Η λεκτική ευχέρεια είναι η ικανότητα παραγωγής λέξεων εύκολα και γρήγορα.Τα τεστ λεκτικής ευχέρειας ζητούν από τα άτομα να ανακαλέσουν φωνακτά όσο το δυνατό περισσότερα ζώα ή χρώματα ή φρούτα ή αντικείμενα του σπιτιού, επί παραδείγματι, μέσα σε ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα (συνήθως εντός 1ος λεπτού). Αυτά τα τεστ ονομάζονται τεστ σημασιολογικής ευχέρειας.
Τα τεστ λεκτικής ευχέρειας μπορεί επίσης να ζητούν από τα άτομα να ανακαλέσουν φωνακτά όσο το δυνατό περισσότερες λέξεις οι οποίες να ξεκινούν από ένα συγκεκριμένο γράμμα της αλφαβήτου εντός περιορισμένου χρονικού διαστήματος (π.χ., το γράμμα Α). Αυτά τα τεστ ονομάζονται τεστ φωνολογικής ευχέρειας.
Διαφορές μεταξύ σημασιολογικής και φωνολογικής ευχέρειας
Ακόμη κι αν οι δοκιμασίες σημασιολογικής και φωνολογικής ευχέρειας φαίνονται παρόμοιες, βασίζονται σε διαφορετικές υποκείμενες γνωστικές διεργασίες και μπορεί να έχουν ξεχωριστές συσχετίσεις με εγκεφαλικές περιοχές.
Για παράδειγμα, η σημασιολογική ευχέρεια σχετίζεται με τον κροταφικό λοβό, καθώς χρησιμοποιεί την πρόσβαση στις αναπαραστάσεις των σημασιολογικών εννοιών των λέξεων.Η φωνολογική ευχέρεια, από την άλλη πλευρά, συνδέεται πιο ισχυρά με το ραχιαίο τμήμα των μετωπιαίων λοβών καθώς επίσης με τα υποφλοιώδη κυκλώματα του αριστερού (ή γλωσσικά κυρίαρχου) ημισφαιρίου, καθώς χρησιμοποιεί το κεντρικό εκτελεστικό τμήμα της εργαζόμενης μνήμης.
Με βάση αυτές τις προαναφερόμενες πληροφορίες, η φτωχή φωνολογική ευχέρεια συνδέεται συνήθως με βλάβη του μετωπιαίου λοβού και η φτωχή σημασιολογική ευχέρεια είναι πιθανότερο προϊόν βλάβης του κροταφικού λοβού.
Αυτό δε σημαίνει ότι μία φτωχή επίδοση σε μια δοκιμασία λεκτικής ευχέρειας μπορεί να ανιχνεύσει την πιθανή γνωστική έκπτωση του ατόμου, αλλά ότι με βάση τη σύγκριση της απόδοσης μεταξύ αυτών των δύο δοκιμασιών, μπορεί ο κλινικός να κάνει ορισμένες βασικές υποθέσεις σχετικά με την υποκείμενη παθολογία του ασθενούς.
Λεκτική ευχέρεια στην ανίχνευση της γνωστικής έκπτωσης
Τα τεστ λεκτικής ευχέρειας είναι ένα από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα τεστ στη νευροψυχολογία. Η προφορική μορφή του τεστ που χρησιμοποιείται σήμερα εισήχθη για πρώτη φορά από τον Benton και τους συνεργάτες του τη δεκαετία του 1960 και χορηγείται κυρίως για την αξιολόγηση ατόμων για τα οποία υπάρχει η υποψία νευρολογικής βλάβης. Η χορήγηση των τεστ λεκτικής ευχέρειας είναι γρήγορη, απλή και οικονομική –ένα άτομο έχει περιορισμένο χρόνο για να ονομάσει όσο το δυνατόν περισσότερες λέξεις σύμφωνα με καθορισμένους κανόνες.
Η σωστή εκτέλεση αυτών των δοκιμασιών απαιτεί την ακεραιότητα των γλωσσικών και εκτελεστικών λειτουργιών.Ως εκ τούτου, τα τεστ λεκτικής ευχέρειας είναι ευαίσθητα στις περισσότερες μορφές εγκεφαλικής βλάβης, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφαλικού επεισοδίου, των όγκων του εγκεφάλου, της τραυματικής εγκεφαλικής βλάβης και των νευροεκφυλιστικών διαταραχών.
