Μια ψάθινη καρέκλα, ο ήχος από τζιτζίκια και μια οθόνη που τρεμοπαίζει κάτω από τον νυχτερινό ουρανό. Αν κάτι συνδέεται τόσο βαθιά με το ελληνικό καλοκαίρι όσο η θάλασσα και ο άπαιχτος συνδυασμός καρπούζι-φέτα, αυτό είναι το θερινό σινεμά. Δεν είναι απλώς ένας τρόπος να δεις μια ταινία. Είναι ένα καλοκαιρινό έθιμο, μια ανάμνηση, μια εμπειρία που δε λείπει από τους σινεφίλ που φιλοξενεί η Ελλάδα.
Το θερινό σινεμά ξεπερνά την έννοια του χώρου. Είναι η ατμόσφαιρα, οι ήχοι από διπλανές αυλές, είναι μυρωδιές από γιασεμί και ποπ κορν, το ελαφρύ αεράκι που περνάει από την οθόνη μέχρι το τελευταίο κάθισμα και φυσικά, αυτοί οι τυχεροί που από τα μπαλκόνια τους μπορούν και αυτοί να παρακολουθήσουν όποιο έργο είναι στο πρόγραμμα της βραδιάς. Πίσω όμως από αυτή τη σχεδόν μαγική εμπειρία, υπάρχει μια ιστορία που ξεκινά πολύ πριν τις δικές μας καλοκαιρινές βραδιές.
Οι πρώτες υπαίθριες προβολές εμφανίστηκαν ήδη στα τέλη του 19ου αιώνα, σχεδόν παράλληλα με τη γέννηση του κινηματογράφου. Η Γαλλία, το Βερολίνο, η Ρώμη φιλοξενούσαν συχνά θεάματα σε πλατείες και αυλές, όπου οι πρώτες κινούμενες εικόνες προβάλλονταν σε λευκά σεντόνια. Η εμπειρία ήταν φευγαλέα, αλλά εντυπωσιακή, και πολύ γρήγορα απέκτησε το δικό της κοινό.
Η ιστορία του θερινού σινεμά στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, τα θερινά σινεμά άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους ήδη από τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Ιδιαίτερα την περίοδο του Μεσοπολέμου, οι προβολές σε υπαίθριους χώρους έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλείς, ειδικά στις αστικές γειτονιές της Αθήνας και του Πειραιά. Δεν ήταν μόνο μια οικονομική μορφή ψυχαγωγίας για τα λαϊκά στρώματα, ήταν και ένας τρόπος κοινωνικής συνεύρεσης. Άνθρωποι από διαφορετικά υπόβαθρα μαζεύονταν κάθε βράδυ για να δουν ταινίες του ελληνικού ή ξένου κινηματογράφου και έγιναν μέρος της ιστορίας συμμετέχοντας, σχολιάζοντας και γελώντας με τη δράση.
Η διαμόρφωση του ελληνικού θερινού σινεμά όπως το γνωρίζουμε σήμερα έγινε μεταπολεμικά, ιδιαίτερα τη δεκαετία του 1950 και 1960. Σε μια περίοδο όπου η καθημερινότητα ήταν σκληρή και το air condition άγνωστη λέξη, τα θερινά σινεμά προσέφεραν ανάσα και απόδραση. Οι αυλές γέμιζαν με καρέκλες σκηνοθέτη, τα φώτα χαμήλωναν, και στην οθόνη εμφανίζονταν ο Νίκος Κούρκουλος, η Αλίκη, ο Μπόγκαρτ και η Όντρεϊ Χέπμπορν. Κάθε προβολή ήταν και μια μικρή γιορτή.
Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές από τις πιο τρυφερές σκηνές του ελληνικού σινεμά διαδραματίζονται μέσα ή γύρω από θερινά σινεμά. Το σινεμά ήταν πάντα κάτι παραπάνω από ψυχαγωγία. Ήταν ραντεβού, ήταν παρηγοριά, ήταν ένα παραθυράκι, μια διέξοδος στον έξω κόσμο. Και το καλοκαίρι, όταν η πόλη ησύχαζε και οι ρυθμοί έπεφταν, το θερινό σινεμά μετατρεπόταν σε τόπο σχεδόν μαγικό.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και μετά, με την άνοδο της τηλεόρασης και του βίντεο, πολλά από αυτά τα σινεμά άρχισαν να κλείνουν. Κάποια καταστράφηκαν, άλλα μετατράπηκαν σε πάρκινγκ ή καφετέριες. Κι όμως, αρκετά επιβίωσαν, κυρίως χάρη στην αγάπη του κόσμου και την επιμονή κάποιων ανθρώπων που πίστευαν στην αξία τους. Σήμερα, παρά τον ανταγωνισμό από τις streaming πλατφόρμες, τα θερινά σινεμά όχι μόνο αντέχουν, αλλά συχνά γεμίζουν περισσότερο από τους χειμερινούς κινηματογράφους.
