Η Νέα Ζηλανδία στον 19ο αιώνα φαινόταν σαν μια έκταση μακρινή και αποκομμένη και σίγουρα πολύ φτωχότερη από τη γειτονική βρετανική αποικία, την Αυστραλία. Οι αυτόχθονες κάτοικοι της, οι Μαορί, είχαν σαν κεντρικό στοιχείο της ταυτότητας τους τη γη την οποία αποζητούσαν οι Ευρωπαίοι κατακτητές τόσο για τη γεωργία όσο και για τον εποικισμό. Η αποικιακή κυβέρνηση προσπάθησε με διάφορα τεχνάσματα να αποκτήσει τη γη των Μαορί κάτι που οδήγησε σε πολλαπλές ένοπλες συγκρούσεις από το 1845 ως το 1872. Ως απάντηση στη γενναία αντίσταση των Μαορί, η κυβέρνηση δήμευσε μεγάλες εκτάσεις με τον Νόμο περί Εποικισμών του 1863 κάτι που είχε καταστροφικές συνέπειες στην οικονομική δραστηριότητα των αυτοχθόνων. Πολλοί Μαορί κατέληξαν να εργάζονται ως εργάτες σε γη που κάποτε τους ανήκε.
Έκτοτε, Μαορί συμμετείχαν στην πολιτική σκηνή της Νέας Ζηλανδίας. Μια από τις σημαντικότερες φιγούρες ήταν ο Āpirana Turupa Ngata, που μάλιστα τιτλοφορήθηκε ως Sir, ο οποίος αγωνίστηκε με ζήλο για την προστασία της κουλτούρας και της γλώσσας των Μαορί. Γεννημένος στα 1874 από πατέρα φυλετικό ηγέτη και υπέρμαχο της παράδοσης και μητέρα κατά το ήμισυ Σκωτσέζα, μεγάλωσε μιλώντας τη γλώσσα των Μαορί. Έλαβε καλή βασική εκπαίδευση και συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Canterbury απ’ όπου έλαβε πτυχίο καλών τεχνών στα 1893 και έπειτα στο Όκλαντ όπου εξειδικεύτηκε στην πολιτική επιστήμη (1894) και στη νομική (1895). Μόλις ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη νομική, παντρεύτηκε την Arihia Kane Tamati με την οποία απέκτησαν 15 παιδιά εκ των οποίων τα 11 επιβίωσαν ως την ενηλικίωση.
Η πολιτική δράση του Apirana Ngata
Η πολιτική δράση του Apirana Ngata ξεκίνησε σύντομα και οφειλόταν κυρίως στη φιλία του με τον James Carroll, ο οποίος ήταν Υπουργός Εξωτικών Υποθέσεων στην κυβέρνηση του Εργατικού Κόμματος της Μεγάλης Βρετανίας. Μάλιστα, ο Ngata συνεργάστηκε με τον Carroll στην προετοιμασία δύο νομοσχεδίων, τα οποία επρόκειτο να αυξήσουν τα νομικά δικαιώματα των Μαορί. Στις εκλογές του 1905, ο Ngata έθεσε υποψηφιότητα με το Εργατικό Κόμμα στην ανατολική εκλογική περιφέρεια των Μαορί και κατάφερε να εκλεγεί βουλευτής. Τότε το ημερολόγιο έγραφε 1905 και έκτοτε για 23 χρόνια, ο Apirana Ngata εκλεγόταν στο Κοινοβούλιο της Νέας Ζηλανδίας αδιάκοπα με το κόμμα των φιλελευθέρων. Έπειτα, μεταπήδησε στο κόμμα των Εθνικιστών ως την ύστατη θητεία του στα 1943.
Από την πρώτη του εμφάνιση στο Κοινοβούλιο, έκανε φανερή τη ρητορική του ικανότητα. Μαζί με τον Robert Stout ανήκαν στην Επιτροπή που ήταν υπεύθυνη για τη διαχείριση των γαιών και φρόντιζαν να δείχνουν τη δυσαρέσκεια τους σε περιπτώσεις πώλησης γης Μαορί. Κατά τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Ngata είχε εκτενή δραστηριότητα στρατολόγησης Μαορί. Θεωρούσε ότι οι Μαορί έπρεπε να βρίσκονται στη διάθεση του Στέμματος κάτι που αργότερα θα προβάλει ως επιχείρημα στη διαμάχη για τη γη των Μαορί. Επιπλέον, συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην ίδρυση Διοικητικού Συμβουλίου Εθνολογικής Έρευνας των Μαορί καθώς και Ταμείου υπέρ των σκοπών των Μαορί.
