρώντας ότι το βιβλίο δε μπορούσε να αποδοθεί κινηματογραφικά.
Η κινηματογραφική όμως μεταφορά του 1939 έκανε το έργο αθάνατο. Με πρωταγωνίστρια τη Βίβιαν Λι στο ρόλο της Σκάρλετ και τον Κλαρκ Γκέιμπλ στον ρόλο του Ρετ, η ταινία έγινε μια από τις μεγαλύτερες παραγωγές όλων των εποχών. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Χάτι ΜακΝτάνιελ, που ενσάρκωσε τη «Μάμι», έγινε η πρώτη African-American ηθοποιός που κέρδισε Όσκαρ.
Απέσπασε οκτώ Όσκαρ και παραμένει μέχρι και σήμερα μια από τις πιο αγαπητές ταινίες παγκοσμίως. Η Βίβιαν Λι έδωσε σάρκα και οστά στη Σκάρλετ με έναν τρόπο που δύσκολα μπορεί να ξεπεραστεί. Η ίδια η ταινία ενίσχυσε το μύθο του βιβλίου και το καθιέρωσε ως σημείο αναφοράς στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο.
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα του «Όσα παίρνει ο άνεμος»
Η Μάργκαρετ Μίτσελ γεννήθηκε το 1900 στην Ατλάντα των ΗΠΑ και μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον που τροφοδότησε την αγάπη της για τη λογοτεχνία. Από μικρή έγραφε ιστορίες, όμως η μεγάλη της δημιουργία ήρθε αργότερα, όταν αφιερώθηκε στη συγγραφή του «Όσα παίρνει ο άνεμος», του μοναδικού της μυθιστορήματος.
Η πορεία της ζωής της διακόπηκε πρόωρα το 1949, όταν σκοτώθηκε σε τροχαίο. Ήταν μόλις 49 ετών όταν ένας μεθυσμένος ταξιτζής έπεσε πάνω της με το αυτοκίνητο. Παρόλα αυτά, άφησε πίσω της ένα έργο που συνεχίζει να γοητεύει και να συζητιέται μέχρι σήμερα.
Προσωπική ματιά
Η ταινία και το βιβλίο με συγκίνησαν, με εξόργισαν και με γοήτευσαν ταυτόχρονα. Λάτρεψα τη Βίβιαν Λι και την ενδυματολογία της εποχής, που δίνει ζωντάνια και ρεαλισμό στην ιστορία. Εκνευρίστηκα με τις επιλογές της Σκάρλετ, κολλημένη στον Άσλεϊ ενώ ο Ρετ βρισκόταν ακριβώς μπροστά της, και συγκινήθηκα με τις δυσκολίες και τις συγκρούσεις που βιώνει. Η ταινία με ώθησε να διαβάσω το βιβλίο, για να καταλάβω καλύτερα τα συναισθήματα, τις σκέψεις καθώς και τις πράξεις των χαρακτήρων. Το έργο θίγει επίσης την πραγματικότητα της δουλείας στον Αμερικανικό Νότο και τις επιπτώσεις της στη ζωή των ανθρώπων, προσφέροντας μια πιο πλήρη εικόνα της εποχής και της κοινωνίας. Η Σκάρλετ, με το πείσμα και την αποφασιστικότητά της, αναδεικνύει τη δύναμη και την αυτονομία της γυναίκα μέσα σε μια δύσκολη και περιοριστική κοινωνία.
Κλείνοντας , όπως η Σκάρλετ, έτσι κι εμείς μπορούμε να κρατήσουμε κάτι σημαντικό: «Αύριο είναι μια άλλη μέρα». Πάντα υπάρχει η ευκαιρία να ξαναδοκιμάσουμε, να μάθουμε και να προχωρήσουμε μπροστά.
