Γεννημένη το 1914 με καταγωγή από την Αυστρία, η Hedy Lamarr έχει μείνει στην ιστορία κυρίως για την εκθαμβωτική ομορφιά της και την καριέρα της ως ηθοποιός. Σε αντίθεση όμως με την ιστορία που έμελλε να την καταγράψει ως μονοδιάστατη, η Hedy Lamarr προσέφερε στον κόσμο πολλά περισσότερα από ταινίες και μια ευχάριστη στην όψη παρουσία: εφηύρε ένα μυστικό σύστημα επικοινωνίας κατά την διάρκεια του Β’ΠΠ.
Η πρώιμη ζωή της Hedy Lamarr
Η Lamarr γεννήθηκε ως Hedwig Eva Maria Kiesler στις 9 Νοεμβρίου 1914 στη Βιέννη. Ήταν εβραϊκής καταγωγής, κάτι που επιθυμούσε να αποκρύπτει έως και το τέλος της ζωής της. Ο πατέρας της, Emil Kiesler, ήταν διευθυντής τράπεζας και η μητέρα της, Gertrud Kiesler, ασχολούταν με τις τέχνες και συγκεκριμένα το πιάνο. Παιδί πλούσιας οικογένειας, έλαβε την καλύτερη εκπαίδευση, μεγαλώνοντας ως προνομιούχα. Οι γονείς της συνέβαλλαν καθοριστικά στην σφυρηλάτηση του μυαλού και της προσωπικότητας της: η μητέρα της την ώθησε στις τέχνες, εγγράφοντας την από μικρή σε μαθήματα μπαλέτου αλλά και πιάνου ενώ ο πατέρας της την ωθούσε να αναρωτιέται για τα πάντα. Στις βόλτες που συχνά έκανε με την κόρη του, συζητούσαν για τον τρόπο λειτουργίας των μηχανών γύρω τους εγείροντας την περιέργεια της για τον κόσμο της επιστήμης και της μηχανικής. Έτσι η Lamarr αντί να παίζει με τα παιχνίδια της, συχνά τα αποσυναρμολογούσε προκειμένου να κατανοήσει τον τρόπο λειτουργίας τους.
Τα βήματα της ως ηθοποιός
Παρόλα αυτά, η λάμψη της ομορφιά της επισκίασε το εξίσου λαμπρό μυαλό της. Άλλωστε την εποχή που μεγάλωνε η Lamarr, αυτό που αναμενόταν από τα κορίτσια ήταν να εστιάζουν στην οικογένεια και τον έρωτα, όχι στη μόρφωση και στην προοπτική καριέρας. Καθώς επιβραβευόταν για την εμφάνισή της περισσότερο απ’ ό,τι για το μυαλό της, στράφηκε στην ηθοποιία και σε ηλικία μόλις 16 ετών ανακαλύφθηκε από τον σκηνοθέτη Max Reinhardt. Εμφανίστηκε στο φιλμ για πρώτη φορά το 1930, στην ταινία “Geld auf der Straße”(μτφρ: Χρήμα στον Δρόμο). Οι ρόλοι που αναλάμβανε την παρουσίαζαν συνήθως ως αθώα κοπέλα με απαράμιλλή ομορφιά, και συχνά είχε πολύ λίγα λόγια στις ταινίες που εμφανιζόταν, κάτι το οποίο δεν την ολοκλήρωνε. Η ταινία όμως που έφερε τα φώτα πάνω της ήταν η ‘Ecstasy’, το 1933, στην οποία πρωταγωνίστησε και προκάλεσε μεγάλη ταραχή λόγω του σκανδαλώδες περιεχομένου της. Αργότερα μετανάστευσε στο Χόλιγουντ και έκανε το ντεμπούτο της εκεί με την ταινία Algiers το 1938, ενώ ακολούθησαν οι Ziegfeld Girl (1941), and Samson and Delilah (1949)- έτσι η Lamarr μετά από τις απανωτές επιτυχίες της, κατέκτησε δικαίως τον τίτλο της «star».
Προσωπική ζωή
Η επιτυχία της επί της σκηνής την οδήγησε και σε προσωπικές κατακτήσεις. Παντρεύτηκε έναν Αυστριακό βιομήχανο, τον Fritz Mandl, το 1933 σε ηλικία 18 ετών, για τον οποίο γάμο ασπάστηκε τον Χριστιανισμό. Ο Mandl κατά την διάρκεια του γάμου τους υιοθέτησε τα φασιστικά κινήματα που είχαν ήδη ξεκινήσει από το 1929 στην Ευρώπη μετά το μεγάλο Κραχ και ταυτίστηκε έντονα με την ιδεολογία τους. Είχε επισυνάψει σχέσεις και με πρόσωπα-ηγέτες τέτοιων κινημάτων, όπως ο Benito Mussolini, ενώ εφοδίαζε την Ιταλία με πυρομαχικά.
