Η Janis Rafa, γεννημένη το 1984 στην Ελλάδα διαμένει και εργάζεται μεταξύ Αθήνας και Άμστερνταμ. Μεγάλωσε στην Αθήνα, στην Παπάγου, σε σπίτι με μεγάλη αγάπη για τα ζώα. Είχε σκυλιά και αδέσποτες γάτες. Όλη η οικογένεια είχε έντονη ευαισθησία και προβληματισμό για τα αδέσποτα και τα παραμελημένα ζώα. Κατάγεται από καλλιτεχνική οικογένεια, με τη μητέρα της να είναι ζωγράφος πορτρέτων ζώων. Από μικρή ηλικία είχε το ερέθισμα, που αργότερα στάθηκε πηγή έμπνευσης για τις εκθέσεις της.
Σπουδές
Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου του Leeds (ΒΑ, ΜΑ), απ’ όπου πήρε και το διδακτορικό της, στις Εικαστικές Τέχνες και τη Φιλοσοφία. Ήταν φιλοξενούμενη ως καλλιτέχνης στη Rijksademie (2013-2014), ως υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση και έχει υπάρξει και υπότροφος του ARTWORKS Προγράμματος Υποστήριξης Καλλιτεχνών του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (2020) Επιπλέον, συμμετείχε στο πρόγραμμα Tailor-made Residencies 2023/2024 του Onassis Air.
Το έργο
Το έργο της Janis Rafa εστιάζει σε μια ποικιλία μέσων, όπως το φιλμ, το βίντεο, τη γλυπτική, το κείμενο, το σχέδιο. Τα έργα της καταπιάνονται με τη σχέση ζώων και ανθρώπου, γύρω από τα φαινόμενα της αγάπης, της κυριαρχίας, της αποπλάνησης, της βίας, των οικογενειακών σχέσεων, καθώς επίσης της θνητότητας και της απώλειας. Ασχολείται με κινούμενες εικόνες, παρουσιάζοντας μεταξύ άλλων ξεχασμένα ερείπια, αδέσποτα σκυλιά, θηράματα κυνηγιού. Προσπαθεί να παρουσιάζει ρεαλιστικά, κάθε αναπαράσταση, σε κάθε είδος, ζωντανό ή μη, αποφεύγοντας τις παραδοσιακές αφηγήσεις και χρησιμοποιώντας εναλλακτικές μεθόδους. Η πρακτική της φέρνει στο προσκήνιο τα ζωώδη ένστικτα και τη βιαιότητα, τοποθετώντας τα δίπλα στον ανθρώπινο φόβο. Η Janis τοποθετεί τις κινηματογραφικές σκηνές της, σε τόπους που μαραζώνουν και βρίσκονται σε αστικό περιθώριο. Τρέφει βαθιά αγάπη για τα ζώα, που συχνά πρωταγωνιστούν στα έργα της.
Παρουσιάσεις- Εκθέσεις
Η πρώτη της έκθεση ήταν στο Animacall “The animation project” το 2011 στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Το 2019, παρουσίασε την πρώτη της ατομική έκθεση, στο μουσείο Centraal της Ουτρέχτης. Η πρώτη της ατομική έκθεση στην Ελλάδα, παρουσιάστηκε στο opbo studio to 2023, σε επιμέλεια της Ιωάννας Γερακίδη. Η πρώτη της έκθεση στο ΕΜΣΤ- Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης “The milk of Dreams”, πραγματοποιήθηκε το 2022, με επιμέλεια της Celia Alemani. Έχει συμμετέχει σε τουλάχιστον 5 ατομικές εκθέσεις και 34 ομαδικές εκθέσεις, τα τελευταία 14 χρόνια. Έχει συμμετέχει επίσης και σε 4 Μπιενάλε.
