Ή, αλλιώς, πόση Λογοτεχνία μπορεί να χωρέσει σε μία εξίσωση.
Δεν είχα προλάβει να τελειώσω το Γυμνάσιο, όταν έπεσε στα χέρια μου -εντελώς συμπτωματικά- το μικρό, σκούρο πράσινο βιβλιαράκι που έμελλε να μου αλλάξει τη ζωή.
Ήρθε να με βρει στη βιβλιοθήκη του σχολείου, καταχωνιασμένο ανάμεσα σε δύο τόμους του Βενέζη και του Μυριβήλη, καλυμμένο από την ίδια σκόνη που πνίγει όλα τα βιβλία σ’ όλες τις σχολικές βιβλιοθήκες ανά την υφήλιο.
«Κυρία, τι σημαίνει εικασία;»
«Εικασία; Εικασία σημαίνει θεώρημα, υπόθεση – όπως λέμε, εικάζω.»
«Και η Εικασία του Γκόλντμπαχ; Αυτό τι σχέση έχει;»
«Αυτό… αυτό καλύτερα να το ρωτήσεις στον μαθηματικό σου.»
Εντάξει, την εικασία ή αλλιώς θεώρημα-υπόθεση-όπως-λέμε-εικάζω, ας πούμε ότι την κατάλαβα. Αλλά το Γκόλντμπαχ, που θύμιζε γερμανικό γλυκό με κρέμα σοκολάτας και σφολιάτα, τι σχέση είχε με τον μαθηματικό μου; Και τι γύρευαν όλα αυτά στον τίτλο του μικρού σκούρου πράσινου βιβλίου με το αλλόκοτο εξώφυλλο, που κανείς δεν μου εξηγούσε;
«Διάβασέ το, να καταλάβεις!»
Ρούφηξα κάθε του λέξη σε μια νύχτα. Παρακολούθησα εκστασιασμένη να απλώνεται μπροστά μου ένα ολόκληρο καινούργιο σύμπαν ιδεών και εικόνων· παρέλασαν εντός μου ένας αλλοπρόσαλλος Ινδός που έκανε υπολογισμούς με τη βοήθεια της θεάς Ναμακίρι, ένας παθιασμένος πολεμιστής του ignorabimus κι ένα παιδί που διέλυσε, με όπλο μία απόδειξη δεκαπέντε σελίδων, τα θεμέλια μιας ολόκληρης επιστήμης. Αργότερα βρήκα -ή, μάλλον, με βρήκαν- έναν παπαγάλο που απαγγέλλει ορισμούς του Ευκλείδη, ένα αμούστακο αγόρι που δεν έζησε να δει την αλλαγή που επέφερε στον κόσμο των μαθηματικών και μία γυναίκα που φόρεσε αντρικό προσωπείο, ώστε να διεισδύσει στην απόρθητη κάστα των μαθηματικών ανακαλύψεων.
Ένιωσα πως όλα αυτά έκρυβαν μέσα τους την Αλήθεια που δεν είχα καταφέρει ως τότε να βρω ούτε στην τέχνη, ούτε στη μουσική ούτε στη λογοτεχνία – κι ακόμα την ψάχνω στις εξισώσεις και στα ακατάληπτα θεωρήματα.
Γιατί τα Μαθηματικά δεν είναι μόνο παραταγμένα σύμβολα και στρυφνές ορολογίες που πρέπει κανείς να αποστηθίσει· τα Μαθηματικά είναι πάνω απ’ όλα τέχνη, έμπνευση και μεράκι, η γλώσσα της φύσης και της ομορφιάς. Ο μαθηματικός πιο πολύ με ποιητή προσομοιάζεται παρά με επιστήμονα, αφού τον διακατέχει η ίδια ευαισθησία, η ίδια λεπτότητα και η ίδια δίψα για δημιουργία· αυτό, τουλάχιστον, μου έμαθαν οι ετερόκλητοι μα τόσο μοναδικοί ήρωές μου.
Απολαύστε υπεύθυνα.
