Ματωμένη Κυριακή: Η αρχή του τέλους του Τσαρισμού

Η Ματωμένη Κυριακή σηματοδoτεί την έναρξη της Πρώτης Ρωσικής Επανάστασης. Οι απεργίες ξεκίνησαν από εργάτες τον Δεκέμβριο του 1904. Κατέληξαν όμως να βαφτούν με το αίμα περίπου χιλίων ατόμων που έφτασαν στις 22 Ιανουαρίου 1905 έξω από τα Χειμερινά Ανάκτορα, για να καταθέσουν τα αιτήματά τους στον Τσάρο, μέσω μιας ειρηνικής – κατά τ’ άλλα- διαμαρτυρίας.

Τα αίτια των απεργιών που οδήγησαν στη Ματωμένη Κυριακή

Μια σειρά από γεγονότα στα τέλη του 1904 δημιούργησαν πρόσφορο έδαφος για να ευδοκιμήσουν αναταραχές στη Ρωσία. Σημαντικός ήταν ο ρόλος που είχε η συντριπτική ήττα της αυτοκρατορίας στον πόλεμο με την Ιαπωνία. Η Ρωσία παρέδωσε μέσω της Συμφωνίας του Πόρτσμουθ, στην αντίπαλη χώρα, το Πορτ Άρθουρ, σημείο που αποτελούσε το τέλος του υπερσιβηρικού σιδηροδρόμου και σήμερα ανήκει στην Κίνα. Το αποτέλεσμα αυτό σε συνδυασμό με τις αλλεπάλληλες ήττες του ρωσικού στόλου έφεραν στο προσκήνιο την ανικανότητα του ηγεμόνα, του Τσάρου Νικόλαου Β’ της Ρωσίας.

Παράλληλα, ο λαός έδειχνε να είναι απογοητευμένος αλλά και ταλαιπωρημένος από την καταπίεση και να ζητά νέες μεταρρυθμίσεις στα εργασιακά και πολιτικά δεδομένα. Κάποια από τα αιτήματά του ήταν η οκτάωρη εργασία, καλύτερες συνθήκες εργασίας, πολιτικά δικαιώματα αλλά κυρίως η δημιουργία Συντακτικής Συνέλευσης, ενός δικαιότερου, κεντρικού νομοθετικού σώματος.

Τα αιτήματα εκφράστηκαν πιο έντονα από τις απεργίες που ξεκίνησαν το 1904. Αφορμή στάθηκαν οι απολύσεις τεσσάρων εργατών από το Εργοστάσιο Πιτούλοφ, το οποίο προμήθευε τους σιδηροδρόμους και το πυροβολικό. Έτσι στις 20 Δεκεμβρίου ξέσπασε μια απεργία στην Αγία Πετρούπολη, που βρήκε χιλιάδες υποστηρικτές και εξαπλώθηκε σε πολλές περιοχές της αυτοκρατορίας, όπως στην Πολωνία, τη Φιλανδία και τη Λετονία. Το πρόσωπο που ξεχώρισε στο κίνημα αυτό ήταν ο Γκεόργκι Γκαπόν.

Advertisements

Ο ρόλος του Γκεόργκι Γκαπόν και η Ματωμένη Κυριακή

Ο Γκεόργκι Γκαπόν υπήρξε ιερέας, καταγόμενος από ουκρανική οικογένεια. Ήταν ένθερμος υποστηρικτής του Τσάρου. Κατά την περίοδο των εργατικών αναταραχών αποφάσισε να αποκτήσει ενεργό ρόλο στα πράγματα. Έτσι όταν ξεκίνησαν στις 20 Δεκεμβρίου 1904 οι απεργίες ,ο Γκεόργκι ίδρυσε τη Συνέλευση των Ρώσων εργατών στα εργοστάσια της Αγίας Πετρούπολης, η οποία τελούσε υπό λειτουργία με την επίβλεψη της αστυνομίας και της Οχράνα, της Υπηρεσίας για την προστασία της Δημόσιας Ασφαλείας και Τάξης. Η ομάδα αυτή αποτελούταν μόνο από Ρώσους Ορθόδοξους και είχε μεγάλη απήχηση, απαριθμώντας περίπου 8.000 μέλη.

Το διάστημα των απεργιών, ο Γκεόργκι Γκαπόν αποφάσισε να συνεισφέρει στον αγώνα των εργατών. Έτσι, την Κυριακή 9 Ιανουαρίου 1905 (22 Ιανουαρίου με το νέο ημερολόγιο), συγκέντρωσε ένα συνδικάτο 20.000 εργατών.  Οργάνωσε μια ειρηνική διαμαρτυρία, κατά την οποία συμμετείχαν και γυναίκες με παιδιά και ξεκίνησε μια πομπή που θα κατέληγε στα Χειμερινά Ανάκτορα, την κατοικία του Τσάρου στην Αγία Πετρούπολη. Εκεί θα κατέθεταν στον μονάρχη τα αιτήματά τους. Ταυτόχρονα συγκεντρώθηκαν ομάδες και από άλλα σημεία της πόλης, με τον αριθμό τους να ξεπερνάει τους 80.000. Οι διαδηλωτές ξεκίνησαν την πορεία τους προς την τσαρική κατοικία κρατώντας εικόνες ιερές ή του τσάρου.