Η δουλειά της έχει παρουσιαστεί σε χώρους όπως το Κρατικό Μουσείο Θεσσαλονίκης (2011), Martin va Zomeren (2014, 2016), Palazzo Strozzi (Φλωρεντία, 2015), Filmmuseum (ατομική έκθεση το 2016, 2021, 2023), Palazzo Medici Riccardi (Φλωρεντία, 2017), Kunstthalle Munster (Γερμανία, 2017), Centre d’art Contemporian Chanot (Γαλλία, 2017), Voorlinden (Ολλανδία 2017), Mardin Biennial (2018), Manifesta 12 (Παλέρμο, 2018), Centraal Museum (ατομική έκθεση το 2019), State of concept Athens (2020), MAXXI – Εθνικό Μουσείο Καλών Τεχνών του 21ου Αιώνα ( Ρώμη, 2020/2022), Fundacio Antoni Tapies (2021), Goethe- Institut Athen (2021), Γκαλερί Biennale Gherdëina, Μπολτσάνο, Ιταλία, 59η Διεθνής Έκθεση La Biennale di Venezia, Βενετία (2022), Οpbo studio (ατομική έκθεση το 2023), Εκθεσιακός χώρος Tarmak 22, Γκστάαντ (2024), Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης MUHKA, Αμβέρσα (2024).
Τα έργα της έχουν παρουσιαστεί σε συλλογές πολλών ιδρυμάτων, έχοντας λάβει υποστήριξη από το Eye Filmmuseum, το ART for the world, το Fondazione in between Art Film, το Mondriaan Fund, το Netherland Film Fund και το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου. Επίσης, έχει παρουσιάσει τα έργα της και σε πολλές ιδιωτικές συλλογές, καθώς, έχει συνεργαστεί και με τους Ra di Martino και Laure Prouvost.
Ταινίες
Τα τελευταία χρόνια εργάζεται και ως σκηνοθέτρια και σεναριογράφος. Είχε αναλάβει μεγάλου μήκους ταινία, την Kala Azar” το 2020. Η ταινία έκανε πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Ρότερνταμ και πρεμιέρα στις ΗΠΑ στο φεστιβάλ New Directions/ New films στο ΜοΜΑ (Νέα Υόρκη, 2020). Ακολούθησε φεστιβαλική περιοδεία (συνολικά 25 φεστιβάλ) με 5 βραβεύσεις και προβολή της ταινίας σε Ολλανδικούς κινηματογράφους το 2020.
Αυτή τη περίοδο, έχει αναλάβει τη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία της, με τίτλο “Το μέλλον είναι μια γέρικη αγελάδα” (2025-2026), σε μια συνεργασία με τη Heretic productions.
Παράσταση
H Janis Rafa σε συνεργασία με την χορογράφο-σκηνοθέτρια, Σοφία Μαυραγάνη, δημιούργησαν το 2025, την παράσταση “Horse me”, με το “‘Α-λογο” να πρωταγωνιστεί. Η παράσταση πραγματεύεται την ανάγκη του ανθρώπου να κυριαρχεί. Αποδίδει φόρο τιμής στα ζώα που προσφέρουν υπηρεσία στον άνθρωπο και την ανάγκη του σώματος να παραμείνει απείραχτο.
“We betrayed the horses, Εμείς που προδώσαμε τα άλογα”
Αυτό το διάστημα, (3 Απριλίου έως 5 Οκτωβρίου,2025) παρουσιάζει την ατομική της έκθεση στο ΕΜΣΤ, με τίτλο “We betrayed the horses, Εμείς που προδώσαμε τα άλογα”, ως αποτέλεσμα έρευνας της πάνω στη σχέση του ανθρώπου με τον ζωικό κόσμο, και παρουσιάζοντας έννοιες όπως φροντίδα, προδοσία, αγάπη, κυριαρχία. Ενώ, συνήθως παρουσιάζει στις εκθέσεις της το ίδιο το ζώο, αυτή τη φορά επικεντρώνεται γύρω από τον άνθρωπο και τον εξοπλισμό που χρησιμοποιείται σε αυτό, με το ζώο να είναι απόν. Τονίζει την έννοια του αλόγου ως υλικό αγαθό, ως ανθρώπινη κατασκευή και ως εργαλείο για την εξυπηρέτηση ανθρώπινων αναγκών. Η έκθεση προβάλλει τη σχέση του αλόγου με τον αναβάτη, μια φορτισμένη σχέση από την ανθρώπινη επιθυμία για επιτυχία. Επιπλέον, προβάλλει την ιστορία της ιππασίας, της ιπποδρομίας, του πρωταθλητισμού, της τιθάσευσης και της εμπορευματοποίησης του ζώου.