Ο Θείος Πέτρος και η Εικασία του Γκόλντμπαχ
Απόστολος Δοξιάδης
O θείος Πέτρος είναι ένα αίνιγμα. Oι πρεσβύτεροι της οικογενείας Παπαχρήστου τον απορρίπτουν ως “αποτυχημένο της ζωής”. Ωσότου ο αφηγητής-ανιψιός του ανακαλύπτει ότι ήταν κάποτε φημισμένος μαθηματικός, τόσο ιδιοφυής και παράτολμος ώστε να αφιερώσει τη ζωή του στην περιβόητη “Eικασία του Γκόλντμπαχ”, ένα πρόβλημα που προσπαθούσαν εις μάτην να επιλύσουν γενεές μαθηματικών. H ανακάλυψή του αυτή θα οδηγήσει σε αλυσιδωτές αντιδράσεις…
Το Θεώρημα του Παπαγάλου
Ντενί Γκετζ
Τι σχέση μπορεί να έχει ένας παπαγάλος με τα μαθηματικά; Πώς μπορούν να συνεργαστούν ο παπαγάλος, ένας ηλικιωμένος πρώην βιβλιοπώλης, ένα κουφό αγόρι και τα ετεροθαλή δίδυμα αδέρφια του, διάνοιες στα μαθηματικά, στη διαλεύκανση ενός φόνου που συνέβη χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά τους; Ποια θεωρήματα πρέπει να χρησιμοποιήσεις για να επιλύσεις τις ανεξιχνίαστες υποθέσεις της καθημερινής ζωής; Πόση λογοτεχνία μπορεί να χωρέσει σε μια εξίσωση;
Το μυθιστόρημα του Ντενί Γκετζ, που ενθουσίασε κριτικούς και χιλιάδες αναγνώστες σε δεκάδες χώρες, είναι μια γοητευτική λογοτεχνική περιπλάνηση στον μαγικό κόσμο της ιστορίας των μαθηματικών• ένα ταξίδι μύησης στην σκέψη του Ευκλείδη, του Φερμά, του Όιλερ, του Γκόλντμπαχ και άλλων κορυφαίων μαθηματικών· μια αναδρομή στα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετώπισε η επιστήμη τους στη διάρκεια των αιώνων.
Μετάφραση: Τεύκρος Μιχαηλίδης
Logicomix
Απόστολος Δοξιάδης/Χρίστος Χ. Παπαδημητρίου/Αλέκος Παπαδάτος/Annie di Donna
Tο βιβλίο είναι μυθιστόρημα μαζί και κόμικς, ιστορία και μυθοπλασία, παραμύθι και δοκίμιο. Μια παρέα φίλων στη σύγχρονη Αθήνα –που δεν είναι άλλη από τους δημιουργούς του βιβλίου– προσπαθεί ταυτόχρονα να αφηγηθεί και να καταλάβει τη μεγάλη περιπέτεια της αναζήτησης των Θεμελίων των Μαθηματικών, περιπέτεια που σημάδεψε ανεξίτηλα την εποχή μας. Είναι άραγε, όπως λέει ένας από αυτούς, μια ιστορία τραγική, μεγέθους μάλιστα αρχαίας τραγωδίας; Ή, όπως πιστεύει ένας άλλος, μια εντελώς αισιόδοξη περίπτωση; Στο Logicomix, οι αποστάσεις καταργούνται. Καλύπτοντας μια διάρκεια έξι δεκαετιών, το βιβλίο αφηγείται με τελείως πρωτότυπο τρόπο την επική ιστορία μιας αναζήτησης της οποίας οι περισσότεροι ήρωες πλήρωσαν βαρύ τίμημα για τη γνώση, φτάνοντας συχνά μέχρι την τρέλα. Το ρόλο του αφηγητή έχει ο πιο συναρπαστικός χαρακτήρας της ιστορίας, ο μεγάλος μαθηματικός και φιλόσοφος Μπέρτραντ Ράσελ. Με βάση τη δική του ζωή, βλέπουμε την ιστορίας της αναζήτησης των Θεμελίων μέσα από τις συναισθηματικές καταιγίδες, τα δραματικά ιστορικά γεγονότα και τις ιδεολογικές διαμάχες που την έθρεψαν. Οι περιπέτειες των μεγάλων διανοητών που πρωταγωνιστούν στην αναζήτηση, του Φρέγκε, του Χίλμπερτ, του Πουανκαρέ, του Βίτγκεντσταϊν, του Γκέντελ και του Τούριγνκ, ζωντανεύουν μέσα από τις σχέσεις τους με τον Ράσελ και τη δική του παθιασμένη ενασχόληση την αναζήτηση, και οδηγούνται μέσα από τη σχέση τους μαζί του στην κορύφωση, που συμπίπτει με την πιο δραματική στιγμή στην ιστορία του εικοστού αιώνα.