Απόσπασμα από το υπόμνημα με τα αιτήματα που κατέθεσε ο Γκεόργκι Γκαπόν στον Τσάρο:

«Μεγαλειότατε, εμείς οι εργάτες και κάτοικοι της Πετρούπολης, ήρθαμε με τις γυναίκες μας, τα παιδιά μας και τους γέροντες γονείς μας, σε σένα, για να βρούμε δικαιοσύνη και προστασία (…) Είσαι η τελευταία ελπίδα της σωτηρίας μας. Μην αρνιέσαι τη βοήθεια στο λαό σου. Βγάλτον απ’ την αθλιότητα και την αμάθεια, βοήθησέ τον να καλυτερέψει την τύχη του. Απάλλαξέ τον απ’ την καταπίεση των κρατικών οργάνων. Γκρέμισε τον τοίχο που υψώνεται ανάμεσα σε σένα και το λαό σου. Σκοπός σου είναι η ευτυχία του λαού, αλλά την ευτυχία αυτή του την αφαίρεσαν».

Advertising

Στις διαμαρτυρίες συμμετείχαν και οι μπολσεβίκοι, οι υποστηρικτές του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, που είχε ιδρυθεί από τον Βλαντιμίρ Λένιν. Ωστόσο αυτή η μερίδα των απεργών ήταν αντίθετη με τη στάση του ιερέα Γκαπόν και σε προκήρυξή τους ανέφεραν:

«Δεν πρέπει να παρακαλούμε τον τσάρο, δεν πρέπει να ταπεινωνόμαστε μπροστά στον άσπονδο εχθρό μας, αλλά να τον γκρεμίσουμε από το θρόνο. Η απελευθέρωση των εργατών μπορεί να είναι έργο μόνο των ίδιων των εργατών. Μην περιμένετε την ελευθερία ούτε από τους παπάδες, ούτε από τους τσάρους» («Ιστορία του ΚΚΣΕ», Εκδόσεις ΣΕ σελ. 87)

Η ειρηνική διαμαρτυρία τελικά κατέληξε σε τραγωδία. Όταν το πλήθος πλησίασε τα ανάκτορα η φρουρά άνοιξε πυρ προς τους αμάχους. Παρά το γεγονός ότι ο Γκαπόν είχε ενημερώσει τις αρχές για τις προθέσεις του, αυτές τον αγνόησαν. Άοπλοι πολίτες βρήκαν από τη μια στιγμή στην άλλη τον θάνατο, από τα όπλα του μονάρχη τους. Εκείνη την Κυριακή, που ονομάστηκε Ματωμένη Κυριακή, περίπου 1.000 διαδηλωτές έπεσαν νεκροί και πολλές εκατοντάδες  ακόμη τραυματίστηκαν.

Την ίδια ώρα ο Νικόλαος Β’ είχε αποσυρθεί στο Τσαρσκόγε Σέλο, στο εξοχικό παλάτι. Ο Γκεόργκι Γκαπόν πρόλαβε να διαφύγει και να σωθεί με τη βοήθεια του Πιότρ Ρούτενμπεργκ. Μετά από αυτά τα γεγονότα, ο άλλοτε θερμός υποστηρικτής  του Ρώσου ηγεμόνα απογοητεύτηκε και γεμάτος πίκρα αναφώνησε: «Δεν υπάρχει πια Θεός. Δεν υπάρχει πια τσάρος».

Το τέλος του Γκεόργκι Γκαπόν

Η Ματωμένη Κυριακή, άφησε πικρή γεύση στους πολίτες που προσπάθησαν να διεκδικήσουν τα θεμελιώδη εργατικά τους δικαιώματα. Πιο πικρή ήταν για τους υποστηρικτές του Τσάρου και ιδίως για τον Γκεόργκι Γκαπόν. Ο ίδιος αφού σώθηκε, διέφυγε μαζί με τον Ρούτενμπεργκ προς ευρωπαϊκές περιοχές, όπου βρέθηκε με τους Γκεόργκι Πλεχάνοφ, Βλαντιμίρ Λένιν, Πιότρ Κροπότκιν αλλά και με τους  Γάλλους σοσιαλιστές ηγέτες Ζαν Ζωρές και Ζωρζ Κλεμανσό.

Προς τα τέλη του 1905 ο Γκαπόν επέστρεψε στη Ρωσία και αποκάλυψε στον Ρούτενμπεργκ ότι διατηρούσε επικοινωνία με τη αστυνομία, η οποία αποσκοπούσε στην στρατολόγησή του. Οι επαφές αυτές είχε αναφέρει πως γίνονταν για το συμφέρον των εργατών. Η συνεργασία του Γκεόργκι Γκαπόν με την αστυνομία όμως του κόστισε τη ζωή. Μέλη του Σοσιαλιστικού Επαναστατικού Κόμματος πληροφορήθηκαν γι’ αυτήν από τον Πιότρ Ρούτενμπεργκ κι έτσι βρέθηκαν σε ένα σπίτι στην Αγία Πετρούπολη με τον ιερέα. Αργότερα, ο Ρούτενμπεργκ βρήκε τον Γκαπόν απαγχονισμένο.

