Mata Hari: Η εξωτική διπλή κατάσκοπος ή όχι;

Η γνωστή σε όλους με το παρατσούκλι Mata Hari άφησε πίσω της μια ιστορία μύθου. Ζώντας μια σκληρή και δύσκολη ζωή γεμάτη περιπέτειες ανέβηκε κοινωνικά αλλά βρήκε μάλλον έναν άδικο θάνατο. Μια σαγηνευτική γυναίκα που προσπάθησε παρά τις αντιξοότητες να επιζήσει στον δυτικό κόσμο ως μια ανατολική θεότητα. Τελικά, όμως, αυτή η ιστορία που έπλασε γύρω από το πρόσωπό της δεν μπόρεσε να την ωφελήσει για πάντα. Παρά την σαγηνευτική της αύρα και τον εξωτικό χορό της δεν ξέφυγε από τις ψευδείς, ως έναν βαθμό, κατηγορίες. Η πρώτη femme fatale (μοιραία γυναίκα) της σύγχρονης ιστορίας.

---

Τα πρώτα της χρόνια και κάποιες ατυχίες

Η  Margaretha Geertruida Zelle, ή αλλιώς γνωστή και ως Mata Hari, γεννήθηκε στις 7 Αυγούστου του 1876 στο Λέουαρντεν της Ολλανδίας. Σαν παιδί έζησε μια αρκετά φυσιολογική ζωή. Ο πατέρας της όντας ένας εύπορος καπελάς, μπορούσε να προσφέρει μια άνετη ζωή σε αυτήν, τα τρία αδέρφια της και την μητέρα της. Πήγε σε ιδιωτικό σχολείο και από μικρή ηλικία διδάχτηκε, όχι μόνο πιάνο και ιππασία αλλά και, αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά. Επιπλέον, ο πατέρας της, καθώς ήταν η μοναδική κόρη ανάμεσα στα τρία του παιδιά, της έκανε όλα τα χατίρια και της αγόραζε ακριβά φουστάνια και δώρα.

Όμως, παρά την επιτυχημένη επιχείρηση του πατέρα της, λόγω κάποιον μετοχών που είχε αγοράσει ο ίδιος, οδηγούνται το 1889 σε πτώχευση. Η ζωή της Margaretha αλλάζει. Οι γονείς της χωρίζουν και μένει με την μητέρα και τα τρία αδέρφια της σε ένα μικρό διαμέρισμα. Δεν θα αργήσει, όμως, κι αυτή η κατάσταση να πάρει άλλη τροπή. Η μητέρα της 2 χρόνια αργότερα πεθαίνει. Έτσι μέχρι την ενηλικίωση η Margaretha και τα αδέρφια της περνάνε από τα χέρια διάφορων συγγενών. Παρόλο που το όνειρό της, τότε, ήταν να γίνει δασκάλα σε δημοτικό σχολείο δεν φαίνεται ότι το ακολούθησε. Η φήμη ότι διατηρούσε σχέση με τον διευθυντή του σχολείου της κατέληξε στην αποβολή της.

---

Ο γάμος της και η πρώτη επαφή με τη “Mata Hari”

Το 1895 μια αγγελία από τον Rudolf MacLeod, έναν 39χρονο, Ολλανδό αξιωματικό, που αναζητά νεαρή σύζυγο τραβάει το ενδιαφέρον της Margaretha. Έτσι, μέσα στη ίδια χρονιά συναντιούνται και αποφασίζουν να παντρευτούν. Η Margaretha μετακομίζει με τον πλέον σύζυγό της στην σημερινή Ινδονησία. Εκεί επηρεάστηκε από τους ντόπιους χορούς των γυναικών, από όπου αργότερα θα εμπνευστεί την περσόνα της Mata Hari.

