Στην τάξη επικρατεί ζωντάνια. Τα παιδιά μιλούν, γελούν, μοιράζονται μυστικά και ιστορίες. Κι όμως, σε μια άκρη, κάθεται ένα παιδί που παρακολουθεί σιωπηλό. Δεν σηκώνει το χέρι, δεν συμμετέχει στο παιχνίδι, δεν μπαίνει στις συζητήσεις. Στα μάτια των άλλων μοιάζει απλώς «ήσυχο». Στην πραγματικότητα, η σιωπή του μπορεί να κρύβει μοναξιά, φόβο και την αίσθηση ότι δεν ανήκει πουθενά. Η απομόνωση στην τάξη δεν είναι απλώς έλλειψη φίλων, είναι μια αόρατη πληγή. Επηρεάζει την αυτοεκτίμηση, την ψυχική υγεία και μπορεί να αφήσει αποτύπωμα στην σχολική πορεία. Έρευνες δείχνουν ότι παιδιά που βιώνουν κοινωνικό αποκλεισμό εμφανίζουν αυξημένα επίπεδα άγχους και μειωμένη εμπλοκή στη σχολική ζωή (Buhs et al., 2006).Όμως, εδώ μπαίνει ο πιο σημαντικός παράγοντας: η οικογένεια. Το σπίτι μπορεί να γίνει το ασφαλές καταφύγιο που θα βοηθήσει το παιδί να ξαναχτίσει αυτοπεποίθηση, να καλλιεργήσει κοινωνικές δεξιότητες και να βρει τη θέση του στην ομάδα.
Κατανόηση της απομόνωσης: Βλέποντας πίσω από τη σιωπή
Πρώτο βήμα για κάθε γονιό είναι να αναγνωρίσει τα σημάδια. Η απομόνωση δεν εμφανίζεται πάντα φανερά. Μπορεί να κρύβεται πίσω από δικαιολογίες («δεν θέλω να παίξω», «δεν με νοιάζει να έχω φίλους») ή μέσα από χαμηλή συμμετοχή στη σχολική καθημερινότητα. Σύμφωνα με τη μελέτη των Buhs et al., (2006), η απόρριψη και η αρνητική στάση των συνομηλίκων συνδέονται με αυξημένο αίσθημα μοναξιάς και χαμηλότερη εμπλοκή στο μάθημα.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
- Να παρατηρούν αλλαγές στη συμπεριφορά: αποφυγή ομαδικών παιχνιδιών, συχνά παράπονα για «πονοκέφαλο» ή «δεν θέλω να πάω σχολείο».
- Να ακούν χωρίς κριτική. Το παιδί χρειάζεται να νιώσει ότι μπορεί να μιλήσει ελεύθερα.
- Να ρωτούν με ανοιχτές ερωτήσεις: «Με ποιον έπαιξες σήμερα;», «Πώς ένιωσες στο διάλειμμα;».
Υποστήριξη από το σπίτι: Χτίζοντας αυτοεκτίμηση και κοινωνικές δεξιότητες
Το σπίτι είναι το «εργαστήριο» όπου το παιδί μαθαίνει να εμπιστεύεται τον εαυτό του και τους άλλους. Η ποιότητα της σχέσης γονέα–παιδιού επηρεάζει άμεσα τόσο την κοινωνική του ικανότητα όσο και την ακαδημαϊκή του δέσμευση (Hadjicharalambous & Demetriou, 2020).
Τρόποι ενίσχυσης στο σπίτι :
- Ενεργητική ακρόαση: Δώστε προσοχή στα συναισθήματα του παιδιού, ακόμα κι αν φαίνονται μικρά.
- Μικρές επιτυχίες: Αναγνωρίστε τις προσπάθειές του, όχι μόνο τα αποτελέσματα («Μου άρεσε που δοκίμασες να μιλήσεις με τη Μαρία»).
- Παιχνίδια συνεργασίας: Επιτραπέζια, ομαδικές δραστηριότητες ή αθλήματα που καλλιεργούν την έννοια της ομάδας.
- Εξωσχολικές δραστηριότητες: Εντάξτε το παιδί σε ομάδες που ταιριάζουν στα ενδιαφέροντά του. Μερικές φορές είναι πιο εύκολο να κάνει φίλους εκτός σχολείου και να αποκτήσει αυτοπεποίθηση που αργότερα μεταφέρεται και στην τάξη.
Συνεργασία με το σχολείο: Μαζί για την ενσωμάτωση
Καμία προσπάθεια δεν είναι ολοκληρωμένη χωρίς τη συνεργασία γονέων και εκπαιδευτικών. Οι δάσκαλοι έχουν την καθημερινή εικόνα, ενώ οι γονείς τη βαθύτερη γνώση του παιδιού. Όταν υπάρχει επικοινωνία, το παιδί νιώθει ότι έχει ένα «δίχτυ προστασίας». Έρευνες δείχνουν ότι η θετική εμπλοκή στο σχολικό περιβάλλον ενισχύεται όταν υπάρχει συντονισμένη συνεργασία οικογένειας και σχολείου (Sugai & Horner, 2006).
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
- Να συζητούν τακτικά με τον/την δάσκαλο/α.
- Να ζητούν ενημέρωση για κοινωνικές καταστάσεις, όχι μόνο για επιδόσεις.
- Να συμμετέχουν σε σχολικές δραστηριότητες (εκδηλώσεις, ομάδες γονέων). Η παρουσία τους δίνει στο παιδί το μήνυμα: «Είμαι δίπλα σου».
Συμπεράσματα
Η απομόνωση στην τάξη μπορεί να πληγώνει βαθιά, αλλά δεν είναι αξεπέραστο εμπόδιο. Με κατανόηση, ενίσχυση στο σπίτι και συνεργασία με το σχολείο, οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να ξαναβρεί τη φωνή του και να χτίσει ουσιαστικές σχέσεις. Κάθε μικρό βήμα, ένα χαμόγελο, μια συζήτηση, μια νέα φιλία είναι μια νίκη. Και κάθε νίκη φέρνει το παιδί πιο κοντά στο να νιώσει αυτό που έχει ανάγκη περισσότερο: ότι ανήκει.
Βιβλιογραφία
Buhs, E. S., Ladd, G. W., & Herald, S. L. (2006). Peer exclusion and victimization: Processes that mediate the relation between peer group rejection and children’s classroom engagement and achievement?. Journal of educational psychology, 98(1), 1.https://doi.org/10.1037/0022-0663.98.1.1
Hadjicharalambous, D., & Demetriou, L. (2020). The quality of the parent–child relationship and children’s family, school and social competences in Cyprus. International Journal of Educational Research, 101, 101580. https://doi.org/10.1016/j.ijer.2020.101580
Sugai, G., & Horner, R. R. (2006). A promising approach for expanding and sustaining school-wide positive behavior support. School psychology review, 35(2), 245-259.
