Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ακούσει, έστω και μία φορά στη ζωή μας -κυρίως μέσω της σχολικής Ιστορίας- για τις Διακηρύξεις Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών (4 Ιουλίου 1776) και της Γαλλίας (26 Αυγούστου 1789). Έχουμε, όμως, ακούσει για την Διακήρυξη της Ελληνικής Ανεξαρτησίας;
Στην Ελλάδα, σχεδόν όλοι γνωρίζουμε -αν και συχνά συγχέουμε μεταξύ τους- τις δύο μεγάλες εθνικές μας επετείους. Πόσοι, όμως, γνωρίζουν ή έχουν αναρωτηθεί για τη Διακήρυξη της δικής μας εθνικής ανεξαρτησίας; Πότε υπεγράφη, τι περιελάμβανε και ποια είναι η σημασία της;
Πριν δώσουμε απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα, αξίζει να γίνει πρώτα η σκιαγράφηση του ιστορικού πλαισίου της εποχής.
Το ιστορικό πλαίσιο πριν την Διακήρυξη της Ελληνικής Ανεξαρτησίας
Ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα της σύγχρονης Ελλάδας είναι ο συνεχής αγώνας των Ελλήνων για την απελευθέρωσή τους από τον οθωμανικό ζυγό -ο οποίος διήρκησε περίπου τέσσερις αιώνες- καθώς και για την επίτευξη της εθνικής τους ανεξαρτησίας. Κατά τη διάρκεια αυτής της μακράς περιόδου, ο ελληνικός λαός υπέστη σκληρές δοκιμασίες: υλικές καταστροφές, βαριές φορολογίες και πολιτισμικές πιέσεις.
Ωστόσο, παρά τις αντιξοότητες, κατόρθωσε να διατηρήσει την εθνική του συνείδηση και τη μητρική του γλώσσα. Σ’αυτό, καθοριστικό ρόλο είχε η Εκκλησία, καθώς και οι διαρκείς αγώνες του ελληνικού λαού. Η επιτακτική του ανάγκη για ελευθερία οδήγησε τελικά στην Επανάσταση του 1821, όταν οι Έλληνες κήρυξαν ένοπλο αγώνα για ανεξαρτησία. Αυτός δεν ήταν μόνο ένας αγώνας αποτίναξης της οθωμανικής κυριαρχίας. Ήταν και η θέσπιση ενός νέου κράτους δικαίου, θεμελιωμένου στις πολιτικές και κοινωνικές αρχές της ελευθερίας και της δικαιοσύνης, εμπνευσμένο, φυσικά, από τα ιδεώδη του Διαφωτισμού και τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης.
Η Α’ Εθνοσυνέλευση και η Διακήρυξη της Ελληνικής Ανεξαρτησίας
Η Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου έλαβε χώρα τον Δεκέμβριο του 1821 και ολοκληρώθηκε στις 15 Ιανουαρίου του 1822. Αποτέλεσε το πρώτο οργανωμένο νομοθετικό βήμα για τη συγκρότηση της νέας ελληνικής πολιτείας.
Στο πλαίσιο των εργασιών της, έγινε και η υλοποίηση της ιστορικής Διακήρυξης της Ελληνικής Ανεξαρτησίας στις 15 Ιανουαρίου του 1822, με την οποία το ελληνικό έθνος, ύστερα από αιματηρούς αγώνες, διακήρυσσε επισήμως, ενώπιον Θεού και ανθρώπων, την ύπαρξή του και το δικαίωμά του στην ελευθερία. Το κείμενο, με τη συμβολή του Αναστάσιου Πολυζωίδη και άλλων ηγετικών μορφών, τόνιζε την αποτίναξη της οθωμανικής τυραννίας και τη δημιουργία ενός κυρίαρχου και αυτοτελούς κράτους δικαίου, θεμελιωμένου στις αρχές της ελευθερίας, της ισοτιμίας και της ισονομίας.
Το «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος»
Παράλληλα, την 1η Ιανουαρίου του 1822, η Εθνοσυνέλευση ψήφισε το πρώτο ελληνικό Σύνταγμα, με τίτλο «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος». Επρόκειτο για το πιο φιλελεύθερο της εποχής, εμπνευσμένο από τα ιδεώδη του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης.