«Σε όλη μου τη δουλειά, εδώ και 15 χρόνια ασχολούμαι με τα ζώα. Το ζώο είναι σχεδόν ο πρωταγωνιστής, αν όχι πάντα ο πρωταγωνιστής. Σε αυτή την έκθεση το ζώο δεν υπάρχει. Είναι απόν. Είναι μια έκθεση που συγκεκριμένα μιλάει για το άλογο. Παρόλα αυτά μιλάμε για την απουσία του αλόγου και με έναν τρόπο και για την απουσία του ανθρώπου» αναφέρει η Janis Rafa. (Απόσπασμα συνέντευξης από τον Γιώργο Μητρόπουλο, Απρίλιος 2025, euronews.)
Επιρροή και έμπνευση με το άλογο
Σε παιδική ηλικία η Janis, έκανε το πρώτο της μάθημα ιππασίας. Η οικογένεια της δεν είχε οικονομική δυνατότητα να της αγοράσει άλογο. Όμως, κατάφερε να κερδίσει το φλουρί στην Πρωτοχρονιάτικη πίτα του Ιππικού Ομίλου, κερδίζοντας ένα μικρό άλογο. Εκτελούσε μαζί του κάθε αθλητική δραστηριότητα, όμως σε μεγαλύτερη νεαρή ηλικία συνειδητοποίησε ότι δεν την ενδιαφέρει η αθλητική επιτυχία και ότι καταπιέζει τα θέλω της. Τα τελευταία 15 χρόνια το άλογο της έζησε ελεύθερο, χωρίς σέλα και να απολαμβάνει μόνο φροντίδα. Για κάποιον που έρχεται σε πρώτη επαφή με το έργο της, το άλογο πρωταγωνιστεί συχνά στα εκθέματα της.
Βιβλιογραφία:
Euronews, Γιώργος Μητρόπουλος, Απρίλιος 2025, Τζάνις Ράφα: Το άλογο είναι η αφορμή να μελετήσω την ανάγκη μας για κυριαρχία, τον πόθο για εξουσία. Ανάκτηση από: gr.euronews.com (τελευταία πρόσβαση 11/08/2025)
ONASSIS, Τζάνις Ράφα (Ραφαηλίδου) Ανάκτηση από: www.onassis.org (τελευταία πρόσβαση 11/08/2025)
ΕΜΣΤ- Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, JANIS RAFA: WE BETRAYED THE HORSES / ΕΜΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΔΩΣΑΜΕ ΤΑ ΑΛΟΓΑ Ανάκτηση από: www.emst.gr (τελευταία πρόσβαση 11/08/2025)
Lifo «Μιλώντας για τα ζώα σε υποταγή μιλώ για όλα τα υποταγμένα σώματα», Αργυρώ Μποζώνη, Απρίλιος 2025,Ανάκτηση από: www.lifo.gr (τελευταία πρόσβαση 11/08/2025)
Artfacts. Ανάκτηση από: artfacts.net (τελευταία πρόσβαση 11/08/2025)
Artworks. Ανάκτηση από art-works.gr (τελευταία πρόσβαση 11/08/2025)
Horse me, Σοφία Μαυραγάνη και Janis Rafa, 2025 Ανάκτηση από www.onassis.org (τελευταία πρόσβαση 11/08/2025)