Το Τελευταίο Θεώρημα του Φερμά
Simon Singh
χ^n + ψ^n = z^n : καμία λύση. “Ανακάλυψα μια πραγματικά εξαίσια λύση, όμως δεν προλαβαίνω να τη γράψω γιατί έρχεται το τραίνο”. Μπορεί να ήταν ελάχιστοι οι νεοϋρκέζοι που κατάλαβαν ότι αυτό το “χαριτωμένα λόγιο” γκράφιτι στο σταθμό του μετρό της 8ης οδού, στη Νέα Υόρκη, παρέπεμπε στον εδώ και τριακόσια χρόνια άλυτο μαθηματικό γρίφο, γνωστό ως “το τελευταίο θεώρημα του Φερμά” και στην παράξενη ιστορία του. Τον 17ο αιώνα, μελετώντας το βιβλίο “Αριθμητικά” του Διόφαντου, ο Πιέρ ντε Φερμά στάθηκε στο πυθαγόρειο θεώρημα (x²+ψ²=z²) και σημείωσε στο περιθώριο της σελίδας το συμπέρασμα ότι είναι αδύνατον να ισχύει το x^n + ψ^n =z^n. Επίσης συμπλήρωσε: ” Έχω ανακαλύψει μια πραγματικά θαυμάσια απόδειξη, όμως το περιθώριο της σελίδας είναι πολύ στενό για να την αναπτύξω”. Για τα επόμενα 350 χρόνια, η φράση αυτή του Φερμά έγινε έμμονη ιδέα των πιο διάσημων μαθηματικών μυαλών, που από τότε ρίχνονται σ΄ έναν φοβερό αγώνα για την επίλυση του διασημότερου μαθηματικού προβλήματος.
Ο Γάλλος Μαθηματικός
Tom Petsinis
Μιλώντας στην Άννα για τα Μαθηματικά
Τεύκρος Μιχαηλίδης
Όλα ξεκίνησαν όταν η οικογένεια της Άννας εγκαταστάθηκε για το καλοκαίρι δίπλα στο εξοχικό ενός παλαίµαχου µαθηµατικού. Η Άννα ήταν από εκείνα τα παιδιά που η αγαπηµένη τους λέξη είναι το «γιατί;» κι ο νέος της γείτονας αρεσκόταν όχι µόνο να απαντά στις ερωτήσεις, αλλά και να γεννά µε κάθε του απάντηση µια νέα ερώτηση. Ξεκίνησαν µετρώντας τους στήµονες στο άνθος του ηλιοτροπίου και προσπαθώντας να εξηγήσουν τις χαρακιές σε κάποια προϊστορικά κόκαλα. Κουβέντα στην κουβέντα, το ένα καλοκαίρι ύστερα από τ’ άλλο, οι δυο καινούριοι φίλοι διαβαίνουν ολόκληρη τη διαδροµή που ξεκινά από την πρωτόγονη αρίθµηση και την πρακτική γεωµετρία και φτάνει, περνώντας από τις διαδοχικές γενικεύσεις της έννοιας του αριθµού και τις απανωτές προκλήσεις όλο και πιο περίπλοκων σχηµάτων, στα σηµερινά ανοιχτά προβλήµατα των θεωρητικών και των εφαρµοσµένων µαθηµατικών.
