Πηγή εικόνας: www.teetkm.gr/takis-zenetos
Γενικά για την Ηλεκτρονική Πολεοδομία
Η Ηλεκτρονική Πολεοδομία είναι μια μελέτη του Τάκη Ζενέτου που αφορά στην πόλη του μέλλοντος και δημοσιεύτηκε το 1962. Σε αυτήν, ο Ζενέτος αναγνωρίζει τα προβλήματα των ελληνικών πόλεων της περιόδου 1952-1962 και προβλέπει τα προβλήματα του μέλλοντος. Έτσι, προτείνει μια πολεοδομική θεωρία για την εξάλειψή τους μέσω της χρήσης των σύγχρονων τεχνολογιών.
Τα προβλήματα που αναγνωρίζει εντοπίζονται στην σύνδεση της παραγωγικής διαδικασίας με την ανάπτυξη της πόλης. Αυτή η σύνδεση έχει ως συνέπεια τη δημιουργία ενός τεράστιου κέντρου που συγκεντρώνει όλες τις υπηρεσίες και εκτοπίζει τις κατοικίες στα προάστια, την κυκλοφοριακή συμφόρηση, την σπατάλη ενέργειας και χρόνου στις μετακινήσεις και την περαιτέρω αύξηση της αποξένωσης στις πόλεις. Παρατηρεί ακόμη, πώς η δημιουργία προαστίων επιδρά αρνητικά στο φυσικό τοπίο, ενώ ταυτόχρονα δεν εξυπηρετεί τις κοινωνικές ανάγκες των κατοίκων. Τέλος, υποστηρίζει πως αυτά τα προβλήματα υπάρχουν σε όσες πόλεις σχεδιάζονται, έχοντας στο επίκεντρο την παραγωγική διαδικασία.1
Πηγή εικόνας: www.teetkm.gr/takis-zenetos
Η στρατηγική της Ηλεκτρονικής Πολεοδομίας
Η Ηλεκτρονική Πολεοδομία προσπαθεί να λύσει τα παραπάνω προβλήματα με τη χρήση τεχνολογίας τόσο στις υπηρεσίες, όσο και στη διαδικασία παραγωγής και κατανάλωσης, με την αυτοματοποίηση, την τηλε-εργασία, την τηλε-εξυπηρέτηση, την τηλε-εκπαίδευση, τις τηλε-διασκέψεις, τη διάσωση του φυσικού περιβάλλοντος και την αύξηση των κοινωνικών συναναστροφών στο πλαίσιο της πόλης.2 Παράλληλα, προβλέπει τη μεταβατική περίοδο που θα διανύσει η κοινωνία μέχρι να εγκατασταθεί πλήρως η νέα πραγματικότητα. Κατά την περίοδο αυτή οι λειτουργίες των κέντρων μεταφέρονται στην περιφέρεια και οι περιφερειακές λειτουργίες στην επαρχία. Επιπλέον, τα μέσα μεταφορών οργανώνονται με ένα αυστηρό σύστημα που οδηγεί σταδιακά στην εγκατάλειψή τους, ενώ προβλέπεται μια οικονομική ύφεση πριν την δυναμική ανάκαμψη.
Πηγή εικόνας: www.clickatlife.gr/citylife/story/103712
Ο σχεδιασμός των στοιχείων της νέας πόλης
Διαχωρίζονται λοιπόν πέντε βασικές καθημερινές δραστηριότητες και σχεδιάζεται ο τρόπος με τον οποίο θα στεγάζονται.3 Αυτές είναι:
- η τηλε-εργασία, για την οποία σχεδιάζεται ένας σπονδυλωτός και εύκαμπτος φορέας του σώματος καθώς και ένα περίβλημα που αναρτάται στην οροφή,
- η σωματική άσκηση, για την οποία διαμορφώνονται αθλητικές εγκαταστάσεις στο επίπεδο του εδάφους και παράλληλα τοποθετούνται οι υπηρεσίες σε «ακτίνα πεζού»,4
- το τρίπτυχο ανάπαυσης, σεξουαλικής ζωής και «στιγμιαίου ύπνου», που καλύπτεται μέσω της περιοδικής εκμετάλλευσης ενός μεταβλητού επίπλου για ανάπαυση,
- η κατανάλωση προϊόντων και η μέριμνα για τα απορρίμματα, για τα οποία σχεδιάζονται αγωγοί5 που προμηθεύουν τον άνθρωπο με τρόφιμα,6
