Τα ελληνικά νησιά αποτελούν αγαπημένο καλοκαιρινό προορισμό τόσο για τους Έλληνες όσο και για τους ξένους. Πέρα όμως από τις παραλίες και τα αξιοθέατα, τι γνωρίζουμε για τα ονόματα των νησιών; Πώς προέκυψαν; Ένα είναι το σίγουρο, πως πολλά ονόματα ελληνικών νησιών σχετίζονται με την αρχαιότητα και τη μυθολογία.
Φολέγανδρος
Η αρχική ονομασία του νησιού των Κυκλάδων ήταν «Πολύκανδρος» (ή Πολύανδρος) λόγω του μεγάλου πληθυσμού. Ο πρώτος οικιστής του νησιού ήταν ο Φολέγανδρος, γιος του Μίνωα, ο οποίος έφερε στο νησί μεγάλο πληθυσμό Κρητών, δίνοντας στη συνέχεια και το όνομα του σ’ αυτό. Άλλη εκδοχή του ονόματος της Φολεγάνδρου είναι η φοινικική λέξη “phelekgundari” που σημαίνει πετρώδης γη.
Ονόματα ελληνικών νησιών εμπνευσμένα από τη μυθολογία: Νάξος
Το νησί της Νάξου στην αρχαιότητα ονομαζόταν Δίας, γιατί είναι το μεγαλύτερο των Κυκλάδων. Λόγω αυτού του δόθηκε το όνομα του σημαντικότερου των θεών. Η ονομασία άλλαξε όταν πήγε εκεί ως οικιστής ο ήρωας Νάξος, που ήταν γιος του Ενδημίωνα, του εραστή της Σελήνης. Η λέξη Νάξος προέρχεται πιθανότατα από το ρήμα νάσσω (συμπιέζω) και σημαίνει σφυρηλατημένος και συμπαγής.
Άνδρος
Το νησί της Άνδρου ονομάστηκε έτσι από τον Άνδρο (ή Ανδρέα) που ήταν περίφημος μάντης. Ο Άνδρος ήταν τόσο σπουδαίος που του χάρισε το νησί ο Ραδάμανθυς, ο αδελφός του Μίνωα. Ο Ραδάμανθυς θεωρούνταν ο πιο δίκαιος άνθρωπος του κόσμου και όταν πέθανε συνέχισε να είναι δίκαιος γι’ αυτό και έγινε κριτής του Κάτω Κόσμου. Αυτός έκρινε ότι ο περιφημότερος μάντης της εποχής ήταν ο Άνδρος και έτσι αποφάσισε να του χαρίσει ένα ολόκληρο νησί.
Ζάκυνθος
Η Ζάκυνθος ονομάστηκε έτσι από τον Ζάκυνθο, ο οποίος ήταν γιος του βασιλιά της Φρυγίας Δάρδανου που αποίκισε στο νησί. Στη συνέχεια το νησί κατακτήθηκε από τον Αρκείσιο, απόγονο του βασιλιά της Κεφαλονιάς Κέφαλου, πατέρα του Λαέρτη και παππού του Οδυσσέα. Έτσι περιήλθε η Ζάκυνθος στο Βασίλειο του Οδυσσέα ο οποίος σύμφωνα με την Οδύσσεια συμμετείχε με δώδεκα πλοία στον Τρωικό πόλεμο. Μετά την επιστροφή του όμως και τον φόνο των μνηστήρων, από τους οποίους είκοσι ήταν από τη Ζάκυνθο, οι Ζακυνθινοί επαναστάτησαν και απέσπασαν το νησί τους από το Βασίλειο του Οδυσσέα.
Κεφαλονιά
Η Κεφαλονιά (ή Κεφαλλονιά) ονομάστηκε έτσι από τον ήρωα Κέφαλο, που ήταν ο πρώτος άρχοντας του νησιού. Ήταν Αθηναίος αρχηγός και γιος του Διονύσου. Ο Κέφαλος διώχθηκε από την Αθήνα για κάποιο φόνο, εξορίστηκε και εγκαταστάθηκε στο νησί. Στην αρχαία ελληνική γλώσσα οι κορυφές των βουνών ονομαζόταν κεφαλαί (σύμφωνα με τα λεξικά Liddle- Scott, και Μπαμπινιώτη). Άρα, ετυμολογικά η λέξη Κεφαλλήνες (έτσι ονόμαζε τους υπηκόους του Oδυσσέα ο Όμηρος) προέρχεται από τη λέξη κεφαλή με την προσθήκη του επιθήματος –ήνες: Κεφαλ + ήνες =Κεφαλήνες.