Αν κάνετε αυτά τα τεστ μόνοι σας, θα χρειαστεί να καταμετρήσετε κάθε λέξη που παράγετε και στη συνέχεια να τις μετρήσετε στο τέλος.Η καταμέτρηση των λέξεων σας προφανώς θα σας επιβραδύνει σε κάποιο βαθμό.
Αν σας χρονομετρεί κάποιος άλλος, ζητήστε του να μετρήσει την απόδοσή σας, καταμετρώντας κάθε λέξη που παράγετε.Αφού κάνετε κάθε τεστ, μπορείτε στη συνέχεια να αλλάξετε τους ρόλους. Η ικανότητα παραγωγής 10-15 λέξεων σε 30 δευτερόλεπτα δείχνει ένα λογικό επίπεδο ευχέρειας.
Είναι απίθανο να καταφέρατε να παράγετε ακριβώς τον ίδιο αριθμό λέξεων για κάθε τεστ.Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου εμπλέκονται σε αυτές τις δύο διαφορετικές δοκιμασίες.
Παράγοντες που παίζουν ρόλο στην απόδοση στα τεστ λεκτικής ευχέρειας
Η ηλικία είναι σαφώς ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την απόδοση.Τα μικρότερα παιδιά τείνουν να είναι λιγότερο ευχερή από τα μεγαλύτερα παιδιά και τους ενήλικες.Αυτό έχει να κάνει πολύ με το πόσες λέξεις υπάρχουν στο λεξιλόγιο ενός ατόμου.
Μια σημαντική πτυχή της λεκτικής ευχέρειας είναι η ύπαρξη ενός μεγάλου λεξιλογίου για να αντλήσει κανείς.Αλλά, ένα μεγάλο απόθεμα λέξεων δεν είναι το μόνο που εμπλέκεται.Πρέπει επίσης να είστε σε θέση να κάνετε γρήγορη αναζήτηση στο λεξιλόγιό σας, να βρείτε μια λέξη που ταιριάζει στη δοκιμασία, να την πείτε και στη συνέχεια να μην την επαναλάβετε μέχρι να τελειώσει ο χρόνος σας.
Κάποιοι άνθρωποι μιλούν πολύ πιο γρήγορα από άλλους, κάποιοι είναι πιο γρήγοροι από άλλους στην αναζήτηση των σωστών λέξεων. Η ικανότητα να ονομάζετε πολλά φρούτα, για παράδειγμα, εξαρτάται επίσης από την εμπειρία που έχετε αποκτήσει με διαφορετικά φρούτα.Έτσι, αυτό το τεστ λεκτικής ευχέρειας μετράει στην πραγματικότητα αρκετά διαφορετικά πράγματα.
Βιβλιογραφία
Patterson, J. (2011). Verbal Fluency. Στο: Kreutzer, J.S., DeLuca, J., Caplan, B. (Εκδ.), Encyclopedia of Clinical Neuropsychology. Springer, New York, NY. https://doi.org/10.1007/978-0-387-79948-3_1423
Σπούδασα Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (2008) και ολοκλήρωσα μεταπτυχιακό πρόγραμμα ειδίκευσης στην Ανάπτυξη του Παιδιού στο Τμήμα Ψυχολογίας και Ανθρώπινης Ανάπτυξης του Πανεπιστημιακού Κολλεγίου του Λονδίνου (2012). Το 2014, ξεκίνησα διδακτορικές σπουδές στο Πανεπιστημιακό Κολλέγιο του Λονδίνου. Τον Δεκέμβριο του 2018, υπερασπίστηκα επιτυχώς τη διατριβή μου με τίτλο (στην ελληνική γλώσσα): Η διερεύνηση της οργάνωσης του λεξιλογίου σε παιδιά που μιλούν Ελληνικά με δυσκολίες στη γλώσσα και τον αλφαβητισμό. Η διδακτορική διατριβή μπορεί να βρεθεί εδώ: https://discovery-pp.ucl.ac.uk/id/eprint/10077333/
