Το προηγούμενο διάστημα, ο Ταγίπ Ερντογάν είχε δυναμιτίσει το κλίμα με την ευθεία αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάννης. Σε μικρό χρονικό διάστημα από τότε, ο Τούρκος Πρόεδρος επανέρχεται με νέες προκλητικές δηλώσεις. Αυτήν τη φορά, ανέσυρε σε ομιλία του το «Εθνικό Συμβόλαιο» του 1920 και έκανε αναφορές στη Δυτική Θράκη, αλλά και τη Θεσσαλονίκη. Στην αρχή προκλήθηκε σάλος, καθώς ο ανταποκριτής του ΑΠΕ στην Τουρκία έστειλε ανακριβές τηλεγράφημα. Σύμφωνα με αυτό, ο Ερντογάν ζήτησε ελεύθερο δημοψήφισμα για να οριστεί το νομικό καθεστώς στη Δυτική Θράκη. Μπορεί βέβαια εν τέλει να μην ειπώθηκε η επίμαχη λέξη «δημοψήφισμα», όμως οι δηλώσεις του προκάλεσαν την άμεση αντίδραση των θεσμικών οργάνων της Πολιτείας.
Οι Ακριβείς Δηλώσεις του Ερντογάν
Το «Εθνικό Συμβόλαιο» που αναφέρθηκε, ήταν για τους Κεμαλικούς κάτι αντίστοιχο με την ελληνική «Μεγάλη Ιδέα». Ήταν το αφήγημα, η «εθνική τους διακήρυξη» για την ίδρυση τουρκικού εθνικού κράτους και τα σύνορα αυτού. Τον Ιανουάριο του 1920, οι Κεμαλικοί κερδίζουν τις εκλογές, πλειοψηφούν στη Βουλή και επιτυγχάνουν το «Εθνικό Συμβόλαιο» να εμφανίζεται ως απόφαση της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης. Το 1923 όμως με τη Συνθήκη της Λωζάνης και τις ανταλλαγές πληθυσμών, διευθετούνταν οριστικά και οι όποιες εδαφικές διεκδικήσεις ένθεν κακείθεν. Στις δηλώσεις του Ερνογάν, που έγιναν με αφορμή την προσπάθεια ανακατάληψης της Μουσούλης από τους Τζιχαντιστές, ανακινήθηκε και το παραπάνω ζήτημα. Παρατίθενται τα επίμαχα αποσπάσματα: «η Τουρκία, εκτός από τα 79 εκατομμύρια των πολιτών της, φέρει ευθύνη και για τα εκατομμύρια αδέλφια μας στη γεωγραφική περιοχή με την οποία μας συνδέουν ιστορικοί και πολιτισμικοί δεσμοί…είναι δικαίωμα, αλλά και καθήκον της Τουρκίας να ενδιαφέρεται για τις αδελφές περιοχές. Η Τουρκία δεν είναι μόνο η Τουρκία…τα φυσικά όρια διαφέρουν από τα όρια της καρδιάς μας…σεβόμαστε τα φυσικά όρια, αλλά δε μπορούμε να βάλουμε όρια στην καρδιά μας και δεν πρέπει να το επιτρέψουμε…χωρίς αμφιβολία κανείς συναντά δείγματα των προγόνων μας σε κάθε βήμα της γεωγραφίας που εκτείνεται από τη Θράκη έως την ανατολική Ευρώπη…γίνεται να φανταστεί κανείς την Αδριανούπολη χωριστά από τη Θεσσαλονίκη ή το Κίρτζαλι; Ορισμένοι ιστορικοί θεωρούν πως τα σύνορα του Εθνικού Συμβολαίου περιλαμβάνουν την Κύπρο, το Χαλέπι, τη Μουσούλη, το Αρμπίλ, το Κιρκούκ, το Μπατούμ, τη Θεσσαλονίκη, το Κίρτζαλι τη Βάρνα και τα νησιά του Αιγαίου…η Τουρκία δε μπορεί να αγνοήσει τους ομοεθνείς της στη Δυτική Θράκη, την Κύπρο, την Κριμαία και οπουδήποτε αλλού».
Άμεση η Ελληνική Αντίδραση
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος προέβη στην ακόλουθη δήλωση: «η Ελλάδα αποτελεί την πόρτα και το παράθυρο της Τουρκίας στην Ευρώπη. Η ρητορική του Τούρκου Προέδρου, υπονομεύει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις». Το δε Υπουργείο των Εξωτερικών, εξέδωσε την εξής ανακοίνωση: «Η δημόσια ανακίνηση ιστορικών και ειδικά συνοριακών ζητημάτων που η Συνθήκη της Λωζάννης έχει ρυθμίσει οριστικά και αμετάκλητα, διαμορφώνοντας αντικειμενικά δεδομένα δεσμευτικά για όλους, είναι προκλητική και υπονομεύει την περιφερειακή σταθερότητα. Ο σεβασμός του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Συνθηκών επιβάλλει τη διατύπωση υπεύθυνων θέσεων μακριά από παρωχημένους αναθεωρητισμούς. Η Θράκη είναι ελληνική, δημοκρατική και ευρωπαϊκή. Οποιαδήποτε άλλη σκέψη είναι αδιανόητη και επικίνδυνη».
Αναλυτές πάντως θεωρούν μετριοπαθέστερες αυτές τις δηλώσεις Ερντογάν, σε σχέση με τις προηγούμενες για τη «Συνθήκη της Λωζάνης». Εξάλλου, για να αναθεωρηθεί μία διμερής Διεθνής Συνθήκης, δύο είναι τα ενδεχόμενα: πόλεμος ή συμφωνία και των δύο εμπλεκομένων μερών. Η φράση «τα φυσικά όρια διαφέρουν από τα όρια της καρδιάς μας…σεβόμαστε τα φυσικά όρια, αλλά δε μπορούμε να βάλουμε όρια στην καρδιά μας» ερμηνεύεται ως ένα βήμα πίσω. Η ανακίνηση του Νεοθωμανικού δόγματος αυτήν την περίοδο, θα άνοιγε το Κουτί της Πανδώρας, καθώς η Τουρκία έχει πολλά ανοιχτά μέτωπα. Μετά και την απόπειρα πραξικοπήματος στη γείτονα, ο κρατικός μηχανισμός εμφανίζει σημάδια κατάρρευσης και αποδιοργάνωσης. Οι δε διώξεις αστυνομικών, στρατιωτικών και δικαστικών συνεχίζονται ακόμη. Άρα οι εθνικιστικές κορόνες Ερντογάν γίνονται περισσότερο για «εσωτερική κατανάλωση», σε μία προσπάθεια να συσπειρώσει, αλλά και να προσεγγίσει τους εθνικιστές.