Ωστόσο ο γάμος τους δεν κράτησε πολύ. Παρά τα αμύθητα πλούτη στα οποία είχε πρόσβαση η Lamarr και την πολυτελή ζωή που της προσέφερε ο δεσμός αυτός, η ίδια δεν ήταν χαρούμενη στην σχέση της. Ανέφερε πως επρόκειτο για έναν ελεγκτικό άντρα, με τάσεις ζηλοτυπίας, που επιθυμούσε να την απομακρύνει από τον κόσμο του θεάματος. Επέμενε να τον συνοδεύει παντού, ακόμα και στις επαγγελματικές του συναντήσεις, τις οποίες παρά την υποχρεωτική παρουσία της, ήταν η μόνη πτυχή του γάμου που η Lamarr απολάμβανε. Καθώς ένιωθε εγκλωβισμένη, αποφάσισε να φύγει: το 1937 κατάφερε να μεταβεί στο Λονδίνο υποδυόμενη την υπηρέτρια.
Στο Λονδίνο γνώρισε τον Louis B. Mayer, τον συνιδρυτή των MGM Studios, ο οποίος αναζητούσε για ταλέντα στην Ευρώπη. Έτσι υπέγραψε μαζί του και από εκεί της δόθηκε η ευκαιρία να μεταβεί στο Hollywood συνεχίζοντας την λαμπρή καριέρα της στην βιομηχανία του φιλμ. Κατά το ταξίδι τους προς την Αμερική, η Hedy άλλαξε το όνομα της από Hedwig Kiesler σε Hedy Lamarr αποδίδοντας φόρο τιμής με τον τρόπο της στην Barbara La Marr, μια σταρ του σιωπηλού σινεμά. Το 1960, έχοντας χτίσει μια λαμπρή καριέρα στο Hollywood, τιμήθηκε με ένα αστέρι στον διάσημο δρόμο “Walk of Fame”.
Frequency hopping – η βάση της ιδέας αλλά και του σημερινού wifi
Η Lamarr εξακολουθούσε να αποδίδει μεγαλύτερη αξία στο μυαλό της παρά στην ομορφιά της δηλώνοντας: ‘Κάθε κοπέλα μπορεί να είναι λαμπερή. Το μόνο που πρέπει να κάνει είναι να κάθεται ακίνητη και να δείχνει χαζή’. Πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας η σταρ εργαζόταν συνεχώς πάνω σε εφευρέσεις, στην ησυχία του σπιτιού της ή ακόμα και στο τρέιλερ της ανάμεσα στα γυρίσματα, μια εκ των οποίων υπήρξε μια κάψουλα που διαλυόταν σε νερό και δημιουργούσε ανθρακούχο νερό.
Τη Lamarr προβλημάτιζε έντονα ο Β’ΠΠ και επιθυμούσε να εγκαταλείψει την καριέρα της ως ηθοποιός και να καταστρατηγήσει τις γνώσεις της για τα όπλα που απέκτησε παρακολουθώντας τις επαγγελματικές συναντήσεις του πρώην άντρα της ώστε να βοηθήσει τους Συμμάχους στον πόλεμο, που το καλοκαίρι του 1940 έμοιαζε ζοφερός. Οι γνώσεις της για την ευρωπαϊκή τεχνολογία τορπιλών (υποβρύχια όπλα) ήταν ανεκτίμητες. Τους προβληματισμούς της για τον πόλεμο και τις επιπτώσεις του, τους συζήτησε με τον George Antheil, έναν γνωστό συνθέτη της εποχής που γνώρισε σε ένα πάρτι, ο οποίος μοιράζονταν τις ίδιες ανησυχίες αλλά και το ίδιο πάθος για την επιστήμη. Ο Antheil επιθυμούσε να συνδράμει στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων, ιδίως μετά τον θάνατο του αδερφού του που υπηρετούσε την πατρίδα του ως διπλωμάτης. Ο Henry Antheil, ήταν ανάμεσα στις πρώτες στρατιωτικές απώλειες της Αμερικής. Έτσι, με τη βοήθεια του Antheil και τις γνώσεις του στη μουσική και τον προγραμματισμό αυτόματων πιάνων, ξεκίνησαν να δουλεύουν πάνω στην ιδέα της Lamarr: μια τορπίλη που θα καθοδηγούνταν μέσω ραδιοκυμάτων και θα χρησιμοποιούσε συγχρονισμένη εναλλαγή συχνοτήτων ώστε να είναι ανθεκτική σε παρεμβολές ή απόπειρες παρεμπόδισης του σήματος- ή αλλιώς μια ασφαλής ασύρματη επικοινωνία μέσω frequency hopping. Η ιδέα αυτή θεωρείται ο πρόδρομος της τεχνολογίας του WiFi, Bluetooth καθώς και του GPS.
