Πάνε λίγες μέρες μόνο από την έναρξη ενός νέου κύκλου αίματος στην αυτόνομη επαρχία του Ναγκόρνο Καραμπάχ (επαρχία Αρτσάχ κατά την ιστορική της ονομασία), και όλα δείχνουν ότι οι γεωπολιτικές επιδιώξεις τρίτων χωρών θα γίνουν για μια ακόμη φορά, αφορμή διχασμού και θανάτου των λαών της ευρύτερης περιοχής. Αν και αυτή η ιστορική επαρχία είναι καλά κρυμμένη στον ορεινό τομέα του Καυκάσου και είναι εν πολλοίς άγνωστη για την πλειοψηφία του δυτικού κόσμου, αποτελεί μήλον της έριδος μεταξύ Αρμενίας και του Αζερμπαιτζάν και τις τελευταίες δεκαετίες έχει γίνει ένα απέραντο νεκροταφείο από τις μεταξύ τους συγκρούσεις.
Κατά την αρχαιότητα, η περιοχή κατοικούνταν από φυλές του Καυκάσου, οι οποίες μιλούσαν μια διάλεκτο της Λεζγκικής γλώσσας, ενώ υπήρχαν και μεταναστεύουσες φυλές. Κατά τον 6ο αιώνα, όμως, και λόγω της θέσης της ανάμεσα στις συγκρουόμενες αυτοκρατορίες των Μήδων, των Ασσύριων και των Ουράρτιων, η περιοχή κατακτήθηκε από τον Κύρο τον Μέγα, τον ξακουστό βασιλιά της Περσίας. Το 387 μ.χ, περίοδο κατά την οποία η Αρμενία ήταν μοιρασμένη σε Ρωμαίους και Πέρσες, η περιοχή πήγε στα χέρια τη Καυκάσιας Αλβανίας ως δώρο για την καλή συνεργασία που είχε με την Αυτοκρατορία των Σασσανιδών της Περσίας.
Η εμφάνιση των τούρκων ήρθε μετά από πολλούς αιώνες κατά τους οποίους η περιοχή δοκιμάστηκε από επιδρομές Αράβων και άλλων μουσουλμανικών φύλων ως φυσικό αποτέλεσμα της κατάκτησης της Περσίας από τους Μουσουλμάνους. Αυτή η παρέμβαση των τούρκων ήταν γραφτό να επηρεάζει τις εξελίξεις μέχρι σήμερα. Μετά από αρκετές εισβολές από τους Σελτζούκους και τους Μογγόλους τελικά η περιοχή ήρθε υπό τον έλεγχο των Κατζάρων (Δυναστεία της Περσίας με τουρκική καταγωγή) γύρω στα μισά του 16ου αιώνα.
Ουσιαστικά, η Ρωσική επιβολή ήρθε οριστικά μετά την λήξη του Ρώσο-Περσικού πολέμου και με την υπογραφή της Συνθήκης του Γκιουλιστάν (1813), κατά την οποία το Ναγκόρνο Καραμπάχ παραχωρήθηκε στην Ρωσική Αυτοκρατορία. Δεκαετίες μετά, αποφάσεις που πάρθηκαν από τον τότε μεγάλο ηγέτη της σοβιετικής ένωσης Στάλιν, έμελλε να οδηγήσουν τους 2 λαούς στον πόλεμο και τον διχασμό. Ο Στάλιν με απόφαση του, ενσωμάτωσε το Ναγκόρνο Καραμπάχ στην τότε Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν, παρά το γεγονός ότι εκείνη τη στιγμή, όπως και σήμερα, το 90% του πληθυσμού του ήταν Χριστιανοί Αρμένιοι. Το γεγονός αυτό, μέχρι και σήμερα, αποτελεί επίκεντρο συζητήσεων και αναλύσεων από τους Αρμένιους, οι οποίοι θεωρούν ότι αυτή η τακτική του Στάλιν ήταν μια συνειδητή μεθόδευση για την δημιουργία ασταθούς κλίματος στην