Ωστόσο ο γάμος της δεν είναι τόσο ευτυχισμένος. Από τον πρώτο κιόλας χρόνο αποδείχθηκε ότι ο Rudolf δεν ήταν ο ιδανικός σύζυγος. Ήταν αλκοολικός, κακοποιητικός και είχε πολλαπλές εξωσυζυγικές σχέσεις. Από την άλλη η Margaretha εκτός το ότι ήταν υπερβολικά κοινωνική για τα τότε δεδομένα, δεν την ενδιέφερε και να είναι «νοικοκυρά». Παρόλα αυτά στα 20 της χρόνια κάνει το πρώτο της παιδί, έναν γιο που τον ονομάζει Norman. Πολύ σύντομα γεννά και μια κόρη με το όνομα Jean Louise. Ακόμα και με τα δύο παιδιά τους η έγγαμη ζωή δεν βελτιώθηκε. Η Margaretha ήταν γνωστή για την ομορφιά και την σαγηνευτική της αύρα και φυσικά δεν περνούσε απαρατήρητη από τους στρατιώτες στην περιοχή. Αυτό, όμως, δεν άρεσε καθόλου στον άντρα της.

Η ίδια περνούσε τις μέρες της στα σαλόνια της στρατιωτικής ελίτ της περιοχής. Συχνά ήταν ο άνθρωπος που με την χαρισματική της προσωπικότητα ψυχαγωγούσε αυτά τα άτομα. Τότε ήταν που και το παρατσούκλι Mata Hari ουσιαστικά γεννήθηκε. Ο τίτλος αυτός σήμαινε «Το μάτι της μέρας», εννοώντας τον ήλιο.

Σύντομα η ζωή της θα αλλάξει πάλι. Αφού ο άντρας της Margaretha παίρνει σύνταξη από αξιωματικός, η ανάρμοστη συμπεριφορά του οξύνεται. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι φαίνεται να είναι ο θάνατος του δίχρονου γιου τους το 1899. Ο θάνατος του είναι ένα μυστήριο. Κάποιοι πιστεύουν ότι τον δηλητηρίασε η νταντά του, αλλά πολύ πιο πιθανόν είναι να είχε σύφιλη, που κόλλησε από την γέννησή του, λόγω των εξωσυζυγικών συνευρέσεων του πατέρα του. Από εκεί και πέρα ο Rudolf ξεφεύγει. Την απειλεί με μαχαίρι, την χτυπάει συχνότερα και διατηρεί σχέση με μια ερωμένη, η οποία μένει μαζί τους στο σπίτι. Συνεπώς, ο χωρισμός δεν αργεί να έρθει. Επισήμως το ζευγάρι διαλύει τον γάμο του τον Μάρτιο του 1902.

---

Η γέννηση της Mata Hari και η καριέρα της στο προσκήνιο

Μετά τον χωρισμό της καθώς υπήρξε μια μόνη, χωρίς κάποια ιδιαίτερη δύναμη γυναίκα χάνει την επιμέλεια της κόρης της και μετακομίζει στο Παρίσι το 1903. Αρχικά βρίσκει δουλειά σε ένα τσίρκο ως αναβάτρια αλόγων. Εκεί ξεκινάει την καριέρα της με το όνομα “Lady MacLeod”. Αλλά μετά από λίγο, αφού αρχίζει να ασχολείται με τον χορό, αλλάζει το όνομά της σε Mata Hari. Μια γυναίκα ψηλή, εντυπωσιακή και με απίστευτη χάρη. Φτιάχνει μια ιστορία γύρω από την περσόνα της. Υποτίθεται γεννημένη σε έναν ναό στις Ινδίες και μεγαλωμένη από ιερείς που της έμαθαν όλα τα μυστικά του εξωτικού χορού της. Επιπλέον, ο χορός της ήταν σκανδαλώδεις, με το τέλος των παραστάσεων της να βρίσκεται σχεδόν γυμνή. Αν και αργότερα χρησιμοποιεί κολάν σε χρώμα του δέρματος απλά για δημιουργεί την ψευδαίσθηση της γύμνιας.

