Ded Moroz: ο Άγιος Βασίλης της Σοβιετικής Ένωσης

Ded Moroz
Η Snegurochka και ο Ded Moroz στη Μόσχα το 1968. Πηγή εικόνας: KEYSTONE-FRANCE / GAMMA-KEYSTONE VIA GETTY IMAGES

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές του χαρακτήρα που είναι ευρέως γνωστός ως Άγιος Βασίλης σε όλη τη βόρεια, κεντρική και ανατολική Ευρώπη – αλλά όλοι μοιράζονται παρόμοια χαρακτηριστικά: είναι μεγάλοι γενειοφόροι άνδρες που φέρνουν δώρα στα παιδιά τον χειμώνα. Η Ρωσία δεν εξαιρείται από αυτή την παράδοση, αλλά, η ρωσική εκδοχή του Άγιου Βασίλη, Ded Moroz, (μετάφραση κατά προσέγγιση: «Παππούς Παγετός») έχει μια ιδιαίτερα περίεργη και περίπλοκη ιστορία.

Ο Ded Moroz σήμερα φαντάζει με τον κλασσικό Άγιο Βασίλη: έχει μακριά λευκή γενειάδα, φοράει καπέλο με γούνα, έχει έλκηθρο και παραδίδει δώρα σε παιδιά με καλή συμπεριφορά. Εμφανίστηκε γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα. Μία από τις πρώτες εμφανίσεις του ήταν στο έργο “The Snow Maiden”(1873, Alexander Ostrovsky). Είναι ένα παραμύθι, βασισμένο, εν μέρει, στη σκοτεινή -και σε μεγάλο βαθμό ξεχασμένη- προχριστιανική ειδωλολατρική μυθολογία. Το έργο δημοσιεύθηκε – πολλά από τα έργα του Ostrovsky είχαν λογοκριθεί ή απαγορευτεί – και τελικά ξαναγράφηκε ως όπερα, η οποία εκτελέστηκε πολλές φορές.

ded moroz
Κοστούμια για τον Ded Moroz από το “The Snow Maiden” του Alexander Ostrovsky (αριστερά) και την όπερα του Nikolai Rimsky-Korsakov που βασίζεται σε αυτήν (δεξιά). Πηγή εικόνας: FINE ART IMAGES / HERITAGE IMAGES / GETTY IMAGES; PUBLIC DOMAIN

Το έργο περιλάμβανε τους αξιοσημείωτους χαρακτήρες της Snegurochka και του παππού της, Ded Moroz, που βασίστηκαν σε έναν πολύ παλιό και, ως επί το πλείστον, ξεχασμένο χαρακτήρα στη ρωσική μυθολογία, έναν δαίμονα χιονιού. Οι δαίμονες του είδους του δεν ήταν απαραίτητα κακοί. Ο «Παππούς Παγετός» ήταν στην πραγματικότητα καλός οιωνός, επειδή συνδέθηκε με ιδιαίτερα βάναυσους χειμώνες, οι οποίοι, στη ρωσική δεισιδαιμονία, σημαίνουν καλή συγκομιδή το επόμενο έτος. Μέχρι τη στιγμή του έργου του Ostrovsky, ο Ded Moroz και οι υπόλοιποι ειδωλολατρικοί δαίμονες ιστορίας χιλιάδων ετών δεν είχαν θέση στη σύγχρονη Ρωσική Αυτοκρατορία.

Advertising

Advertisements
Ad 14
Snegurochka
Snegurochka, 1925 Πηγή εικόνας: wikimedia commons

Η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία δεν ήταν πολύ φιλική με την ιδέα του Ded Moroz, που ουσιαστικά ήταν ένα αναστημένο παγανιστικό κατάλοιπο που δεν ταίριαζε με τον θεσμό των Χριστούγεννα. Αλλά, στις αρχές του 20ου αιώνα, η δημοτικότητά του ίδιου και της εγγονής του αυξήθηκαν. Τότε αντιμετώπισαν έναν αγώνα που κανένας άλλος τύπος Άγιου Βασίλη δεν είχε ποτέ υπομείνει.

Μεταξύ των δηλωμένων στόχων της κομμουνιστικής επανάστασης του 1917 ήταν η κατάργηση της οργανωμένης θρησκείας και η καθιέρωση του αθεϊσμού σε όλη τη Σοβιετική Ένωση. Επιθέσεις κατά του οργανωμένου χριστιανισμού έλαβαν χώρα σε πολλά βάναυσα κύματα καθ’ όλη τη σοβιετική ιστορία. Παρόλα αυτά, από το 1935 και μετά, καθιερώθηκε η γιορτή του «Novy God» («Νέο Έτος» / Πρωτοχρονιά) και ο Ded Moroz επανεμφανίστηκε στο προσκήνιο. Χαρακτηριστικό ρόλο για την επανεμφάνιση του έπαιξαν οι προχριστιανικές του ρίζες, ως παγανιστικός δαίμονας καθώς παρ’ότι η σοβιετική ηγεσία δεν το είπε ποτέ ρητά, φαίνεται πιθανό ότι επέτρεψαν, και μάλιστα ενθάρρυναν, την παράδοση του Ded επειδή ήταν, θεωρητικά, Ρώσος.