Το Σύνταγμα καθόριζε το μοντέλο διακυβέρνησης του νέου κράτους, τη διοικητική του διάρθρωση και τη δομή της κυβερνητικής του εξουσίας. Επιπλέον, η Εθνοσυνέλευση καθιέρωσε την ελληνική σημαία ως το επίσημο σύμβολο του έθνους. Κομβικό ρόλο στη σύνταξη του Πολιτεύματος διαδραμάτισε ο Ιταλός φιλέλληνας Βιντσέντζο Γκαλλίνα σε συνεργασία με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και τον Θεόδωρο Νέγρη. Μάλιστα, επέλεξαν σκοπίμως τον όρο «Προσωρινόν», προκειμένου να αποφύγουν τυχόν αντιδράσεις της Ιεράς Συμμαχίας, που ήταν αρνητικά διακείμενη προς τα επαναστατικά κινήματα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ότι το πρώτο κράτος που αναγνώρισε τον αγώνα των Ελλήνων για αυτοδιάθεση και ανεξαρτησία ήταν η Αϊτή. Πρόκειται για την πρώτη δημοκρατία Αφροαμερικανών, πρώην σκλάβων, που είχε ήδη κατακτήσει τη δική της ελευθερία. Επικεφαλής της ήταν ο Ζαν Μπουαγιέ, ο οποίος εξέφρασε την αμέριστη συμπαράσταση του λαού του στον ελληνικό αγώνα.
Το Πρωτόκολλο του Λονδίνου και η διεθνής αναγνώριση
Η Διακήρυξη της Ελληνικής Ανεξαρτησίας δεν αποτέλεσε μόνο μια εσωτερική πολιτική πράξη ενός καταπιεσμένου λαού. Ήταν ταυτόχρονα και η πρώτη επίσημη προσπάθεια των Ελλήνων να διεκδικήσουν διεθνή αναγνώριση από τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής.
Οι Έλληνες είδαν τη διεκδίκησή τους αυτή να δικαιώνεται με την ιστορική υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου στις 3 Φεβρουαρίου του 1830, μέσω του οποίου η Ελλάδα έλαβε και επισήμως την διεθνή της αναγνώριση ως ανεξάρτητο κράτος. Με αυτόν τον τρόπο, η χώρα κατάφερε να ενταχθεί στον παγκόσμιο χάρτη των εθνών ως ένα νέο, κυρίαρχο πολιτικό σώμα, δικαιώνοντας τις θυσίες και τους πολυετείς αγώνες του λαού της για ελευθερία και αυτοδιάθεση.
Η σημασία της Διακήρυξης της Ελληνικής Ανεξαρτησίας σήμερα
Η γνώση και η κατανόηση της Διακήρυξης της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, καθώς και των συνθηκών υπό τις οποίες συνετελέσθη, είναι κρίσιμης σημασίας για τη διατήρηση της εθνικής μας μνήμης και ταυτότητας.
Μας υπενθυμίζει ότι η ελευθερία και η ανεξαρτησία δεν είναι ποτέ δεδομένες, αλλά αποτελούν προϊόν συλλογικής προσπάθειας, πίστης και θυσίας. Αποτελεί μια διαρκής υπενθύμιση αντοχής και προσήλωσης σε αξίες που οφείλουμε να διατηρούμε ζωντανές.
Πηγές
Θεοδωρακόπουλος, Λ. (2022). 15 Ιανουαρίου 1822: Η Ελλάδα είναι ελεύθερο κράτος με Σύνταγμα και αναγνωρισμένο από την…Αϊτή. newsbomb. Ανακτήθηκε από: www.newsbomb.gr (τελευταία πρόσβαση 4/9/2025)
Μπράτσος, Ν. (2023). 200 χρόνια από τότε που ψηφίστηκε το «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος». ertnews. Ανακτήθηκε από: www.ertnews.gr (τελευταία πρόσβαση 4/9/2025)
Πρωτόκολλο του Λονδίνου (1830). Βικιπαίδεια. Ανακτήθηκε από: wikipedia.org (τελευταία πρόσβαση 4/9/2025)
Ελληνική Επανάσταση του 1821. Βικιπαίδεια. Ανακτήθηκε από: wikipedia.org (τελευταία πρόσβαση 4/9/2025)