Μέσα από τους διαλόγους της ανήσυχης έφηβης και του περιστασιακού της µέντορα, ο αναγνώστης θα ταξιδέψει στον µαγικό και τόσο παρεξηγηµένοκόσµο των µαθηµατικών γνωρίζοντας τόσο τη γοητεία της θεωρητικής έρευνας όσο και τις εντυπωσιακές εφαρµογές των µαθηµατικών σε κάθε πτυχή της καθηµερινότητάς µας. Κι όταν, έχοντας τελειώσει τις σπουδές της, η Άννα θα βρίσκεται πια σε αναζήτηση ενός θέµατος για το διδακτορικό της, θ’ αναλάβει η ίδια τον ρόλο του µέντορα, για να µας ξεναγήσει σε µερικές από τις περιοχές της σύγχρονης, ζωντανής µαθηµατικής έρευνας.
Πυθαγόρεια Εγκλήματα
Τεύκρος Μιχαηλίδης
Αθήνα, 1929. Ο μαθηματικός Στέφανος Κανταρτζής βρίσκεται νεκρός στο δωμάτιο του. Ο επιστήθιος φίλος του, επίσης μαθηματικός, Μιχαήλ Ιγερινός, καλείται για να αναγνωρίσει το πτώμα. Όρθιος μπροστά στον νεκρό φίλο του, ο Ιγερινός αναπολεί τα κάπου τριάντα χρόνια της γνωριμίας τους· την πρώτη τους συνάντηση, σ’ ένα μαθηματικό συνέδριο το 1900, τις παρέες τους με την αβάν γκαρντ της παρισινής διανόησης, τις περιπλανήσεις τους στο Παρίσι της Μπελ Επόκ, τους Βαλκανικούς Πολέμους, το Διχασμό, τη Μικρασιατική Καταστροφή. Θυμάται τις θυελλώδεις μαθηματικές τους διαφωνίες, τους έρωτες τους, τις πολεμικές τους περιπέτειες. Ο ήχος μιας ρομβίας τον επαναφέρει στο παρόν. Το ερώτημα είναι επιτακτικό; Ποιος σκότωσε τον Στέφανο Κανταρτζή, και κυρίως γιατί τον σκότωσε; Αστυνομική περιπέτεια με έντονο μαθηματικό άρωμα, campus novel ή μυθιστόρημα εποχής, τα “Πυθαγόρεια εγκλήματα” αφηγούνται ένα φανταστικό έγκλημα με φόντο ένα αληθινό, σήμαντρο και μαθηματικό πρόβλημα.
Ο Αγαπημένος Μαθηματικός Τύπος του Καθηγητή
Yoko Ogawa
Αυτός είναι ένας λαμπρός εξηντάχρονος καθηγητής μαθηματικών που, ύστερα από ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα, ζει με μια βραχεία μνήμη μόλις ογδόντα λεπτών. Αυτή είναι μια ευαίσθητη και πανέξυπνη οικονόμος που αφοσιώνεται στη φροντίδα του.
Κάθε πρωί, όταν ο καθηγητής και η οικονόμος συστήνονται εκ νέου ο ένας στον άλλον, ανθίζει μια παράξενη, όμορφη σχέση μεταξύ τους. Ο καθηγητής μπορεί να μη θυμάται τι έφαγε για πρωινό, άλλα στο μυαλό του είναι ακόμα ζωντανές οι κομψές εξισώσεις από το παρελθόν. Μετά από δική του προτροπή, η οικονόμος του γνωρίζει τον δεκάχρονο γιό της. Έτσι ξεκινά μεταξύ τους μια θαυμάσια σχέση. Ο καθηγητής σκαρώνει έξυπνους μαθηματικούς γρίφους -βασιζόμενος άλλοτε στο νούμερο του παπουτσιού της και άλλοτε στην ημερομηνία γέννησής της- και οι αριθμοί αποκαλύπτουν έναν κόσμο ποίησης και καταφυγής τόσο στην οικονόμο όσο και στο γιό της. Με κάθε νέα εξίσωση, οι τρεις χαμένες ψυχές σφυρηλατούν μια στοργή πιο μυστήρια από τους νοητούς άριθμούς και ένα δεσμό που διατρέχει βαθύτερα τη μνήμη.
Οι περιγραφές βασίζονται στο οπισθόφυλλο του εκάστοτε βιβλίου.