ded moroz
H κομμουνιστική νεολαία σε αντιθρησκευτική διαδήλωση στη Μόσχα το 1923 (αριστερά). Η προπαγάνδα, όπως αυτή η γελοιογραφία του 1928 από την Ουκρανία, αντανακλούσε τη σοβιετική δυσπιστία για τη θρησκεία (δεξιά). Η λεζάντα μεταφράζεται κατά προσέγγιση σε “απομακρυνθείτε από το στυλ εορτασμού μας”. Πηγές εικόνων: SOVFOTO / UNIVERSAL IMAGES GROUP VIA GETTY IMAGES; PUBLIC DOMAIN

Οι απεικονίσεις του Ded Moroz άλλαξαν με τους καιρούς κατά τη σοβιετική εποχή. Για τον Διαστημικό Αγώνα, τον έδειξαν να οδηγεί ένα διαστημόπλοιο και όχι μια τρόικα (παραδοσιακή ιππήλατη άμαξα, συνηθέστερα έλκηθρο, που το έσερναν τρεις ίπποι ζευγμένοι κατά μέτωπο). Σε άλλες περιπτώσεις απεικονίστηκε ως ένα εργατικό έμβλημα της κομμουνιστικής βιομηχανίας.

ded moroz
Ο Ded Moroz καβάλα στο κομμουνιστικό αστέρι κάνοντας βόλτες στο σύμπαν Πηγή εικόνας: dangerousminds.com

 

Πηγή εικόνας: dangerousminds.com

Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, η θρησκεία έγινε πάλι νόμιμη.  Σήμερα στη Ρωσία βιώνουν κάθε Δεκέμβρη έναν «μαραθώνιο χειμερινών διακοπών». Ξεκινά με τα Χριστούγεννα του Γρηγοριανού ημερολογίου στις 25 Δεκεμβρίου, συνεχίζει με το «Novy God» και τελειώνει με τα Χριστούγεννα του Ιουλιανού ημερολογίου, στις 7 Ιανουαρίου. Ο Ded Moroz και η Snegurochka αποτελούν μέχρι και σήμερα μια αναπόσπαστη Πρωτοχρονιάτικη παράδοση, αγαπημένη από μικρούς και μεγάλους, που θυμάμαι και εγώ η ίδια, περνώντας κάθε χρόνο τα Χριστούγεννα στην Μόσχα.

Advertising

Άγιος Βασίλης / Ded Moroz. Ξεκάθαρα πιο στυλάτος ο μπλε. Πηγή εικόνας: pinterest

Πηγές άρθρου

Puiu T. 26/12/16 «Ded Moroz: the story of the soviet Santa Claus». Ανακτήθηκε από https://www.zmescience.com/other/feature-post/ded-moroz-soviet-santa-claus/

Περισσότερα από τη στήλη: Ιστορία

Ιστορία

Οι «πριγκίπισσες του δολαρίου»

Κατά τον 19ο αιώνα επικράτησε μια συνήθεια μεταξύ Αμερικής και Ευρώπης. Πλούσιες Αμερικανίδες-οι πριγκίπισσες του…

Ιστορία

Η ιστορία της μπύρας

  Όπως θα διαπιστώσουμε παρακάτω αναλύοντας την ιστορία της μπύρας, δεν μιλάμε απλώς για ένα…

Ιστορία

ΕΑΤ-ΕΣΑ στη δικτατορία: Τραύμα και μνήμη

Η ιστορικότητα του στρατοπέδου Τα ιστορικά κτίρια του ΕΑΤ-ΕΣΑ στη δικτατορία έχουν μια μακρά και…

Ιστορία

Σχολεία Θηλέων και Αρρένων στην Ελλάδα: Μια Αναδρομή στην Εκπαιδευτική Ισότητα

Η ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης αποτελεί έναν καθρέφτη των κοινωνικών αλλαγών και των προβληματισμών που…

Ιστορία

Τα μεταλλεία της Σερίφου και η απεργία του 1916

21 Αυγούστου, συμπληρώθηκαν 109 χρόνια από την απεργία των εργαζομένων στα μεταλλεία της Σερίφου. Αν…

Ιστορία

ΕΣΥ: Ιστορία και Προκλήσεις

Το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) είναι ο βασικός μηχανισμός που έχει θεσπιστεί από το κράτος…

Ιστορία

Οι Χρωστικές Ουσίες στην Αρχαιότητα

Από τα βάθη της προϊστορίας, ο άνθρωπος επιδίωξε να ζωντανέψει τον κόσμο του μέσα από…