Η επόμενη μέρα για το εργατικό κίνημα

Οι Ρώσοι μετά από τα γεγονότα της 9^ης Ιανουαρίου κλονίστηκαν και διχάστηκαν. Ήταν έντονη η κατακραυγή προς το πρόσωπο του Νικόλαου Β’. Οι απεργίες εξαπλώθηκαν σε κάθε γωνιά της ρωσικής αυτοκρατορίας. Μερικές από τις περιοχές που συμμετείχαν ήταν η Πολωνία, η Φιλανδία, η Λετονία, η Καυκασία και τα Ουράλια. Τα πανεπιστήμια έκαναν παύση των μαθημάτων, ώστε οι φοιτητές να ενισχύσουν τον αγώνα. Εργάτες του σιδηροδρόμου ανέστειλαν την εργασίας τους για να συμβάλουν στις απεργίες. Ο Λέων Τρότσκι, ένας από τους διοργανωτές της Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917, μαζί με πολλούς μενσεβίκους, Ρώσους σοσιαλιστές, συσπείρωσε 200 εργοστάσια για να τα εντάξει στις απεργιακές κινητοποιήσεις.

Η αντίδραση του Τσάρου, Νικόλαου Β’, ήταν ετεροχρονισμένη και ανεπαρκής. Αρχικά στάθηκε αμέτοχος και απλός παρατηρητής των εξελίξεων στις εργατικές τάξεις που βρίσκονταν σε αναβρασμό. Η απάντηση του στα γεγονότα ήρθε με την απόλυση  του Υπουργού Εσωτερικών Πιότρ Ντμίτριεβιτς Σβιατοπόλκ. Στη συνέχεια όρισε μια επιτροπή για να αξιολογήσει την κατάσταση υπό την ηγεσία του Γερουσιαστή Σιντλόφσκι. Στις 18 Φεβρουαρίου εξέδωσε το Διάταγμα Μπιλίγκιν, εξαγγέλοντας μεταρρυθμίσεις που απαντούσαν στα αιτήματα των απεργούντων εργατών. Έτσι λοιπόν, προχώρησε στην ίδρυση μιας νομοθετικής συνέλευσης, της  Κρατικής Δούμας της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Όταν όμως έγινε αντιληπτό οι αρμοδιότητες της θα είχαν συμβουλευτικό χαρακτήρα το κλίμα πυροδοτήθηκε εντονότερα.

Το τέλος των εξεγέρσεων

Το επόμενο διάστημα στην Ρωσική αυτοκρατορία επικρατούσε τεταμένο κλίμα. Η μια εξέγερση μετά την άλλη,  ενίσχυε ολοένα και περισσότερο τις αναταραχές σε κάθε περιοχή της. Άλλη μια ματωμένη εξέγερση ήταν αυτή στην Οδησσό, τον Ιούνιο του 1905.

Στις 17 Οκτώβρη ο Τσάρος Νικόλαος Β’ τελικά αναγκάστηκε να αποδεχτεί το «Οκτωβριανό Μανιφέστο», γραμμένο από τους Σεργκέι Βίττε και Αλέξις Ομπολένσκϊι, για να προλάβει άλλες αιματηρές συμπλοκές. Σύμφωνα με αυτό η Δούμα μπορούσε να καταστεί επίσημο νομοθετικό όργανο, ενώ κατακτήθηκαν θεμελιώδη δικαιώματα όπως η καθολική ψηφοφορία και η ίδρυση πολιτικών κομμάτων. Πολλές από τις εξεγέρσεις τερματίστηκαν και δόθηκε πολιτική αμνηστία. Υπήρχαν όμως και αρνητές που έκαναν καλέσματα για περαιτέρω αναταραχές με σκοπό τη διάλυση της αυτοκρατορίας.

Η Ματωμένη Κυριακή αποτέλεσε μια μέρα σταθμό για την ιστορία της Ρωσίας, καθώς σήμανε την έναρξη της πρώτης επανάστασης. Άφησε πίσω της πολλούς νεκρούς, όχι μόνο από τις 9 Ιανουαρίου 1905, αλλά και από τις εξεγέρσεις που συνέχισαν να γίνονται για να διεκδικηθούν οι θέσεις των εργατικών τάξεων. Η Ματωμένη Κυριακή κλόνισε τα θεμέλια της ρωσικής μοναρχίας και έθεσε την αρχή του τέλους της.

Ακολουθεί η εξιστόρηση των γεγονότων της Ματωμένης Κυριακής

Πηγές

Η ματωμένη Κυριακή της Ρωσίας: Ανακτήθηκε από tvxs.gr | Τελευταία πρόσβαση: 20/01/2021.

Ρωσική επανάσταση του 1905: Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org | Τελευταία πρόσβαση: 20/01/2021.

Η ρώσικη «Ματωμένη Κυριακή»: Ανακτήθηκε από sansimera.gr | Τελευταία πρόσβαση: 20/01/2021.