Τα πιο ιστορικά θερινά σινεμά της Ελλάδας
Η ιστορία του θερινού σινεμά στην Ελλάδα γράφτηκε μέσα από δεκάδες αυλές, ταράτσες και γειτονιές που φιλοξένησαν οθόνες κάτω από τ’ αστέρια. Κάποια σινεμά έγιναν πραγματικά τοπόσημα, όχι μόνο για την αισθητική ή τη διάρκεια ζωής τους, αλλά και για τη συναισθηματική αξία που απέκτησαν για γενιές θεατών. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν:
1. Σινέ Θησείον – Αθήνα
Λειτουργεί από το 1935 και βρίσκεται με θέα στην Ακρόπολη. Έχει βραβευτεί επανειλημμένα από διεθνή μέσα ως ένας από τους ωραιότερους θερινούς κινηματογράφους στον κόσμο. Η εμπειρία του να βλέπεις ταινία με φόντο τον φωτισμένο Παρθενώνα είναι ανεπανάληπτη.
2. Σινέ Ψυρρή – Αθήνα
Άνοιξε τη δεκαετία του 1920 και είναι ένα από τα παλαιότερα σινεμά της Αθήνας. Με ιδιαίτερη vintage αισθητική και χαμηλό προφίλ, αποτελεί σταθερό καλοκαιρινό σημείο για κατοίκους και επισκέπτες του κέντρου.
3. Σινέ Παρί – Πλάκα, Αθήνα
Βρίσκεται στην καρδιά της Πλάκας και λειτουργεί από το 1920. Είναι από τα ελάχιστα σινεμά που δείχνουν κυρίως γαλλικές και ευρωπαϊκές ταινίες, διατηρώντας ένα ιδιαίτερο καλλιτεχνικό ύφος.
4. Σινέ Πανόραμα – Θεσσαλονίκη
Το παλαιότερο θερινό σινεμά της πόλης, με λειτουργία από το 1950. Βρίσκεται στο γραφικό Πανόραμα και φημίζεται για την ατμόσφαιρα και την καθαρότητα του ήχου του, καθώς και για την αγάπη του κοινού της Θεσσαλονίκης.
5. Απόλλων – Θεσσαλονίκη
Ένα από τα πιο αγαπημένα σινεμά της πόλης, με διαχρονική παρουσία από τη δεκαετία του 1960. Βρίσκεται στην οδό Σαρανταπόρου και είναι γνωστό για την κομψή αισθητική του, τους αναπαυτικούς χώρους του και τη σταθερή προσήλωση στην ποιότητα των προβολών. Ο Απόλλων είναι κάτι παραπάνω από κινηματογράφος, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής ταυτότητας της Θεσσαλονίκης.
Και φυσικά, για όσους βρεθούν σε κάποιο νησί, το θερινό σινεμά αποκτά σχεδόν ονειρική διάσταση. Ο Σινέ Μαντώ στη Μύκονο, με τα κυκλαδίτικα λευκά του, κήπους γεμάτους γιασεμιά και οθόνη κάτω απ’ τα αστέρια, είναι από μόνος του λόγος να μείνεις στη Χώρα ένα βράδυ. Στη Σύρο, στην Άνδρο, στη Ρόδο ή στην Κω, κάθε νησί κρύβει κι έναν υπαίθριο κινηματογράφο, άλλοτε μέσα σε αυλές, άλλοτε πλάι στο κύμα.
Η μαγεία των θερινών έγκειται ακριβώς στην απλότητά τους. Δεν χρειάζεσαι πολλά για να περάσεις καλά. Λίγη δροσιά, μια ταινία, μια παγωμένη μπύρα, και τη σωστή παρέα. Α, και εννοείται, αντικουνουπικό! Είναι μια εμπειρία που δεν μπορεί να αντιγραφεί σε καμία οθόνη υπολογιστή ή τηλεόρασης. Ούτε καν στον παραδοσιακό κινηματογράφο. Εδώ λοιπόν, μπορείς να ενημερωθείς περισσότερο για το πρόγραμμα και τις προβολές των θερινών για να σχεδιάσεις την επόμενη καλοκαιρινή σου προβολή.
Ίσως δεν έχει σημασία ποια ταινία παίζει απόψε. Αυτό που έχει σημασία είναι να περάσεις από τη γειτονιά σου, να μυρίσεις το γιασεμί, να ακούσεις τις καρέκλες που τρίβονται στα χαλίκια και απλά να διαλέξεις μια από αυτές για να κάτσεις. Η ταινία μπορεί να είναι αριστούργημα ή να μην σου αρέσει καθόλου. Αλλά η νύχτα θα σε έχει ήδη κερδίσει, αρκεί να μην ξεχάσεις το αντικουνουπικό.
Καλό καλοκαίρι και καλές προβολές!