περιοχή κατά τα πρότυπα του «διαίρει και βασίλευε». Η πραγματική του προσπάθεια, κατά πολλούς, ήταν η δημιουργία δύο ανεξάρτητων πόλων πίεσης στα σύνορα με την Τουρκία, ώστε μέσα από αυτό να επεκτείνει την κόκκινη επανάσταση και εκεί. Τα επόμενα χρόνια αρκετές συγκρούσεις έλαβαν χώρα μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν για διάφορες περιοχές, και ο αριθμός των νεκρών ήταν αρκετά μεγάλος. Το κλίμα, όμως, και στο Ναγκόρνο Καραμπάχ ήταν αρκετά βαρύ όλα αυτά τα χρόνια για τους Αρμένιους. Οι περιορισμοί που δεχόντουσαν από τους Αζέρους και οι ηγετικές τάσεις εις βάρος τους οδηγούσε σιγά σιγά σε αυτονομιστικές τάσεις. Όλα, όμως, εντατικοποιήθηκαν με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Το 1988, ο αγώνας των Αρμένιων κατοίκων για την απόσχισή τους από το Μπακού, με το περίφημο ψήφισμα της 20ης Φεβρουαρίου, πήρε ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Στις συμπλοκές που ακολούθησαν μεταξύ των υποστηριζόμενων από το Γιερεβάν, Αρμενίων του Καραμπάχ, και των Αζέρων, χιλιάδες έχασαν τη ζωή τους, ενώ ακόμη περισσότεροι αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν.
Σε αυτό το σημείο, τρίτες χώρες και συγκεκριμένα η Ρωσία επενέβησαν για μια ακόμα φορά. Τα προηγούμενα χρόνια, και παρά την καίρια επέμβαση της υπό την προεδρεία του Στάλιν, η οποία οδήγησε στις συγκρούσεις, η Ρωσία είχε ένα ουδέτερο ρόλο, σχεδόν του παρατηρητή. Εντούτοις στην νέα διένεξη μεταξύ των δύο λαών, η Ρωσία ενεπλάκη περισσότερο, κηρύσσοντας στρατιωτικό νόμο στην περιοχή ώστε να επικρατήσει ισορροπία. Ωστόσο, το 1991 και μετά την απόσχιση του Αζερμπαιτζάν από την Σοβιετική Ένωση, και την αυτονόμηση του Καραμπάχ από το Αζερμπαιτζάν τα πράγματα έγιναν χειρότερα. Τα γεγονότα εξελίχθηκαν σε μια ωμή πολεμική σύγκρουση στην οποία η Ρωσία δεν έμεινε αμέτοχη. Συγκεκριμένα βοήθησε στρατιωτικά και τις δύο πλευρές, στέλνοντας ακόμη και μισθοφόρους για ενίσχυση των στρατευμάτων.
Τα γεγονότα έλαβαν τέλος με την εκεχειρία του 1994, μια εκεχειρία που μεσολάβησε η Ρωσία για να επιτευχθεί. Αυτή η συμφωνία βρήκε την Αρμενία να επικρατεί όχι μόνο στο Καραμπάχ αλλά και σε μεγάλο ποσοστό της γύρω περιοχής.
Παρά την προσωρινή ειρήνη στη περιοχή, όλα έδειχναν να ήθελαν απλά μια σπίθα για να ξεκινήσει ένας νέος γύρος συγκρούσεων. Έτσι κι έγινε, μετά από αρκετά χρόνια κατά τα οποία συνεχώς γινόντουσαν μικρής έκτασης συμπλοκές, το 2016 ο θάνατος ενός στρατηγού του ΝΚP οδήγησε σε αναζωπύρωση του εμπόλεμου κλίματος, με αρκετές ανθρώπινες απώλειες και από τις δύο πλευρές, στρατιωτικών και αμάχων.
Ας δούμε όμως γιατί τα πράγματα οδηγήθηκαν στα άκρα ξανά στις μέρες μας. Τα τελευταία χρόνια όλα έδειχναν ότι η ενεργειακή ενδυνάμωση του Αζερμπαιτζάν, με την οποία επένδυσε σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς, δημιούργησε νέες επιδιώξεις για ανάκτηση εδαφών. Η «ηθική τους αφορμή» ήταν η εκδίωξη των ομόθρησκων τους από την περιοχή του Καραμπάχ τις τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο όμως, η περιοχή αυτή αποτελούσε πάντοτε πρωταρχικό στόχο και των δύο χωρών, οπότε καθώς και η Αρμενία ενισχύονταν στρατιωτικά με εξοπλισμούς εξίσου ταχύτατα μια σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Ειδικά όταν στο παιχνίδι μπήκε ακόμη ένας παλιός γνώριμος των Αζέρων, και φυσικά δεν είναι άλλος από την Τουρκία.
Οι επεκτατικές τάσεις της Τουρκίας, η οποία επιδιώκει πάντοτε συμμαχίες με ομόθρησκους λαούς, σε συνάρτηση με την αρνητική διάθεση των Αζέρων προς τους Ρώσους, καθώς θεωρούν ότι η πολιτική των ίσων αποστάσεων που εφαρμόζουν δεν ευνοεί κανέναν, έκανε το Αζερμπαιτζάν και την Τουρκία να αναπτύξουν μια όπως φαίνεται «μυστική» συνεργασία, κατά τις κατηγορίες και των Αρμένιων τον τελευταίο καιρό. Αυτή η συνεργασία υποδαύλισε μια ακόμη πολεμική σύρραξη στα σύνορα του Καραμπάχ το τελευταίο διάστημα. Επιπλέον εύφορο έδαφος για την εμπλοκή της Τουρκίας αποτέλεσε και η μείωση της παρουσίας των ΗΠΑ στην περιοχή, ένα κενό το οποίο προσπαθούν να καλύψουν διπλωματικά Τούρκοι και Ρώσοι.
Το επόμενο διάστημα κρίνεται εξαιρετικά ανησυχητικό για τις εξελίξεις, και το μόνο σίγουρο είναι ότι προς το παρόν καμία από τις δύο πλευρές δεν διατίθεται να κάτσει στο τραπέζι του διαλόγου. Δύο λαοί για μια ακόμη φορά, αλληλοεξοντώνονται με την συμμετοχή και ίσως την ώθηση τρίτων χωρών, όπως τονίσθηκε στην αρχή. Ας ελπίσουμε στην γρήγορη αποκλιμάκωση.
Πηγές :
Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ανακτήθηκε απο: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CF%8C%CF%81%CE%BD%CE%BF_%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%BC%CF%80%CE%AC%CF%87
Τι είναι διαφορετικό αυτή τη φορά στη διαμάχη για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Ανακτήθηκε από : https://www.capital.gr/iiss-org/3486146/ti-einai-diaforetiko-auti-ti-fora-sti-diamaxi-gia-to-nagkorno-karampax
Ναγκόρνο Καραμπάχ, ο ενεργειακός κολοσσός που θα προκαλέσει την επόμενη ανάφλεξη. Ανακτήθηκε από: https://geopolitics.iisca.eu/?p=2407
Nagorno-Karabakh . Αντακτήθηκε από : https://geohistory.today/nagorno-karabakh/
Ναγκόρνο-Καραμπάχ, μία κρίση 30 ετών. Ανακτήθηκε από : https://www.capital.gr/carnegie-ru/3276061/nagkorno-karampax-mia-krisi-30-eton
Ναγκόρνο Καραμπάχ: Στον μαύρο κήπο του Καυκάσου. Ανακτήθηκε από : https://www.cnn.gr/focus/story/105992/nagkorno-karampax-ston-mayro-kipo-toy-kaykasoy
