Το παρόν άρθρο, με τίτλο Δυσλεξία και Συνοδές Διαταραχές, θα παρουσιάσει κάποιες από τις διαταραχές και τις δυσκολίες που εμφανίζονται μαζί με τη δυσλεξία.
Σχετικά με τη Δυσλεξία
Θεωρείται ότι περίπου το 10% του πληθυσμού έχει δυσλεξία. Η δυσλεξία είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή η οποία μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην εκπαίδευση, στον χώρο εργασίας και στην καθημερινή ζωή. Όπως κάθε άτομο είναι μοναδικό, μοναδική είναι και η εμπειρία του καθενός ατόμου με τη δυσλεξία. Ενδέχεται να έχει ποικίλες επιπτώσεις και ενδέχεται να συνυπάρχει με άλλες ειδικές μαθησιακές δυσκολίες.
Το πρώτο σύμπτωμα που παρατηρείται είναι συνήθως μια δυσκολία στον γραμματισμό. Ωστόσο, τα χαρακτηριστικά της δυσλεξίας περιλαμβάνουν επίσης τις δεξιότητες μνήμης και επεξεργασίας των πληροφοριών.
Νευροποικιλότητα και Συνοδές Δυσκολίες
Η νευροποικιλότητα είναι ένας σχετικά νέος όρος. Βοηθά στην προώθηση της άποψης ότι οι νευρολογικές διαφορές πρέπει να αναγνωρίζονται και να γίνονται σεβαστές όπως κάθε άλλη ανθρώπινη ποικιλομορφία. Χρησιμοποιείται για να αντισταθμίσει τις αρνητικές κοινωνικές συνδηλώσεις που υπάρχουν σήμερα και για να διευκολύνει τους ανθρώπους όλων των νευροτύπων να συνεισφέρουν στον κόσμο όπως είναι, αντί να προσπαθούν να σκέφτονται ή να εμφανίζονται πιο «τυπικά».
Η νευροποικιλότητα περιλαμβάνει όλες τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, πολλές από τις οποίες συνυπάρχουν ή αλληλοεπικαλύπτονται. Επί παραδείγματι, η δυσλεξία συνυπάρχει συχνά με τη ΔΕΠΥ.
Η ΔΕΠΥ
Η ΔΕΠΥ είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή η οποία έχει χαρακτηριστικά που σχετίζονται τόσο με τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες όσο και με την ψυχική υγεία. Υπάρχουν τρεις κύριες εκδηλώσεις της ΔΕΠΥ: κυρίως απρόσεκτος τύπος, κυρίως υπερκινητικός και παρορμητικός τύπος ή συνδυασμένος τύπος –εκδήλωση η οποία περιλαμβάνει τα συμπτώματα και των δύο τύπων.
Αυτά τα συμπτώματα εμφανίζονται σε διαφορετικά περιβάλλοντα, όπως στο σχολείο, στο σπίτι ή στην εργασία, και επηρεάζουν ή μειώνουν την ποιότητα της κοινωνικής, ακαδημαϊκής ή επαγγελματικής λειτουργίας του ατόμου με ΔΕΠΥ.
Συνήθη συμπτώματα της ΔΕΠΥ είναι τα ακόλουθα:
- απροσεξία
- έλλειψη εστίασης
- κακή διαχείριση του χρόνου
- χαμηλός έλεγχος των παρορμήσεων
- συναισθηματική δυσλειτουργία
- υπερεστίαση
- υπερκινητικότητα
- εκτελεστική δυσλειτουργία
- φτωχή μνήμη εργασίας.
Είναι επίσης σημαντικό να αναγνωρίζουμε τις επιπτώσεις της ΔΕΠΥ στην ψυχική υγεία του ατόμου, καθώς η ΔΕΠΥ είναι γνωστό ότι συνυπάρχει με ψυχικές διαταραχλες όπως το άγχος και η κατάθλιψη.
Η Αναπτυξιακή Γλωσσική Διαταραχή (ΑΓΔ)
- είναι πιθανό να συνεχιστούν και στην ενήλικη ζωή
- έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην πρόοδο στο σχολείο ή στην καθημερινή ζωή
- είναι απίθανο να καλύψουν το χαμένο έδαφος χωρίς βοήθεια.
Στα παιδιά, συνήθως δεν γίνεται διάγνωση μέχρι την ηλικία των 5 ετών και μέχρι να πραγματοποιηθεί κάποια θεραπεία για να διαπιστωθεί εάν οι δυσκολίες υποχωρούν.
Η Δυσπραξία ή Αναπτυξιακή Διαταραχή του Συντονισμού
Οι δυσκολίες του κινητικού συντονισμού ενός ατόμου μπορεί να επηρεάσουν τη λειτουργία των δεξιοτήτων της καθημερινής ζωής που αφορούν την εκπαίδευση, την εργασία και την απασχόληση.
Τα παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν δυσκολίες με την αυτοφροντίδα, τη γραφή, την πληκτρολόγηση, την οδήγηση ποδηλάτου, το παιχνίδι, καθώς και με άλλες εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες.
Advertising
Στην ενήλικη ζωή, πολλές από αυτές τις δυσκολίες θα συνεχιστούν, και θα επεκταθούν στην εκμάθηση νέων δεξιοτήτων στο σπίτι, στην εκπαίδευση και την εργασία, όπως η οδήγηση του αυτοκινήτου.
Οπτικές Δυσκολίες
- πονοκέφαλος και καταπόνηση των ματιών που σχετίζονται με την ανάγνωση/σχετικές με την ανάγνωση
- το κείμενο εμφανίζεται θολό ή δεν μπορεί να εστιάσει στο κείμενο
- το κείμενο εμφανίζεται διπλό ή εναλλάσσεται μεταξύ μονού και διπλού
- δυσκολία διατήρησης της θέσης στο κείμενο
- δυσκολία παρακολούθησης των σειρών του κειμένου
- δυσφορία με τη φωτεινότητα της σελίδας ή την αντίθεση μεταξύ του κειμένου και του φόντου του κειμένου
- το κείμενο φαίνεται να λαμπυρίζει ή να τρεμοπαίζει.
Όποιος αντιμετωπίζει τέτοιες δυσκολίες οι οποίες σχετίζονται με την ανάγνωση θα πρέπει να συμβουλευτεί έναν οφθαλμίατρο για μια πλήρη εξέταση της υγείας των ματιών και της οπτικής λειτουργίας. Ενώ οι ενήλικες μπορεί να αναγνωρίζουν τα συμπτώματα, τα παιδιά μπορεί να μην τα αντιλαμβάνονται, καθώς έτσι βιώνουν πάντα την ανάγνωση. Για αυτόν τον λόγο, κάθε παιδί που δυσκολεύεται να διαβάσει θα πρέπει να αξιολογηθεί από έναν οφθαλμίατρο είτε για να αποκλείσει είτε για να αντιμετωπίσει τις οπτικές δυσκολίες. Αυτή η εξέταση και θεραπεία έχει ως στόχο να ελέγξει την υγεία των ματιών και να επιτρέψει την καθαρή και άνετη όραση. Η θεραπεία των οπτικών δυσκολιών δεν αποτελεί θεραπεία της δυσλεξίας.
Βιβλιογραφία
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5η έκδ.). Author.
Bishop D. V. (1982). Comprehension of spoken, written and signed sentences in childhood language disorders. Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines, 23(1), 1-20. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.1982.tb00045.x
Bishop D. V. (2006). What causes specific language impairment in children? Current directions in psychological science, 15(5), 217-221. https://doi.org/10.1111/j.1467-8721.2006.00439.x
Bishop, D. V. M., & Norbury, C. F. (2008). Speech and language disorders. Στο M. Rutter, D. Bishop, D. Pine, S. Scott, J. Stevenson, E. Taylor, & A. Thapar (Εκδ.), Rutter’s Child and Adolescent Psychiatry (5η έκδ., σσ. 781-801).
Bishop, D. V., Snowling, M. J., Thompson, P. A., Greenhalgh, T., & CATALISE consortium. (2016). CATALISE: A multinational and multidisciplinary Delphi consensus study. Identifying language impairments in children. PLoS One, 11(12), e0168066.
Boets, B., De Smedt, B., Cleuren, L., Vandewalle, E., Wouters, J., & Ghesquière, P. (2010). Towards a further characterization of phonological and literacy problems in Dutch-speaking children with dyslexia. British Journal of Developmental Psychology, 28, 5-31.
Botting, N. (2014). Specific Language Impairment (Overview). Στο P. J. Brooks & V. Kempe (Εκδ.), Encyclopedia of Language Development (σσ. 567-573). Sage.
British Dyslexia Association. (2013). Signs of dyslexia. Διαθέσιμο στο https://www.bdadyslexia.org.uk/dyslexia/about-dyslexia/signs-of-dyslexia. Ανακτήθηκε 29 Αυγούστου 2025.
Bruck, M. (1990). Word-recognition skills of adults with childhood diagnoses of dyslexia. Developmental Psychology, 26, 439-454.
Carroll, J. M., Holden, C., Kirby, P., Thompson, P. A., Snowling, M. J., & Dyslexia Delphi Panel (2025). Toward a consensus on dyslexia: findings from a Delphi study. Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines, 10.1111/jcpp.14123. Advance online publication. https://doi.org/10.1111/jcpp.14123
Castellucci G, Singla R. Developmental Coordination Disorder (Dyspraxia) [Updated 2024 Feb 24]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK603724/
Catts, H. W., Adlof, S. M., Hogan, T. P., & Weismer, S. E. (2005). Are specific language impairment and dyslexia distinct disorders? Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 48(6), 1378- 1396.
Norbury, C. F., Gooch, D., Wray, C., Baird, G., Charman, T., Simonoff, E., Vamvakas, G., & Pickles, A. (2016). The impact of nonverbal ability on prevalence and clinical presentation of language disorder: Evidence from a population study. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 57(11), 1247-1257.
Pellicano, E., & den Houting, J. (2022). Annual Research Review: Shifting from ‘normal science’ to neurodiversity in autism science. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 63(4), 381-396.
Royal College of Speech and Language Therapists (2017). RCSLT briefing paper on language disorder with a specific focus on developmental language disorder. Ανακτήθηκε από: https://www.rcslt.org/clinical_resources/language_disorder/dld_briefing_paper
Sinclair, J. (2010). Being autistic together. Disability Studies Quarterly, 30(1).
Talli, I., Sprenger-Charolles, L., & Stavrakaki, S. (2015). Is there an overlap between Specific Language Impairment and Developmental Dyslexia? New insights from French. Στο S. Stavrakaki (Εκδ.), Specific language impairment. Current trends in research (σσ. 57-87). John Benjamins.
Walker, N. (2021). Neuroqueer heresies: Notes on the neurodiversity paradigm, autistic empowerment, and postnormal possibilities. Autonomous Press.
Williams, D. M., & Lind, S. E. (2013). Comorbidity and diagnosis of developmental disorders. Στο C. R. Marshall (Εκδ.), Current Issues in Developmental Disorders (1η έκδ., σσ. 19-45). Psychology Press.
World Health Organization. (2018). International statistical classification of diseases and related health problems (11η αναθεώρηση). Ανακτήθηκε από: http://www.who.int/classifications/icd/en/
Zacks, J. M., & Toplak, M. E. (2021). Time perception in attention-deficit/hyperactivity disorder. Current Psychiatry Reports, 23(9), 58.