Πλέον είχε κερδίσει με αυτόν τον τρόπο την προσοχή του κοινού. Η εμφάνιση που καθιέρωσε την καριέρα της Mata Hari ως χορεύτρια ήταν στις 13 Μαρτίου του 1905, σε ένα γνωστό μουσείο του Παρισιού, χορεύοντας για την ελίτ της πόλης. Μετά από αυτό το όνομά της βρισκόταν παντού στον τύπο. Έπαινοι και θαυμασμοί περιτριγύριζαν το όνομά της κι έτσι από εκεί που πάλευε οικονομικά βρέθηκε να γίνει ένα με την ελίτ. Η αμοιβή της έφτανε τα 10 χιλιάδες φράγκα την παράσταση, δηλαδή περίπου 37 χιλιάδες ευρώ με τα σημερινά δεδομένα. Έτσι, η επιτυχία της την ώθησε να κάνει περιοδεία σε όλη την Ευρώπη. Μάλιστα εμφανίστηκε και σε πολύ σημαντικά θέατρα, όπως στη Σκάλα του Μιλάνο.

Η καριέρα της διήρκησε περίπου δέκα χρόνια, κάτι το αξιοσημείωτο για τον κλάδο της. Αν και η Mata Hari μέσα σε αυτά τα χρόνια είχε καταφέρει πολλά, δεν ήταν πλέον η μόνη που πραγματοποιούσε τέτοιες παραστάσεις. Πολλές νεότερες, από την ίδια, κοπέλες είχαν εμφανιστεί από το Λονδίνο ως τη Νέα Υόρκη. Αυτό άρχισε να μειώνει την δημοτικότητά της ως προς τις χορευτικές της εμφανίσεις. Πράγματι, το 1912, όταν είχε φτάσει στα 30 της, άρχισαν να την απορρίπτουν από κάποιες δουλειές. Και τελικά το 1914, όπου ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος θα ξεκινήσει, η ζωή της θα ξανά αλλάξει.

---

Η κατάληξη στην εκτέλεσή της

Ο ερχομός του πολέμου εξαφάνισε πέρα από κάθε ελευθερία και κάθε έκφραση τέχνης. Η Mata Hari βρέθηκε, λοιπόν, χωρίς εισόδημα, αναγκασμένη να βασίζεται σε μεγάλο ποσοστό στους διάφορους ερωτικούς της συντρόφους. Παγιδευμένη στο Βερολίνο, έχασε και την περιουσία της λόγω κάποιον λάθος οικονομικών κινήσεων της. Λόγω, όμως, της Ολλανδική τής υπηκοότητας μπόρεσε να ταξιδέψει ελεύθερα ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες χώρες. Αυτές τις οι μετακινήσεις δεν έμειναν απαρατήρητες. Το ενδιαφέρον των κατασκοπικών οργανώσεων της Γερμανίας αλλά και της Γαλλίας πυροδοτήθηκε.

Το 1916, όπου διέμενε στην Χάγη, ο Γερμανός πρόξενος Cremer την πλησιάζει και της προτείνει να γίνει κατάσκοπος για την Γερμανία. Μολονότι η Mata Hari δεν σκόπευε να γίνει κατάσκοπος δέχτηκε την προσφορά του πρόξενου με σκοπό να πάρει τα χρήματα που της προσέφερε. Συνεπώς, στρατολογήθηκε με το κωδικό όνομα H21 ως κατάσκοπος της Γερμανίας. Περίπου την ίδια περίοδο ερωτεύεται με έναν νέο Ρώσο λοχαγό, τον Vittel. Καθώς βρίσκεται στη μάχη αυτός τραυματίζεται και η Mata Hari θέλει να πάει να τον βρει. Το πρόβλημα είναι ότι ο Vittel βρισκόταν σε στρατιωτική περιοχή στην οποία έπρεπε να έχει ειδική άδεια για να μπεις. Ταυτόχρονα στη Γαλλία, ο Ladoux, ο επικεφαλής της γαλλικής υπηρεσίας πληροφοριών έχει βάλει την Mata Hari στο μάτι νομίζοντας ότι είναι κατάσκοπος της Γερμανίας. Η ίδια μέσω ενός εραστή της επισκέπτεται τον Ladoux για να την βοηθήσει στο πρόβλημά της. Το σχέδιο άρχιζε να παίρνει ζωή. Την πείθει να γίνει κατάσκοπος της Γαλλίας με αντάλλαγμα κάποια χρήματα και το εισιτήριο της ως τον Vittel. Έτσι, ο Ladoux μπορεί πλέον να την παρακολουθεί άνετα.

