Ιστορικό υπόβαθρο και πρώτες επαφές
Υπάρχουν αραβικές λέξεις στα ελληνικά; Η απάντηση είναι ναι και μάλιστα πλήθος όρων που χρησιμοποιούνται στην ελληνική γλώσσα προέρχονται είτε απευθείας από την αραβική, είτε μέσω άλλων γλωσσών όπως η τουρκική, είτε μέσω επιδράσεων από άλλους τομείς, όπως η επιστήμη, η τεχνολογία και το εμπόριο. Οι επαφές της ελληνικής με την αραβική γλώσσα είναι πολυετείς και αμφίδρομες. Στην ελληνιστική και πρώιμη ισλαμική περίοδο, ήταν πολύ συχνό φαινόμενο τόσο η μετάφραση, όσο και η ανταλλαγή επιστημονικών και φιλοσοφικών έργων, κάτι που οδήγησε στην δημιουργία ενός κοινού πλούσιου λεξιλογίου. Οι λέξεις μεταφέρονταν από γλώσσα σε γλώσσα μαζί με το αντίστοιχο νόημά τους και αυτό γεφύρωνε και γλωσσικά και πολιτισμικά τις δύο περιοχές.
Παραδείγματα αραβικών γλωσσικών δανείων στην καθημερινότητα
Στην καθημερινή μας ομιλία χρησιμοποιούμε αρκετές αραβικές λέξεις στα ελληνικά και δεν το γνωρίζουμε καν. Οι λέξεις αυτές μπορεί να μην προέρχονται άμεσα από την αραβική γλώσσα, αλλά να ενσωματώθηκαν στην ελληνική μέσω της τουρκικής γλώσσας ή άλλων γλωσσών της Μεσογείου. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αραβικών λέξεων στα ελληνικά είναι οι λέξεις: καφές, αλκοόλ, άλγεβρα, βενζίνη, ζάχαρη, λεμόνι, μαγαζί, μουσαφίρης, ρακέτα, σιρόπι, ταρίφα, χαμπάρι και χαβάς. Οι λέξεις αυτές μπορεί να φαίνονται κοινές, όμως η γλωσσική τους προέλευση δεν είναι τόσο εμφανής. Ο καφές προέρχεται από την αραβική λέξη quawha, από το οποίο προήλθε το τουρκικό kahveh. Μέχρι τις αρχές του 17ου αιώνα χρησιμοποιούνταν η αραβική εκδοχή της λέξης ως cahoa, cahue ή cowha. Μάλιστα, ο καφές μότσα, πήρε την ονομασία του από την πόλη Μότσα της Υεμένης, στην οποία εξαγόταν καφές. Η λέξη αλκοόλ στα αραβικά θεωρείται η πεμπτουσία ενός συστατικού, ενώ η λέξη άλγεβρα έχει την έννοια του να ξαναφτιάχνω κάτι παλιό ή να ολοκληρώνω κάτι. Η λέξη βενζίνη προέρχεται από το βενζόλιο ρετσίνι, μια ουσία που βγαίνει από το ινδονησιακό δέντρο και οι Άραβες το έστελναν στην Μέση Ανατολή προκειμένου να φτιάξουν με αυτό αρώματα. Ακόμη, η λέξη ζάχαρη προέρχεται από την λέξη sarkara, που επίσης σημαίνει ζάχαρη. Το λεμόνι, όπως και όλα τα εσπεριδοειδή εισήχθησαν στην Μεσόγειο από τους Άραβες κατά την μεσαιωνική εποχή. Το δέντρο της λεμονιάς προέρχεται από την Ινδία όμως, η λέξη λεμόνι δεν φαίνεται να είναι ινδική. Επιπλέον, η λέξη μαγαζί ξεκίνησε στα λατινικά το 1228 ως αποθήκη, αλλά η έννοια αυτή εξελίχθηκε μετέπειτα στον δυτικό πολιτισμό ως οπλοστάσιο, αποθήκη μπαρουτιού και σφαιρών, αλλά και σε περιοδικό ως αποθήκη πληροφοριών ναυτικών και πολεμικών θεμάτων. Μια ακόμα γνωστή ελληνική λέξη με αραβική προέλευση είναι ο μουσαφίρης, που σήμερα έχει την έννοια του επισκέπτη ενώ για τους Άραβες ήταν ο