- οι κοινωνικές επαφές, οι οποίες λόγω του επιπλέον ελεύθερου χρόνου γίνονται σε εξωτερικούς δημόσιους χώρους, αλλά και μέσω μιας γιγαντοοθόνης-τοίχου που θα επιτρέπει την επαφή με άτομα από όλον τον κόσμο και τη γνωριμία με νέους τόπους.7
Πηγή εικόνας: “Τάκης Χ. Ζενέτος, 1926-1977”, εκδ. Αρχιτεκτονικών Θεμάτων, Αθήνα, 1978
Η έρευνα για τη δυνατότητα υλοποίησης: Υλικά και Τεχνικές
Για την υλοποίηση της μελέτης προτείνονται ελαφριές κατασκευές με εφελκυόμενα μέλη, κινητά και επαναχρησιμοποιούμενα και η χρήση καλωδίων σε τάση για τον σχηματισμό ενός δικτύου-ιστού στο χώρο. Τέλος, ύστερα από εκτενή μελέτη των τεχνολογικών εξελίξεων της εποχής, καθώς και κάποιων πειραματικών εφαρμογών τους, πιστοποιείται η ύπαρξη των απαραίτητων τεχνολογικών υποδομών για την εφαρμογή της πρότασης.8
Πηγή εικόνας: www.greekarchitects.gr/images/news/sarigiannis.2014.01.56.jpg
Η σημασία της πρότασης του Ζενέτου
Συμπεραίνουμε λοιπόν, πως αν και το όραμα του Τάκη Ζενέτου δεν υλοποιήθηκε ποτέ, η έρευνά του όχι μόνο προσέθεσε μια νέα επιστημονική ματιά στο θέμα των τεχνολογικών εξελίξεων και της χρήσης τους, αλλά έθεσε και τις βάσεις για παραπάνω προτάσεις επί του θέματος.
Αν θέλαμε να αξιολογήσουμε την Ηλεκτρονική Πολεοδομία, θα λέγαμε πως σαν πρόταση όρισε πολύ ξεκάθαρα τα προβλήματα της εποχής της και με ώριμες κινήσεις θέλησε να τα επιλύσει. Αυτό επιτεύχθηκε με τη λεπτομερή πρόβλεψη των μερών που απαρτίζουν την πόλη του μέλλοντος, αλλά και με την παράθεση εκείνων των στοιχείων έρευνας που αποδεικνύουν την ύπαρξη της απαραίτητης τεχνολογίας που απαιτείται για την υλοποίησή της.
Γιατί όμως δεν πραγματοποιήθηκε το όραμα του Ζενέτου;
Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε με σιγουριά, όμως εικάζουμε πως προκειμένου να πραγματοποιηθεί ένα έργο τέτοιας έκτασης και έντασης, πρέπει να υπάρξει διάθεση χρηματοδότησης, αλλά και μια κοινωνία που θα δεχτεί αυτή τη ριζική αλλαγή της καθημερινότητας. Επιπλέον, θεωρούμε πως στην αδυναμία εφαρμογής της, έπαιξε ρόλο η έλλειψη λεπτομερειών μικρής κλίμακας που θα αποσαφήνιζαν τον τρόπο λειτουργίας των μηχανημάτων και των δικτύων. Τέλος, η απουσία ενός τόπου όπου θα μπορούσε να οικοδομηθεί η πόλη των δικτύων, αποτελεί έναν ακόμη λόγο που αυτό το όραμα παρέμεινε στη θεωρία της Πολεοδομίας.
1 Ζενέτος, Τ., Η Ηλεκτρονική Πολεοδομία, Αρχιτεκτονικά Θέματα 3/1969, σελ. 114-125
2 βλ. 1
3 Ζενέτος, Τ., Η Ηλεκτρονική Πολεοδομία, Αρχιτεκτονικά Θέματα 8/1974, σελ. 122-123
4 βλ. 3
5 Εδώ εντοπίζουμε μια ομοιότητα του έργου «Plug-In City» και της «Ηλεκτρονικής Πολεοδομίας». Τόσο ο Ζενέτος, όσο και οι Archigram προβλέπουν την ύπαρξη αγωγών τροφοδοσίας και παροχής ενέργειας στις κάψουλες-μονάδες όπου στεγάζεται η κατοίκιση.
6 βλ. 3
7 βλ. 3
8 βλ. 1
Πηγές:
Ζενέτος, Τ., Η Ηλεκτρονική Πολεοδομία, Αρχιτεκτονικά Θέματα 3/1969, σελ. 114-125
Ζενέτος, Τ., Η Ηλεκτρονική Πολεοδομία, Αρχιτεκτονικά Θέματα 8/1974, σελ. 122-123
Δασκαλάκης, Κ., ομιλία για την Ηλεκτρονική Πολεοδομία, DOMESIndex, ( https://vimeo.com/109256015 )
