58 χρόνια αποαποικιοποίησης, 58 χρόνια ανεξαρτησίας
Την 5η Ιουλίου του 1962, η Αλγερία σηκώνει με υπερηφάνεια τη σημαία της και δηλώνει επιτέλους ανεξάρτητη μετά από 132 χρόνια αποικιοκρατίας, υποδούλωσης και οδύνης. Σε μια εποχή πολέμου και παγκόσμιας υλικοπνευματικής εξαθλίωσης, εκείνη υψώνει το ανάστημά της και επανακτά όσα της άρπαξε και της στέρησε η Γαλλία με άδικο, βίαιο και καταστροφικό τρόπο.
Από την περίοδο της δυτικής Αναγέννησης και της Βιομηχανικής Επανάστασης, η Ευρώπη ενδιαφερόταν για τη γεωγραφική και πολιτισμική της εξάπλωση. Ήδη από το 1798, με την εκστρατεία του Ναπολέοντα Βοναπάρτη στην Αίγυπτο και τις πρώτες αποικιοποιήσεις της Αγγλίας στο νοτιοανατολικό κόσμο, η δελεαστική έννοια της ευρωπαϊκής επέκτασης έκανε αξιοσημείωτη την εμφάνιση της.
Το 1830, η Γαλλία, για εσωτερικούς λόγους, έκανε τη δεύτερη μεγαλύτερη εκστρατεία της εισβάλλοντας στην Αλγερία. Πρόκειται για μια αραβική χώρα, που εκείνη τη χρονική περίοδο βρισκόταν υπό Οθωμανική διοίκηση. Οι Οθωμανοί αναγκάστηκαν σύντομα να την παραδώσουν στους Γάλλους και να αποχωρήσουν αφήνοντας πίσω σημαντικές διοικητικές δομές τους. Αν και η κατάκτηση όλης της Αλγερίας ολοκληρώθηκε μετά από δεκαεπτά χρόνια, λόγω της ισχυρής Αλγερινής αντίστασης, ο Κάρολος Ι’ πέτυχε το 1847 τους βασικούς στόχους του. Αρχικά, τόνωσε το κύρος του, κατεύνασε την κριτική και τις αμφισβητήσεις που δεχόταν και τέλος, πραγματοποίησε την πρώτη μαζική μετανάστευση Γάλλων κατοίκων προς τις αποικίες.
Τα μεταναστευτικά κύματα από τη Γαλλία στην Αλγερία έφτασαν τα τρία εκατομμύρια Γάλλων αποίκων μέχρι και τον 20ο αιώνα. Οι άποικοι ήταν συνήθως άνεργοι, επαναστάτες, εγκληματίες ή ανήκαν σε άλλες κοινωνικές μειονότητες, που αποτελούσαν κίνδυνο για τη Μητρόπολη και έπρεπε να φύγουν μακριά της. Μολαταύτα, με την έλευσή τους στις αποικίες, έβρισκαν άμεσα εργασία σε κτήματα και καλλιέργειες και κινούσαν τη γαλλική οικονομία.
Η Βόρεια Αλγερία διαιρέθηκε σε τρεις νομούς της γαλλικής επικράτειας, το Οράν, την Κωνσταντίνη και το Αλγέρι. Αποτελούσε υπερπόντιο διαμέρισμα (département d’outre-mer), διοικούταν από το Γαλλικό Υπουργείο Εσωτερικών και είχε το πιο σκληρό αποικιακό σύστημα συγκριτικά με κάποια μικρά νησιά του Ειρηνικού και κάποιες εμπορικές θέσεις στην Αφρική, όπως αυτή της Σενεγάλης (1854), που ήταν επίσης βασικές αποικιακές κτήσεις της Γαλλίας στα μέσα του 19ου αιώνα.
Είναι γεγονός ότι η διαδικασία της αποικιοκρατίας ήταν ψυχρή και βάναυση, καθώς οι αποικιοκράτες έβλεπαν τα πάντα ως πηγή πλούτου και εκμετάλλευσης χωρίς να υπολογίζουν τη ζωή των αυτοχθόνων. Η υπερηφάνεια του δυτικού κόσμου και η ανάγκη των κατακτήσεων για εθνική και ευρωπαϊκή αναγνώριση δημιουργούσαν φυλετικές διακρίσεις για τους Αφρικανούς και τους Ασιάτες. Θεωρούνταν υποδεέστεροι των Ευρωπαίων και έχρηζαν εκπολιτισμού από τους λευκούς ανωτέρους τους, σύμφωνα με τον «Code de l’indigéant», δηλαδή τον κώδικα νομικής κατωτερότητας των ιθαγενών. Αυτές οι ρατσιστικές αντιλήψεις προκαλούσαν σοβαρές εντάσεις και βιαιοπραγίες μεταξύ αποίκων και αυτοχθόνων, στις οποίες εμπλεκόταν πολλές φορές και η ίδια η αστυνομία.