Εξαιρετικά σημαντική είναι η ακαδημαϊκή και λογοτεχνική παραγωγή του Ngata ο οποίος δημοσίευσε πληθώρα έργων που αναδείκνυαν τη σημαντική πολιτιστική κληρονομιά των Μαορί ενώ φρόντιζε να διατηρείται άσβεστη η σπίθα μέσα στις κοινότητες των Μαορί. Στα 1926, με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε Σχολή Τεχνών Μαορί με σκοπό να διατηρήσει την τεχνοτροπία των Μαορί και να την προφυλάξει από την εξαφάνιση. Ακόμα, προώθησε τη λειτουργία χώρων συνάντησης των Μαορί και οργάνωσε αγώνες με τα παραδοσιακά αθλήματα των Μαορί. Επιπλέον, αγωνίστηκε για τη δημιουργία Μαορί Επισκοπής της Αγγλικανικής Εκκλησίας στη Νέα Ζηλανδία η οποία εγκαινιάστηκε στα 1928 με επίσκοπο τον Frederick Bennett. Το σημαντικότερο είναι όμως ότι πέτυχε την αναγνώριση της γλώσσας των Μαορί ως αντικείμενο σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Νέας Ζηλανδίας.
Από την άνοδο στην πτώση
Στα 1932, ο Apirana Ngata ενεπλάκη σε σκάνδαλο. Το Υπουργείο Φυσικών Υποθέσεων του οποίου ο ίδιος ηγείτο, έγινε αντικείμενο κριτικής καθώς είχε προκαλέσει εντύπωση η μεγάλη και ταχύτατη δραστηριότητα του. Διεξήχθη έρευνα και αποκαλύφθηκε ότι υπήρχαν παραποιημένοι λογαριασμοί για τους οποίους ο Ngata κατακρίθηκε σφοδρά. Μάλιστα, η έρευνα της Βασιλικής Επιτροπής απεφάνθη ότι στο Υπουργείο παρατηρήθηκε ένα από τα χειρότερα δείγματα κατάχρησης πολιτικής εξουσίας και δημοσίων κονδυλίων, κακοδιοίκησης και προδοσίας. Ωστόσο, μολονότι ο Ngata αρνήθηκε οποιαδήποτε συμμετοχή, αποδέχτηκε την ευθύνη για τις ενέργειες του τμήματος του και αποπέμφθηκε από τη θέση του υπουργού. Αυτό το σκάνδαλο έβλαψε την εικόνα των Μαορί κάτι που προκάλεσε τη δυσαρέσκεια άλλων Μαορί πολιτικών προς τον Ngata.
Θάνατος και κληρονομιά του Apirana Ngata
Στις 14 Ιουλίου του 1950, ο Ngata πέθανε αφού νόσησε για σύντομο χρονικό διάστημα. Ο ίδιος έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για σύγχρονους πολιτικούς, καθώς πολλοί τον έχουν επαινέσει για την ακούραστη δουλειά του στην προώθηση της γλώσσας των Μαορί (ιδιαίτερα σε ένα περιβάλλον πολιτικής που βασίζεται σε λευκούς και συντηρητικούς), ενώ άλλοι τον έχουν επικρίνει για διαφθορά και συντηρητισμό. Συνεπώς, αποτελεί μια αμφιλεγόμενη φιγούρα που αγωνίστηκε με ζήλο για την προώθηση και προστασία της Μαορί κουλτούρας προσπαθώντας να πετύχει όσο το δυνατόν περισσότερες μεταρρυθμίσεις, κάτι που οδήγησε στην αποκαθήλωση του.
Βιβλιογραφία
Hiroa, Te Rangi (Sir Peter Buck) (1974), The Coming of the Maori, Wellington: Whitcombe and Tombs
Sutton, Douglas G. (Ed.) (1994), The Origins of the First New Zealanders, Auckland: Auckland University Press
