Νιώθεις ότι δεν θα ιδρώσει το αυτί σου, ακόμα κι αν έρθουν οι εξωγήινοι;
Μην ανησυχείς. Δεν είσαι αναίσθητος ούτε ζεις στον κόσμο σου. Απλά έχεις εκπαιδευτεί να αντιδράς έτσι. Δηλαδή, πώς; Να σου φαίνονται όλα (σχεδόν) φυσιολογικά και να συνεχίζεις κανονικά τη ζωή σου. Πρόκειται για το φαινόμενο του hypernormalisation (υπερκανονικοποίηση), για το οποίο μίλησε ο Adam Curtis στο ομώνυμο ντοκιμαντέρ του, που προβλήθηκε από το BBC.
Τι είναι το hypernormalisation;
Πέφτουν βόμβες στη Μέση Ανατολή. Kαθημερινά πεθαίνουν χιλιάδες. H ακροδεξιά “ανθίζει” όλο και περισσότερο. Όμως, εσύ προσπαθείς να βρεις φθηνά ακτοπλοϊκά και σκας που δεν απαντάει η Μαρία ή ο Γιώργος. Κι αυτό, φίλε μου, είναι το hypernormalisation. Η κατάσταση κατά την οποία ο κόσμος γύρω σου φαίνεται να καταρρέει οικονομικά, πολιτικά και ηθικά κι εσύ παρατηρείς αμέτοχα, ψάχνοντας για μικρότερα και πιο διαχειρίσιμα προβλήματα. Αν έχεις δει το The Matrix (1999) ή γνωρίζεις το concept της ταινίας, το hypernormalisation είναι στην ουσία το μπλε χάπι – η διέξοδος σου από την πραγματικότητα. Οι κυβερνήσεις κι όσοι κινούν τα νήματα έχουν ψυλλιαστεί τον “εθισμό” σου στο μπλε χαπάκι και γι’ αυτό προσπαθούν να στο χορηγούν τακτικά και δοσομετρημένα.
Και προτού πάει ο νους σου στο κακό και νομίσεις ότι θα διαβάσεις για κάποια θεωρία συνωμοσίας – όχι, δεν εννοώ ότι μάς ψεκάζουν ούτε ότι τα τροποποιημένα τρόφιμα που τρως περιέχουν LSD. Δεν χρειάζεται άλλωστε να μπουν σε τόσο κόπο, όταν τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά. Θα πειράξουν λίγο τον αλγόριθμο των social σου, θα αυξήσουν ένα τσικ την λογοκρισία (μην τους πουν και φασίστες) και θα σε “επιβραβεύσουν” για την ανοχή σου με τον νέο κύκλο του Big Brother. Είναι σαν τη γιαγιά που σου δίνει σοκολάτες κρυφά κάτω από το τραπέζι, αρκεί να μην το πεις στους γονείς σου – θα είναι το μικρό σας μυστικό.
Όσο βλέπεις στο δελτίο των 20:00 πλάνα με αποκαΐδια και λεζάντες για “εκατόμβες νεκρών” και μετά παραγγέλνεις burger για να δεις ταινία με VPN στις 21:00, όλα λειτουργούν ρολόι.
“Ναι, αλλά υπάρχει ο ακτιβισμός και οι άνθρωποι που ξεσηκώνονται για ένα καλύτερο αύριο”.
Σίγουρα υπάρχουν κι αυτοί. Μάλιστα, το σύστημα τούς αγαπά πολύ, γιατί είναι χρήσιμοι. Κάπως πρέπει να σε αποτρέψει από το να αφήσεις τον καναπέ σου, γι’ αυτό θα φροντίσει να σου δείξει πώς θα αντιμετωπιστούν όσοι βγουν να διεκδικήσουν δίκαια και ιδανικά. Θα ξαμολήσουν στους δρόμους τους Stormtroopers τους για να επαναφέρουν την τάξη με κινηματογραφικό τρόπο · για τη δράση, λίγο ξύλο – για το συναίσθημα, δακρυγόνα – για το φινάλε, προσαγωγές. Η ενυδάτωση με γάργαρο νερό από τις αύρες είναι bonus. Εσύ μετά από αυτό το θέαμα, θα θες να βγεις έξω και να γίνεις επαναστάτης; Πόσες φορές έχεις πει ή σκεφτεί το “θα πήγαινα κι εγώ, αλλά φοβάμαι μη γίνουν επεισόδια”; Κάτσε, λοιπόν, και κάνε με ασφάλεια το repost σου στα social. Βάλε και κανά #stopviolence κι είσαι okay.
Ένα ντοκιμαντέρ για το delusion της μάζας
Μέσα από ένα μοντάζ πλάνων αρχείου και voice-over, ο Adam Curtis περιγράφει το φαινόμενο του hypernormalisation στο ομώνυμο ντοκιμαντέρ που κυκλοφόρησε το 2016. Το ντοκιμαντέρ χωρίζεται σε 9 κεφάλαια και παρουσιάζει μια σειρά γεγονότων από το 1975 με την πετρελαϊκή κρίση, μέχρι το 2016 με το Brexit και την άνοδο του Τραμπ. Σε αυτή την αναδρομή πίσω στον χρόνο, ο Curtis αναλύει τα “παρατράγουδα” που λειτουργούν ως αντιπερισπασμός, με στόχο να αποπροσανατολίσουν τη μάζα από την επικαιρότητα. Από τη χρήση του ίντερνετ για τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης, μέχρι τις φήμες περί UFO για να δικαιολογηθούν οι δοκιμαστικές πτήσεις οπλικών συστημάτων, το HyperNormalisation σου τρίβει στη μούρη πόσο εύκολα σου ρίχνουν στάχτη στα μάτια κι εσύ απλά τους αφήνεις. Γιατί πάντα έτσι γινόταν και έτσι θα συνεχίσει να γίνεται. Γιατί είναι νορμάλ. Κι επειδή ακριβώς είναι νορμάλ, δεν θα αλλάξει ποτέ τίποτα. Όπως είπε κι ο ανθρωπολόγος Alexei Yurchak – ο άνθρωπος που επινόησε τη λέξη hypernormalisation – “η μαζική αυταπάτη έγινε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία κι όλοι την αποδέχονται ως τη νέα κανονικότητα”.
Το σύστημα δεν υποτιμά την νοημοσύνη σου. Ξέρει, ότι ξέρεις. Όπως επίσης, ξέρει ότι δεν σε νοιάζει και το μόνο που θες είναι η ψευδαίσθηση του ελέγχου. Γι΄αυτό και σε αφήνει να ζήσεις κανονικά τη ζωή σου, δημιουργώντας τις κατάλληλες προϋποθέσεις. Το hypernormalisation είναι το νέο μας κοινωνικό συμβόλαιο. Δεν παραχωρείς ελευθερίες, επειδή περιμένεις ασφάλεια και προστασία από κράτος. Αυτό που περιμένεις είναι αποτελεσματικό gaslighting για να μη σε ενοχλεί πολύ με τις ανεπάρκειες του.
Το HyperNormalisation είναι ένα ντοκιμαντέρ που δεν έχει ως σκοπό να κάνει τρομερά και φοβερά αποκαλυπτήρια για να νιώσεις χαζός. Θέλει απλά να σου πει τη γυμνή άσχημη αλήθεια και να σου υπενθυμίσει ότι αν θες, μπορείς να “σπάσεις” το συμβόλαιο και να πάρεις το κόκκινο χάπι. The choice is yours.
Δες το trailer:
