Τις τελευταίες μέρες είναι λες και ζούμε σε ένα βιβλίο δυστοπίας. Άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο νιώθουν ένα διάχυτο φόβο και αβεβαιότητα. Αντίδοτο; Ένα καλό βιβλίο φυσικά και γιατί όχι ένα βιβλίο δυστοπίας, έτσι για να μπούμε λίγο καλύτερα στο κλίμα. Από το 1984 του George Orwell μέχρι και το πιο πρόσφατο The Handmaid’s Tale της Margaret Attwood, έργα του είδους τραβούν πάντα το ενδιαφέρον τον αναγνωστών. Θα μιλήσω λοιπόν για τέσσερα βιβλία τα οποία είναι λιγότερο γνωστά ή έστω δεν είναι τα πρώτα που μας έρχονται στο μυαλό όταν μιλάμε για δυστοπία.
Μάρα και Νταν
Γραμμένο το 1999 από τη Ντόρις Λέσινγκ, βραβευθείσα με Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2007, το βιβλίο Μάρα και Νταν θυμίζει λιγότερο δυστοπία και περισσότερο ένα έπος τοποθετημένο σε κλίμα δυστοπικό. Στο βιβλίο ξετυλίγεται η σάγκα δύο αδερφών, της Μάρας και του Ντάν, καθώς προσπαθούν να επιβιώσουν σε μια Γη της νέας εποχής των παγετώνων. Μια Γη που κρύβει πολλούς οικείους κινδύνους παρόλο που απέχει χιλιάδες χρόνια από το δικό μας παρόν. Εξάλλου η Λέσινγκ πίστευε πως η φύση του ανθρώπου δεν αλλάζει όσοι αιώνες και αν περάσουν.
Η Ντόρις Λέσινγκ προσπαθεί να κρούσει το κώδωνα του κινδύνου για μια Γη που αργοπεθαίνει αλλά και να μας υπενθυμίσει τη σπουδαιότητα της συλλογικής μας κληρονομιάς ως ανθρώπινο είδος. Ένα ξεχωριστό βιβλίο που διαβάζεται απνευστί και μας αφήνει με αρκετή τροφή για σκέψη.
Η Νύχτα της Σβάστικας
Όταν εκδόθηκε αυτό το βιβλίο δεν ανήκε στην κατηγορία έργα δυστοπίας. Αν έπρεπε να τοποθετηθεί κάπου θα ήταν στη κατηγορία εναλλακτική ιστορία. Η Katherin Burdekin έγραψε το βιβλίο το 1936, λίγο πριν ξεσπάσει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Μέσα από αυτό προσπάθησε να εκφράσει τους φόβους της για ένα νέο καθεστώς που επικρατούσε στη Γερμανία. Μια εποχή που κανένας δε μπορούσε να φανταστεί τις θηριωδίες που θα ακολουθούσαν.
Ο Άλφρεντ, ένας Άγγλος μηχανικός, ζει σε μια Ευρώπη όπου η Ναζί νίκησαν τον πόλεμο. Έχουν πλέον περάσει τόσα πολλά χρόνια και η ιστορία έχει διαστρεβλωθεί τόσο από τους νικητές που η μορφή του Χίτλερ έχει πάρει τις διαστάσεις θεανθρώπου. Είναι ένα μέλλον στο οποίο οι γυναίκες χρησιμοποιούνται ως μηχανές αναπαραγωγής ζώντας σε άθλιες συνθήκες, υποσιτισμένες και κακοποιημένες. Τι γίνεται όμως όταν ο Άλφρεντ ανακαλύπτει πως τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι;
Ένα κείμενο φεμινιστικό και ανθρωπιστικό, η Νύχτα της Σβάστικας έρχεται να μας θυμίσει το φόβο που είχε εμπνεύσει ο Χίτλερ πριν να υπάρξει ξεκάθαρος λόγος να τον φοβηθούν.
Τα επόμενα δύο βιβλία δυστυχώς δεν έχουν μεταφραστεί στα Ελληνικά. Παρόλα αυτά για όσους θέλουν να το τολμήσουν αποτελούν πολύ όμορφες προσθήκες στο είδος της δυστοπίας.
The Day of the Triffids
Ένας μετεωρίτης περνάει πάνω από τη Γη. Την επόμενη ημέρα όσοι παρακολούθησαν το φαινόμενο είναι τυφλοί. Ο πρωταγωνιστής μας, Bill Masen, διατηρεί την όρασή του καθώς τη νύχτα του μετεωρίτη βρισκόταν στο νοσοκομείο. Όταν ξυπνάει βρίσκεται σε ένα Λονδίνο ρημαγμένο από τις συνέπειες εκείνης της βραδιάς. Αυτή η εναρκτήρια σκηνή θυμίζει την αρχή της ταινίας 28 Μέρες Μετά. Καθόλου τυχαίο καθώς ήταν η πρώτη φορά που γράφτηκε αυτό το στερεότυπο της δυστοπίας. Η τυφλότητα όμως δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Τα triffids, ένα είδος τοξικών φυτών με την ικανότητα να μετακινούν τις ρίζες τους, αρχίζουν να σκορπούν παντού το θάνατο.
Ο John Wydham περιγράφει σε αυτό το βιβλίο τη κατάρρευση της κοινωνίας και τις αντιδράσεις των ανθρώπων καθώς προσπαθούν να επιβιώσουν με κάθε μέσο. Και αν δε θέλετε να το διαβάσετε μπορείτε να το δείτε. Το βιβλίο μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη το 1963 με τίτλο The Day of the Triffids και πιο πρόσφατα στη μικρή οθόνη ως μίνι σειρά στο BBC – The Day of the Triffids, 2009.
The Gate to Women’s Country
Το τελευταίο βιβλίο είναι αυτό που θεωρώ πως αξίζει να διαβαστεί από το ελληνικό κοινό. Τρεις αιώνες μετά το τέλος του πυρηνικού πολέμου, η ανθρωπότητα έχει καταφέρει να επιβιώσει. Η πρωταγωνίστρια, Stavia, ζει σε μια μητριαρχική κοινωνία που θυμίζει τις πόλεις-κράτη της αρχαιότητας. Μέσα από μια σειρά προδρομικών αναμνήσεων βλέπουμε τη ζωή της Stavia, τη σχέση της με τη μητέρα της, το νεαρό πολεμιστή Chernon και το γιο της. Καθώς ξετυλίγεται η πλοκή αποκαλύπτονται μυστικά που απειλούν την ευημερία της Marthatown. Και όλα αυτά ενώ παράλληλα προετοιμάζονται για την ετήσια παράσταση της Iphigenia at Illium, μια άλλη εκδοχή των Τρωάδων έτσι όπως έχει περάσει μέσα από τους αιώνες στις γυναίκες του Women’s Country.
Η Sherri S. Tepper έγραψε ένα βιβλίο δυστοπίας για το πόλεμο, την οικολογική καταστροφή και την ελευθερία επιλογών χρησιμοποιώντας ως παντιέρα τον Ευριπίδη. What’s not to like.