Αυτή η συμπεριφορά οφειλόταν στην ιδέα του ματεριαλισμού και στις ιμπεριαλιστικές προθέσεις των Ευρωπαίων. Την περίοδο της «Μεγάλης Ύφεσης», δηλαδή μεταξύ 1870 και 1880, επικρατούσε εξαιτίας της κρίσης, ένας έντονος ανταγωνισμός ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη για τις αποικιακές κατακτήσεις στην Αφρική και την Ασία. Η Γαλλία, από την άλλη, ταπεινωμένη από το Γαλλοπρωσικό πόλεμο του 1870, έπρεπε να καλύψει την αδύναμη όψη που είχε εκείνη την περίοδο μέσω των κατακτήσεων, των ανακαλύψεων, των στρατιωτικών εκστρατειών και της μετάδοσης της ιδέας του εξωτικού.
Οι νέες αγορές σε συνδυασμό με τους θησαυρούς των ορυχείων της Αφρικής ήταν η λύση στα οικονομικά και πολιτικά «κενά» της Ευρώπης. Τα σιδηροδρομικά δίκτυα και αργότερα ο ηλεκτρισμός, μπόρεσαν να εξελιχθούν γρηγορότερα χάρη στα ορυκτά του νοτιοανατολικού κόσμου, αλλά και στο εργατικό δυναμικό που αποτελούταν από ντόπιους, οι οποίοι ρίσκαραν την ίδια τους τη ζωή δουλεύοντας κάτω από δυσμενείς και άθλιες συνθήκες εργασίας. Τα ποσοστά θνησιμότητας ήταν τεράστια, αλλά συγχρόνως σημαντικά για τους Γάλλους κατακτητές, αφού αντικαθιστούσαν τις απώλειες των Αλγερινών με τους μετανάστες που έρχονταν από τη Γαλλία.
Σημαντική υπήρξε η προπαγάνδα εναντίον της αποικιοκρατίας από τους σοσιαλιστές. Ειδικότερα, ο γνωστός σοσιαλιστής Jean Jaurès πίστευε πως η ευρωπαϊκή επέκταση μπορούσε να γίνει με ειρηνικό τρόπο και κυρίως με σεβασμό απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα, χωρίς ακρότητες και αιματηρούς πολέμους. Έτσι, η αποικιοκρατία θα εκπροσωπούσε μια διαδικασία εκπολιτισμού με ανθρώπινο πρόσωπο που θα είχε βλέψεις συνεργασίας και εξέλιξης και όχι απειλής και εκμετάλλευσης. Παρόμοια θέση, είχε και η ακροδεξιά, η οποία υποστήριζε πως οι αποικίες και η υποδούλωση των αυτοχθόνων αποτελούσε το ανώτατο στάδιο καπιταλισμού και ανθρώπινης καταπάτησης.
Οι Γάλλοι συνέχισαν το έργο τους παρόλα αυτά ακολουθώντας πιστά τους τρεις πυλώνες της αποικιακής οικονομίας, εκ των οποίων η δέσμευση εύφορης γης, η καταναγκαστική εργασία και η βαριά φορολογία, η οποία υποχρέωνε τους αυτόχθονες να εργάζονται ακόμα πιο σκληρά για να αντεπεξέλθουν και να επιβιώσουν. Ωστόσο, το αίσθημα αδικίας και καταπίεσης του Αλγερινού λαού αναζωπυρωνόταν όλο και περισσότερο, αφού δεν είχαν δικαιώματα ούτε στην εκπαίδευση, ούτε στην απόκτηση γαλλικής υπηκοότητας, παρά την ανταπόκρισή τους σε κάθε κυβερνητική απόφαση.
Ακόμη και μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά τη συμμετοχή των Αλγερινών και την υποστήριξή τους, το σχέδιο Blum-Violette που δημιουργήθηκε από την κυβέρνηση του Georges Clemenceau το 1936 για απόκτηση γαλλικής υπηκοότητας των μουσουλμάνων αποσύρθηκε άμεσα μετά τις ακραίες αντιδράσεις των αποίκων, με διωγμούς, σφαγές και δολοφονίες ντόπιων.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι αποικιακές δυνάμεις είχαν αποδυναμωθεί οικονομικά και στρατιωτικά, εξαιτίας των υλικών καταστροφών και του σημαντικού ποσοστού ανθρώπινων απωλειών. Έτσι, εφόσον οι προδιαγραφές της δεδομένης κατάστασης ευνοούσαν τους Αλγερινούς, υλοποιήθηκε η πρώτη λαϊκή εξέγερσή τους κατά της ευρωπαϊκής κυριαρχίας στις 2 Μαΐου του 1945, ενώ είχαν παράλληλα στο πλευρό τους το αντικαπιταλιστικό κίνημα του νασερισμού, με κύριο εκπρόσωπο τον Gamal Abdel Nasser, πολλά απελευθερωτικά κινήματα, που είχαν ως στόχο τους την ανεξαρτησία του αραβικού κόσμου, καθώς και τη βοήθεια των Αμερικάνων που βρίσκονταν εκεί.