ταξιδιώτης. Η λέξη ρακέτα έχει, επίσης, τις ρίζες της στην Αραβία καθώς σημαίνει την παλάμη του χεριού, κάτι που την συνδέει άμεσα με το σημερινό άθλημα που γνωρίζουμε. Το σιρόπι, προέρχεται από το αραβικό sharab που σημαίνει ποτό και σιρόπι. Αρχικά, εμφανίστηκε στα λατινικά του 12ου αιώνα ως sirropus και είχε την έννοια ενός γλυκού ποτού και σιροπιαστού φαρμάκου. Η λέξη ταρίφα, που χρησιμοποιείται σήμερα στα ταξί για να δηλώσει την πληρωμή μιας διαδρομής, προέρχεται από την αραβική γλώσσα καθώς αρχικά σήμαινε την ειδοποίηση και κατά την μεσαιωνική εποχή χρησιμοποιήθηκε στο εμπόριο για να δηλώσει την έννοια του φορτίου. Έτσι, η σχέση μεταξύ φορτίου και φόρου εισαγωγής στο εμπόριο, οδήγησε στην σημερινή της έννοια. Ο χαβάς ως λέξη χρησιμοποιείται σήμερα για να δηλώσει την αδιάφορη στάση κάποιου και έχει αραβικές ρίζες από την λέξη hava, που σημαίνει αέρας ή καιρός. Τέλος, η λέξη χαμπάρι που χρησιμοποιείται στα ελληνικά ως μια έκφραση για να μάθουμε τα νέα κάποιου ρωτώντας «Τι χαμπάρια;», φαίνεται να είναι αραβικής καταγωγής από την λέξη habar, που σημαίνει είδηση, νέο ή πληροφορία. Φυσικά, αυτές δεν είναι οι μόνες λέξεις της ελληνικής γλώσσας με αραβική επιρροή, όμως είναι από τις πιο κοινές στην καθημερινή επικοινωνία.
Η αφομοίωση των αραβικών δανείων από την ελληνική γλώσσα και η σημασία τους
Οι αραβικές λέξεις στα ελληνικά, δεν έχουν μόνο λεξιλογική αξία αλλά και πολιτισμική καθώς αποδεικνύουν πως υπήρξαν περίοδοι εμπορικών συναλλαγών και επιστημονικής συνεργασίας. Η αφομοίωση μιας λέξης από μια άλλη γλώσσα εξαρτάται από την συχνότητα της χρήσης της από τους ομιλητές. Μερικές αραβικές λέξεις έχουν ενσωματωθεί πλήρως στην ελληνική γλώσσα και πολλοί δεν γνωρίζουν την πραγματική τους προέλευση. Αυτό αναδεικνύει ακόμα περισσότερο την ζωντανή φύση της γλώσσας και την ικανότητά της να διατηρεί τα δικά της στοιχεία, ενώ ταυτόχρονα παίρνει επιρροές και από άλλους πολιτισμούς. Έτσι, οι αραβικές λέξεις στην ελληνική γλώσσα δεν είναι απλώς γλωσσικά δάνεια, αλλά αποτελούν τεκμήριο πως οι γλώσσες εξελίσσονται, αλληλεπιδρούν και αντανακλούν την ιστορία των πολιτισμών τους.
Πηγές
In.gr (2019). “Αραβικές λέξεις που έχουν κατακτήσει την ελληνική” (ανακτήθηκε από: in.gr) (τελευταία πρόσβαση: 24/10/2025)
LingetScript (2010). “Αραβικές λέξεις στην ελληνική” (ανακτήθηκε από: lingetscript.com) (τελευταία πρόσβαση: 24/10/2025)
Bueasa N. M., (2015). “The Adaptation of Loanwords in Classical Arabic”. University of Kentucky. (ανακτήθηκε από: uknowledge.uky.edu) (τελευταία πρόσβαση: 24/10/2025)
Loae Fakhri Jdetawy & Mohd Hilmi Hamzah (2020). “Loanwords in the Taxonomy of Borrowing: A Sociolinguistic Analysis.” Language in India Journal. (ανακτήθηκε από: languageinindia.com) (τελευταία πρόσβαση: 24/10/2025)
