Γενικά στοιχεία για την πολλαπλή νοημοσύνη
Πριν ο καθηγητής Howard Gardner αναπτύξει τη θεωρία του το 1983 για την πολλαπλή νοημοσύνη, υπήρχε διάχυτη η αντίληψη εντός και εκτός του επιστημονικού κόσμου, ότι ένας άνθρωπος είτε είναι ευφυής είτε όχι. Ως κριτική στην άποψη αυτή εμφανίστηκε η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης. Η θεωρία αυτή ωστόσο απέδειξε ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ευφυείς, απλά όχι στον ίδιο τομέα.
Η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης όπως την εισήγαγε ο Gardner, αναγνωρίζει οκτώ διαφορετικές μορφές ευφυΐας. Αυτές είναι: η γλωσσική, η λογικο-μαθηματική, η μουσική, η κιναισθητική, η χωροταξική, η ενδοπροσωπική, η διαπροσωπική και η φυσιοκρατική/νατουραλιστική.
Είναι σημαντικό να αναφερθούν κάποιες παρατηρήσεις που έκανε ο Gardner αναφορικά με τις νοημοσύνες:
- Οι νοημοσύνες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Καμία νοημοσύνη δε λειτουργεί χωριστά από την άλλη.
- Όλες οι νοημοσύνες μπορούν να καλλιεργηθούν. Το άτομο με συνεχή προσπάθεια και ενθάρρυνση μπορεί να βελτιωθεί σε κάθε τομέα.
- Κάθε άνθρωπος έχει ένα μοναδικό συνδυασμό διαφόρων μορφών νοημοσύνης. Κάποιες τις έχει σε μεγαλύτερο βαθμό και κάποιες σε μικρότερο.
Τύποι νοημοσύνης αναλυτικότερα
Γλωσσική Νοημοσύνη
Είναι νοημοσύνη που αναφέρεται σε κάθε δεξιότητα που σχετίζεται με το γλωσσικό τομέα. Οι άνθρωποι με αυξημένη αυτή τη μορφή ευφυΐας, χειρίζονται με ευχέρεια τον προφορικό και το γραπτό λόγο. Επίσης, απομνημονεύουν και κατανοούν με ευκολία κείμενα και είναι καλοί αφηγητές ιστοριών. Μαθαίνουν πολύ εύκολα ξένες γλώσσες και κατανοούν σε βάθος τους γραμματικοσυντακτικούς κανόνες. Τα επαγγέλματα που ακολουθούν άνθρωποι με επικρατέστερη τη γλωσσική νοημοσύνη είναι του δασκάλου, του φιλολόγου, του καθηγητή ξένων γλωσσών, του δικηγόρου.
Λογικομαθηματική νοημοσύνη
Όσοι άνθρωποι έχουν κυρίαρχο αυτόν τον τύπο νοημοσύνης, είναι καλοί στην επίλυση προβλημάτων. Χαρακτηρίζονται από ορθολογιστική σκέψη, έχουν κλίση στα μαθηματικά και χρησιμοποιούν ερευνητικές μεθόδους για να διερευνήσουν ένα ζήτημα. Δραστηριοποιούνται συνήθως επαγγελματικά στον τομέα της ιατρικής και στο πεδίο των θετικών επιστημών.
Μουσική νοημοσύνη
Η μουσική νοημοσύνη δίνει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να αντιλαμβάνονται τη σύνδεση ανάμεσα στις νότες, τα διαστήματα, την τονικότητα και την ευρυθμία. Τα άτομα με αυξημένη αυτή την ευφυΐα έχουν την ικανότητα να εκτελούν μουσικά κομμάτια είτε ατομικά είτε ομαδικά. Στη δεύτερη περίπτωση χρειάζεται απόλυτος συντονισμός και αίσθηση του ρυθμού, ώστε να επιτευχθεί ένα άρτιο αποτέλεσμα. Επίσης μπορούν να συνθέτουν και να ενορχηστρώνουν κομμάτια, μία αρκετά περίπλοκη διαδικασία, που μόνο ένας μουσικός νους μπορεί να συλλάβει. Στον επαγγελματικό τομέα συνήθως ακολουθούν την καριέρα του καθηγητή μουσικής, του μέλους ορχήστρας, του σολίστ, του συνθέτη, του ενορχηστρωτή και διάφορα άλλα επαγγέλματα που σχετίζονται με τη μουσική.
Κιναισθητική νοημοσύνη
Η λεπτή κινητικότητα, ο απόλυτος έλεγχος των κινήσεων, οι εντυπωσιακές σωματικές ικανότητες ανήκουν σε άτομα με κιναισθητική νοημοσύνη. Η ακρίβεια στην κίνηση, η αξιοποίηση του σώματος για την πραγματοποίηση αθλητικών και καλλιτεχνικών εγχειρημάτων αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ευφυΐας αυτής. Το πεδίο στο οποίο βρίσκει εφαρμογή είναι αρκετά διευρυμένο. Οι αθλητές όλων των αθλημάτων διαθέτουν τη νοημοσύνη αυτή με αποτέλεσμα να μπορούν να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις κάθε αθλήματος. Οι καλλιτέχνες, όπως οι γλύπτες, οι ζωγράφοι και οι αγγειοπλάστες χρησιμοποιούν λεπτές κινήσεις ώστε να δημιουργήσουν τα έργα τέχνης τους. Οι ηθοποιοί μέσα από την κίνηση στη διάρκεια της ερμηνείας τους εκφράζουν συναισθήματα. Πέραν όμως από τις τέχνες την κιναισθητική νοημοσύνη τη συναντούμε και σε όποιο επάγγελμα απαιτείται λεπτότητα στις κινήσεις, π.χ. χειρουργοί.
Χωροταξική νοημοσύνη
Σε αυτή τη μορφή νοημοσύνης οι άνθρωποι μπορούν να αντιλαμβάνονται τη θέση των αντικειμένων στο χώρο και τις συσχετίσεις ανάμεσα στα χρώματα και τα σχήματα. Κατανοούν σε βάθος τις γεωμετρικές έννοιες, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από το μέσο άτομο. Έχουν πολύ καλή αντίληψη στην οδήγηση και ειδικά στο παρκάρισμα. Οι πιλότοι, οι οδηγοί οχημάτων και οι αρχιτέκτονες διαθέτουν αυξημένη τη νοημοσύνη αυτή.
Διαπροσωπική νοημοσύνη
Η νοημοσύνη αυτή αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να αντιλαμβάνεται τα μηνύματα που εκπέμπουν οι άλλοι άνθρωποι, να μπορεί να «διαβάζει» τη γλώσσα του σώματός τους και να αποκωδικοποιεί τις κινήσεις τους. Καταλαβαίνει τις ανάγκες και τα κίνητρα των άλλων ανθρώπων, γεγονός που το βοηθά να διατηρεί καλή σχέση μαζί τους. Είναι επικοινωνιακοί άνθρωποι και απολαμβάνουν την κοινωνική αλληλεπίδραση. Οι ψυχολόγοι, οι ψυχίατροι, οι δημοσιογράφοι και οι πολιτικοί διαθέτουν αυξημένη αυτή τη νοημοσύνη.
Ενδοπροσωπική νοημοσύνη
Το συγκεκριμένο είδος νοημοσύνης συναντάται σε ανθρώπους που έχουν πλήρη επίγνωση του εαυτού τους σε ό,τι αφορά στα συναισθήματα, στις επιθυμίες στους φόβους. Έχουν την ικανότητα να ελέγχουν και να ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους με αποτέλεσμα να επιτυγχάνουν την ψυχική ισορροπία. Διακρίνονται από μεγάλη αυτοπειθαρχία και έχουν την τάση να αριστεύουν στις δραστηριότητες με τις οποίες ασχολούνται. Αναπτύσσουν αυτοπεποίθηση και λειτουργούν με αυτονομία στην καθημερινή και επαγγελματική τους ζωή. Οι ψυχολόγοι και οι επιχειρηματίες είναι δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα επαγγελμάτων της νοημοσύνης αυτής.
Φυσιοκρατική- Νατουραλιστική νοημοσύνη
Όσοι άνθρωποι έχουν αυξημένη τη φυσιοκρατική νοημοσύνη κατανοούν τις περίπλοκες σχέσεις ανάμεσα στα έμβια όντα, μελετούν και ερμηνεύουν τα φυσικά φαινόμενα και είναι ιδιαίτερα παρατηρητικοί σε ό,τι αφορά στη φύση. Οι μετεωρολόγοι, οι βιολόγοι, οι αγρότες, οι γεωπόνοι και οι γεωλόγοι ανήκουν στα επαγγέλματα που ταιριάζουν στην κατηγορία αυτή.
Πηγή εικόνας: sites.google.com
Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα και Πολλαπλή Νοημοσύνη
Στο ελληνικό σχολείο ανέκαθεν αξιοποιούνταν δύο μόνο μορφές ευφυΐας . Η γλωσσική και η λογικομαθηματική. Από το δημοτικό ως το γενικό λύκειο στο σχολικό πρόγραμμα τα φιλολογικά και τα θετικά μαθήματα έχουν αναμφισβήτητα τη μερίδα του λέοντος. Ας παρατηρήσουμε όμως την αναντιστοιχία ανάμεσα στις ευφυΐες του γενικού πληθυσμού και σε αυτές που προωθεί το σχολείο. Όσα παιδιά έχουν επικρατέστερη τη γλωσσική και τη λογικομαθηματική ευφυΐα, έχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν την αριστεία και να δουν στον έλεγχό τους υψηλούς βαθμούς. Υπάρχουν όμως έξι ακόμη ευφυΐες. Τι γίνεται με αυτές; Πώς βιώνουν τη σχολική εμπειρία όσα παιδιά έχουν ως κύριες ευφυΐες τις υπόλοιπες έξι;
Η ενέργεια των παιδιών αναλώνεται σε μία αδιάκοπη προσπάθεια να αποδείξουν την αξία τους ως μαθητές. Πολλές φορές τα καταφέρνουν. Πόσο πιο ευχάριστο όμως θα ήταν το σχολείο αν τους έδινε τη δυνατότητα να ξεδιπλώσουν τα ταλέντα τους; Αν είχε περισσότερες κατευθύνσεις, από αυτές που εδώ και δεκαετίες έχει; Δεν είναι λίγες οι φορές που μαθητές που είναι εξαιρετικοί στη μουσική ή στη γυμναστική, αισθάνονται ότι πιέζονται, διότι η αξία τους εν τέλει κρίνεται από διαφορετικής φύσης αντικείμενα. Ο έλεγχος προόδου μετατρέπεται σε ένα χαρτί που γεμίζει άγχος μαθητές και γονείς. Πέρα από το άγχος, δημιουργεί συγκρίσεις ανάμεσα στα παιδιά. Πολλά παιδιά υποβάλλονται σε μία διαδικασία αυτο-αμφισβήτησης και σχηματίζουν χαμηλή αυτοεικόνα.
Συμπέρασμα
Αποτελεί αναγκαιότητα η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης να εφαρμοστεί στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Οι κυβερνήσεις χρειάζεται να μετατοπίσουν το ενδιαφέρον τους από τις επιδερμικές αλλαγές που πραγματοποιούν στην εκπαίδευση σε πιο ριζικές, πιο καινοτόμες. Οι 8 μορφές ευφυΐας πρέπει να αποκτήσουν πρόσωπο στα αναλυτικά προγράμματα, ώστε η σχολική εμπειρία να καταστεί ενδιαφέρουσα για όλα τα παιδιά.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Gardner, H. (1983). Frames of mind: The theory of multiple intelligences. New York: Basic Books.
Καρολίδου, Α., Σ. (2017). Πολλαπλή και Συναισθηματική Νοημοσύνη. Ανακτήθηκε στις 27-12-2020 από Πολλαπλή και Συναισθηματική Νοημοσύνη (wordpress.com) (Τελευταία πρόσβαση 27-12-2020).