Tην 1η Νοεμβρίου του 1954, ένα από αυτά τα κινήματα, το F.L.N., ανακοινώνοντας ραδιοφωνικά στον Αλγερινό λαό την έναρξη ενός ανταρτοπόλεμου έναντι του γαλλικού ζυγού, σηματοδότησε τη σταδιακή απελευθέρωση της Αλγερίας μετά από συνεχόμενες νίκες, αλλά και απώλειες για σχεδόν οκτώ αιματηρά χρόνια. Δέχτηκαν βασανιστήρια και αντίποινα από τους ένοπλους Γάλλους, αλλά τίποτα δεν τους σταμάτησε στον αγώνα αυτό. Η αδυναμία επιβολής κάποιας ειρηνικής λύσης μεταξύ των δύο λαών και η τεράστια σύγχυση οδήγησε τον τότε Πρόεδρο Σαρλ Ντε Γκωλ, στην υιοθέτηση μιας πολιτικής υπέρ των Αλγερινών, προκειμένου να αποφύγει κι άλλες δυσάρεστες συνέπειες, η οποία τελικά προκάλεσε χείριστες αντιδράσεις από τους Γάλλους όχι μόνο ενάντια στους αυτόχθονες, αλλά και στον ίδιο τον Πρόεδρο.
Ο πόλεμος σε συνδυασμό με τη σφαγή του Οκτωβρίου του 1961 στο Παρίσι μεταξύ γαλλικής αστυνομίας και μουσουλμάνων διαδηλωτών, άφησαν χιλιάδες νεκρούς και αρνητικά κατάλοιπα μεταξύ των δύο λαών. Ωστόσο, με τις «Συμφωνίες του Evian» που υπέγραψαν η Γαλλία και η Προσωρινή Κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Αλγερίας, το Μάρτιο του 1962, για διεξαγωγή διπλού δημοψηφίσματος και άμεση ανακωχή τόσο στη Γαλλία, όσο και στην Αλγερία, χάρη στο Σαρλ Ντε Γκωλ, η Αλγερία ανεξαρτητοποιήθηκε οριστικά.
Η σημερινή αναγνώριση
Το Δεκέμβριο του 2012, ο Πρόεδρος της Γαλλίας, Φρανσουά Ολάντ, επισκέφθηκε την Αλγερία βγάζοντας λόγο για τις αδικαιολόγητες επιθέσεις και την απαράδεκτη αντιμετώπιση του Αλγερινού λαού επί αποικιακού καθεστώτος, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2018, ο Πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν πραγματοποίησε την πρώτη επίσημη αναγνώριση των βιαιοπραγιών που υπέστη η Αλγερία με αφορμή τη δολοφονία του Μορίς Οντέν, ενός νεαρού μαθηματικού που συμμετείχε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Αλγερίας το 1957 και απεβίωσε μετά από βασανιστήρια αστυνομικών στο κρατητήριο όπου συνελήφθη. Με αυτόν τον τρόπο, οι δύο Πρόεδροι ανέδειξαν τις σύγχρονες και δημοκρατικές σχέσεις Γαλλίας και Αλγερίας βάζοντας ένα οριστικό τέλος στις απάνθρωπες τακτικές εθνικής και πολιτισμικής επέκτασης.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Baylis John, Smith Steve, Owens Patricia (2011). Η παγκοσμιοποίηση της διεθνούς πολιτικής. σελ. 254-274, Αθήνα, Επίκεντρο.
Benjamin Stora, Histoire de la guerre d’Algérie 1954-1962, Repères, La Découverte, 2004
Δράκος Παναγιώτης, Αλγερινή επανάσταση, Παγκόσμια Πολεμική Ιστορία. Ανακτήθηκε από http://www.militaryhistory.gr/articles/view/146/
Καρακατσούλη Άννα, Ο Πόλεμος της Αλγερίας, Kathimerini.gr., 17 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε από http://www.kathimerini.gr/503954/article/epikairothta/kosmos/o-polemos-ths-algerias
Νταλαχάνης Άγγελος, Γαλλική αποικιοκρατία και αραβικός κόσμος, Διάλεξη ΕΚΠΑ, Αθήνα, 8 Απριλίου 2013.
Παπαστάμκου Σοφία, Η ανεξαρτησία της Αλγερίας, Kathimerini.gr, 10 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε από http://www.kathimerini.gr/845176/article/epikairothta/kosmos/h-ane3arthsia-ths-algerias