Την ιδέα τους την υπέβαλαν στο νεοσύστατο Εθνικό Συμβούλιο Εφευρετών (ένα πρόγραμμα συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που είχε ως στόχο την επιτάχυνση εφευρέσεων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην πολεμική προσπάθεια), που έδειξαν ιδιαίτερα έντονο ενδιαφέρον, παρακινούμενοι από τις όλο και αυξανόμενες αναφορές για θύματα στον Ατλαντικό ωκεανό. Ιδιαίτερη επίπτωση στην Lamarr είχε η είδηση της επίθεσης και τελικώς η καταστροφή του πλοίου SS City of Benares, από ένα γερμανικό υποβρύχιο τον Σεπτέμβριο του ’40, το οποίο μετέφερε 90 παιδιά πρόσφυγες από την Βρετανία προς τον Καναδά.
Στις 10 Ιουνίου 1941 υπέβαλλαν αίτηση ευρεσιτεχνίας την οποία και έλαβαν το 1942 (αριθμός 2,292,387), για το «Σύστημα Μυστικών Επικοινωνιών» τους, του οποίου τα δικαιώματα παραχώρησαν στο Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ.
Παρόλα αυτά όχι μόνο δεν έλαβαν κάποιο είδος πληρωμής για την εφεύρεση τους, αλλά και δεν αξιοποιήθηκε κατά την περίοδο του πολέμου, καθώς όπως ανέφεραν η τεχνολογία ήταν πολύ μπροστά από την εποχή της, και έτσι δεν μπορούσαν να την υποστηρίξουν. Ωστόσο ο Antheil θεώρησε πως για την απόρριψη της ιδέας συνέβαλε το γεγονός ότι στην εφεύρεση του υπήρχαν οι λέξεις «μηχανικό πιάνο» – όντας ο ίδιος μουσικός, πρότεινε τον συγχρονισμό μέσω ρόλων διάτρητου χαρτιού, όπως αυτά που χρησιμοποιούνταν σε αυτόματα πιάνα, μια ιδέα που θεωρήθηκε παράλογη και αφελής.
Παρόλο που δεν αξιοποιήθηκε η εφεύρεσή τους, προτάθηκε στην Lamarr να χρησιμοποιήσει το στάτους της ως σταρ του σινεμά για να πουλάει πολεμικά ομόλογα προκειμένου να στηρίξει την πολεμική προσπάθεια. Για τον σκοπό αυτό «πουλούσε φιλιά» σε «τυχαίο ναύτη» εάν αρκετός κόσμος αγόραζε ομόλογα- ένα κόλπο που σκέφτηκε βάζοντας σε χρήση το δεύτερο προτέρημα της, την ομορφιά της. Έτσι κατάφερε και συγκέντρωσε το αστρονομικό ποσό των εικοσιπέντε εκατομμυρίων δολαρίων το 1942, το οποίο αντιστοιχεί περίπου σε τριακόσια σαράντα τρία εκατομμύρια σήμερα.
Η ιδέα τους βρήκε εφαρμογή πολύ αργότερα στον τομέα των επικοινωνιών στις στρατιωτικές επιχειρήσεις συμπεριλαμβανομένου της Κρίσης Πυραύλων στην Κούβα το 1962. Η εφεύρεση τους τελικώς αναγνωρίστηκε επίσημα το 1997, με το Έκτο Ετήσιο Βραβείου Πρωτοπόρου που της απονεμήθηκε από το Electronic Frontier Foundation. Όταν έμαθε για την τιμή αυτή η Lamarr φέρεται να απάντησε: ‘Καιρός ήταν!’
Η γυναίκα που δεν τη σταμάτησε η ομορφιά της
Η Hedy Lamarr έχει μείνει στην ιστορία για τις πετυχημένες ταινίες της και την ομορφιά της. Όμως ήταν πολλά περισσότερα από αυτά τα δύο: ήταν εύστροφη, με αγάπη για τις επιστήμες, τη μηχανική, και με έμφυτη την περιέργεια για τον κόσμο γύρω της. Το να την περιγράψει κανείς ως απλά μια όμορφη ηθοποιό της στερεί τον περίπλοκο χαρακτήρα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που είχε, την ανάγκη να σκέφτεται, να δημιουργεί. Το ανήσυχο πνεύμα της Lamarr έμεινε μαζί μας μέχρι και το 2000, όπου και απεβίωσε, αφήνοντας πίσω μια ιστορία που αξίζει να διατηρηθεί στα χρονικά για να αποτελεί υπενθύμιση ότι οι γυναίκες είναι πολλά παραπάνω από απλώς όμορφες.
Πηγές:
- https://www.nationalww2museum.org/war/articles/hedy-lamarrs-wwii-invention-helped-shape-modern-tech
- https://www.nationalgeographic.com/history/article/hedy-lamarr-frequency-hopping-wifi-bluetooth
- https://invention.si.edu/invention-stories/movie-star-some-player-pianos-and-torpedoes
- https://www.biography.com/actors/hedy-lamarr
- https://www.npr.org/2011/11/27/142664182/most-beautiful-woman-by-day-inventor-by-night
- https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/hedy-lamarr
- https://airandspace.si.edu/multimedia-gallery/4790640jpg