Τον Φεβρουάριο του 1917 η Margaretha συλλαμβάνεται στο Παρίσι μετά από ένα ταξίδι της στην Μαδρίτη προσπαθώντας να αποκτήσει από την κατασκοπία της υπέρ της Γαλλίας αρκετά λεφτά για να παντρευτεί τον Vittel. Κρατείται 3 μήνες στην γαλλική φυλακή και η δίκη της κρατάει δύο μέρες. Αλλά κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου η αλήθεια δεν φαίνεται να είναι ένα κύριο στοιχείο σε αυτές τις δίκες. Χωρίς ιδιαίτερες αποδείξεις κατασκοπείας η Margaretha κατηγορείται ως προδότρια της Γαλλίας και καταδικάζεται σε θάνατο.

15 Οκτωβρίου 1917 η Margaretha Zelle, 41 ετών, στέκεται αντιμέτωπη με το όπλο που θα της στερούσε την ζωή. Αρνήθηκε να φορέσει το συνηθισμένο μαντήλι γύρω από τα μάτια της και να της δέσουν τα χέρια. Ακόμα, πολλοί μάρτυρες στην εκτέλεση της αναφέρουν ότι πριν ανοίξουν πυρ, έστειλε ένα φιλί σε αυτούς που την καταδίκασαν. Μια εντυπωσιακή γυναίκα που κάποτε ήταν μια διεθνής σταρ τώρα πια είχε χαθεί.

---

Η επιρροή της στα σύγχρονα κοινωνικά δίκτυα και στις τέχνες

Η Mata Hari ήταν μια γυναίκα που της άρεσε να ντύνεται ωραία και να είναι πάντα γοητευτική. Με αδυναμία στις ακριβές γούνες και τα κοσμήματα παρουσιαζόταν πάντα μια εντυπωσιακή γυναίκα. Πέρα από της παραστάσεις της, πολλοί οίκοι μόδας και υψηλής ραπτικής της πρόσφεραν τα ρούχα τους για να τα φορέσει και να φωτογραφηθεί μαζί τους. Μάλιστα είχε εμφανιστεί και στο εξώφυλλο της γαλλικής Vogue. Με αυτόν τον τρόπο, έγινε είδωλο για τον χώρο της μόδας και επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τις τάσεις της εποχής. Ακόμα και ως σήμερα μπορούμε να παρατηρήσουμε τα σημάδια που έχει αφήσει στις σύγχρονες τάσεις, από τις βιογραφικές ταινίες που έχουν γίνει προς τιμή της μέχρι τα βιβλία και τις σειρές.

Παράλληλα έχει επηρεάσει και το σύγχρονο κινηματογραφικό σενάριο σε πολλές ταινίες, όπως ο διάσημος James Bond.

Λίστα βιογραφικών ταινιών και βιβλίων:

• Mata Hari (1931) – (ταινία)
• Mata Hari, Agent H21 (1964) – (ταινία)
• Mata Hari (1985) – (ταινία)
• The Fatal Lover: Mata Hari and the Myth of Women in Espionage (1992) – (βιογραφία)

 

Πηγές: