Πολλοί ίσως είδατε την καινούργια σειρά του Netflix «The Leopard» και εντυπωσιαστήκατε από την πολυτελή αισθητική και την καθηλωτική ιστορία. Το ξέρετε, όμως, ότι δεν είναι η πρώτη φορά που η ιστορία αυτή μεταφέρεται στην οθόνη; Το 1963, ο Ιταλός σκηνοθέτης Luchino Visconti απέδωσε το μυθιστόρημα «Il Gattopardo» του Giuseppe Tomasi di Lampedusa στον κινηματογράφο. Η ταινία όχι απλά πέτυχε, αλλά είναι πλέον ένα κλασικό αριστούργημα της έβδομης τέχνης. Με αφορμή την καινούργια σειρά, θα σχολιάσουμε τα στοιχεία της ταινίας του Visconti που τον έκαναν να ξεχωρίσει καλλιτεχνικά, όχι μόνο τότε, αλλά και σήμερα. Πρώτα απ’ όλα, όμως, ας δούμε λίγο παραπάνω την ιστορία.
Η υπόθεση
Κεντρικό σημείο στην πλοκή είναι η ενοποίηση της Ιταλίας και η σταδιακή πτώση της αριστοκρατίας, γύρω στο 1860. Πιο συγκεκριμένα, ο Don Fabrizio (o επονομαζόμενος «Γατόπαρδος») απολαμβάνει τη δόξα και τα πλούτη της αριστοκρατικής κοινωνίας, ως πρίγκιπας της Σαλίνα. Τα γεγονότα όμως «τρέχουν» και ο ίδιος, μαζί με την οικογένειά του, πρέπει να αλλάξουν. Ο μόνος που συμβαδίζει με τις εξελίξεις είναι ο ανιψιός του, o Tancredi (Αλέν Ντελόν). O χαρακτήρας αυτός είναι κομβικός για την ιστορία, όχι μόνο μέσα από τη συμμετοχή του στην επανάσταση, αλλά και από τις ερωτικές του σχέσεις.
Αρχικά, αισθήματα υπήρχαν μεταξύ του Tancredi και της κόρης του Fabrizio, της Concetta. Να επισημάνουμε ότι ο Tancredi είναι ορφανός και η μόνη περιουσία που κουβαλά είναι το όνομα του θείου του. Επομένως, αυτή η σχέση θα ισχυροποιούσε την θέση του στην οικογένεια. Παρ’ όλα αυτά, όλα αλλάζουν όταν στη ζωή τους μπαίνει η Angelica (Κλαούντια Καρντινάλε). Κόρη πλούσιου δημάρχου που θέλει να ανελιχθεί κοινωνικά, η Angelica κερδίζει τον Tancredi και όχι μόνο…
Τι ξεχωρίζει στην ταινία του Visconti;
Ο Visconti διαθέτει ένα προσωπικό ύφος που αναδεικνύει στην ταινία του, μέσω μιας μοναδικής αισθητικής. Ποιο είναι το μυστικό του; Η σχέση με την ζωγραφική διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν επιρροές από έργα του Jean-Baptiste Greuze και του Giovanni Fattori. Πέρα από τις άμεσες επιρροές, η τέχνη της ζωγραφικής «χτίζει» ολόκληρη την ταινία. Το πιο προφανές στοιχείο είναι τo tableau vivant. Τι σημαίνει αυτό; To tableau vivant είναι μια στατική εικόνα. Οι ηθοποιοί μένουν ακίνητοι με τρόπο που μας θυμίζουν μια φωτογραφία ή μάλλον καλύτερα έναν εικαστικό πίνακα. Μέσω αυτών των επιρροών, των επιλογών που κάνει στη χρωματική παλέτα των σκηνών, τη διακόσμηση και τα κουστούμια, μας εντάσσει κατευθείαν σε μια ατμόσφαιρα.
Ο Visconti διαθέτει μια ολιστική καλλιτεχνική ματιά που ξεδιπλώνει στην ταινία του. Με εμπειρία και ως σκηνοθέτης και στη σκηνή, έχει σίγουρα πολλές επιρροές. Μέσα από την ταινία λοιπόν, μας θυμίζει κάτι πολύ βασικό. Ένα άρτιο αποτέλεσμα προκύπτει μέσα από τη σύνθεση διαφόρων μέσων. Αυτές οι συνθέσεις, εμπλουτίζουν τον κινηματογράφο και διευρύνουν στο μυαλό μας τα «όρια» ενός καλλιτεχνικού προϊόντος.
Σύγκριση με τη σειρά
Αν και το Netflix επένδυσε σε υπέροχα κουστούμια, πλουσιοπάροχη διακόσμηση και σίγουρα μια όμορφη κινηματογράφηση, δεν έχει το καλλιτεχνικό όραμα του Visconti. Τι λείπει; Μάλλον ο στόχος. Οι δημιουργοί της σειράς δεν αξιοποιήσαν τις καλλιτεχνικές αναφορές της ταινίας, ούτε επιχείρησαν να κάνουν τη δική τους καλλιτεχνική πρόταση. Μελετώντας το στυλ της εποχής, αρκέστηκαν σε μια απλή αισθητική αναπαράσταση και όχι κάτι ουσιαστικότερο.
Θα έλεγε κανείς ότι η σειρά επένδυσε περισσότερο στους χαρακτήρες. Το κοινό είναι σε θέση να καταλάβει βαθύτερα τα συναισθήματα και τις σκέψεις των προσώπων, πετυχαίνοντας μάλιστα και μια ταύτιση μαζί τους. Το «ψυχογράφημα» των χαρακτήρων δεν είναι κάτι που απουσιάζει από την ταινία, αλλά γίνεται μάλλον με διαφορετικό τρόπο. Ο Visconti είναι πιο διακριτικός στον τρόπο που μας παρουσιάζει τους ήρωες. Έτσι, τους εντάσσει όλους σε ένα συνολικότερο πλαίσιο που δεν μας αποσπά από τον κεντρικό πυλώνα της ιστορίας. Άλλωστε, η υπόθεση πραγματεύεται σύνθετα πολιτικά γεγονότα και αξίζει το κοινό να σκεφτεί περισσότερο πάνω σε αυτό.
Τελικές σκέψεις
Το «The Leopard» του Visconti είναι σίγουρα μια αριστοτεχνική ταινία που αξίζει να δείτε. Λέγοντας τα παραπάνω, δεν θέλω να υποτιμήσω τη δουλειά που έγινε από το Netflix. Η σειρά είναι ευχάριστη, αισθητικά απολαυστική και όλο το καστ είναι εξαιρετικό. Κάνοντας τη σύγκριση μεταξύ των δύο, θέλω να αναδείξω την ύπαρξη μιας συγκεκριμένης καλλιτεχνικής άποψης. Φυσικά, δεν λέω ότι η σειρά όφειλε να μιμηθεί τον Visconti. Θέτω όμως το ερώτημα: Αξίζει να γίνει ένα remake σε κάτι που ήδη έχει φτιαχτεί «τέλεια»; Ποιο είναι το νόημα του να επαναφέρω μια ιστορία στην οθόνη αν δεν έχω να προσδώσω τη δική μου ξεχωριστή καλλιτεχνική πινελιά; Το trend των remake βάζει αρκετούς σε σκέψεις σχετικά με τα παραπάνω. Οι απαντήσεις δεν είναι ξεκάθαρες, αλλά σίγουρα αξίζει να προβληματιστούμε.