Παξοί
Οι Παξοί πήραν το όνομα τους από τη λέξη «πάθος». Σύμφωνα με το μύθο, ο Ποσειδώνας ερωτεύτηκε παράφορα τη νύμφη Αμφιτρίτη. Εκείνη προκειμένου να δεχτεί να πλαγιάσει μαζί του, του ζήτησε μια δική της γη. Ο Ποσειδώνας δέχτηκε αμέσως. Με την τρίαινα του, έκοψε ένα κομμάτι από την Κέρκυρα, το οποίο μετακίνησε λίγο νοτιότερα. Έτσι σχηματίστηκαν οι Παξοί σύμφωνα με τον μύθο, όπου έζησαν ο θεός με τη νύμφη.
Κατά το Στράβωνα, το όνομα στους Παξούς το έδωσε η Φοινικική λέξη «πακς», που σημαίνει πλάκα, και κατ’ επέκταση νησί με τραπεζοειδές σχήμα.
Χίος
Το νησί απέκτησε το όνομα του από την Χιόνη, που ήταν κόρη του Ποσειδώνα. Όταν γεννήθηκε η Χιόνη στο νησί χιόνισε, γι’ αυτό και το μωρό που γεννήθηκε ονομάστηκε έτσι. Λένε μάλιστα ότι όταν έφτασε ο Ποσειδώνας στο νησί ήταν έρημος και με το χιόνι που έπεσε στο έδαφος του έγινε γόνιμο.
Ικαρία
Η Ικαρία απέκτησε το όνομα της από τον γνωστό μύθο του Δαίδαλου και του ‘Ικαρου. Ο Δαίδαλος, που ήταν από τους πιο γνωστούς τεχνίτες της ελληνικής μυθολογίας, έφτιαξε για τον εαυτό του και τον γιο του, τον Ίκαρο, φτερά από πούπουλα και κερί προκειμένου να δραπετεύσουν από τον λαβύρινθο όπου τους είχε φυλακίσει ο βασιλιάς Μίνωας. Ο Δαίδαλος συμβούλευσε τον γιο του να μη πετά κοντά στον ήλιο. Εκείνος τον παράκουσε, το κερί στα φτερά έλιωσε και ο νέος έπεσε στη θάλασσα. Το σώμα του ξεβράστηκε στο νησί που στη συνέχεια πήρε το όνομα του.
Ονόματα ελληνικών νησιών εμπνευσμένα από την μυθολογία: Σίφνος
Η Σίφνος σύμφωνα με τον Πλίνιο ονομαζόταν αρχικά «Μεροπία» και «Ακίς», ενώ κατά τον Στέφανο τον Βυζάντιο «Μερόπη». Το τωρινό όνομά της πήρε από τον Σίφνο, γιο του μυθικού αττικού ήρωα Σουνίου. Στη Σίφνο βρέθηκαν ανθρώπινα ίχνη από το 4.000 π.Χ. ενώ ως πρώτοι κάτοικοι του νησιού πιθανολογούνται οι Κάρες και οι Κρήτες. Ο Ηρόδοτος θεωρεί ότι ήταν οι Ίωνες, άποικοι των Αθηναίων.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η ονομασία του νησιού αποδίδεται στο επίθετο σιφνός που σημαίνει κενός, κούφιος και παραπέμπει στην ύπαρξη πολυάριθμων στοών που είναι αποτέλεσμα της έντονης μεταλλευτικής δραστηριότητας.
Πηγές:
Ancient Greek Dictionaries (LSJ). Ανακτήθηκε από: www.lsj.gr (Τελευταία πρόσβαση στις 4/8/2025)
Zikakou, I. (2025) “The Greek Islands: How Were They Named?”. Greek Reporter. Ανακτήθηκε από: www.greekreporter.com (Τελευταία πρόσβαση στις 4/8/2025)
