Αίγυπτος, Κοιλάδα των Βασιλιάδων 1898. Ο Γάλλος αρχαιολόγος Βίκτορ Λορέτ πραγματοποιεί ανασκαφές στον τάφο KV35 κοντά στο Λούξορ και «πέφτει» σε ένα εξαιρετικό θέαμα. Στο KV35 βρίσκεται η σαρκοφάγος του Φαραώ Αμενχοτέπ Β’ στον κύριο θάλαμο, ενώ οι ανασκαφές προχωρούν και στα διπλανά δωμάτια. Εκεί θα ανακαλυφθούν ακόμα τρεις ακάλυπτες σαρκοφάγοι, που εκ πρώτης όψεως ανήκουν σε έναν νεαρό άνδρα, μια νεαρή γυναίκα και μια ηλικιωμένη γυναίκα, που θα ξεχωρίσει για τα μοναδικά θεσπέσια μαλλιά της που διατηρούνται ακόμα λαμπερά. Κοσμήματα δεν υπάρχουν και οι αρχαιολόγοι προσπαθούν μέσω ιερογλυφικών και συμβόλων, να συμπεράνουν την ταυτότητα των τριών μουμιών. Για να βρίσκονται εκεί, σίγουρα αποτελούσαν σημαντικές προσωπικότητες και τα στοιχεία μαρτυρούν, πως οι μούμιες αυτές μεταφέρθηκαν εκεί προκειμένου να προφυλαχθούν από τυμβωρύχους και άλλες απειλές των εποχών. Οι υποθέσεις για τις ταυτότητες των τριών σαρκοφάγων επιβίωσαν και ταλάντευσαν τους ερευνητές για 100 χρόνια. Φεβρουάριος 2010: Μια μεγάλη στιγμή για την Αιγυπτιολογία, έρχεται μέσω ανάλυσης DNA στην «Γηραιά Κυρία» με τα πλούσια μαλλιά, τα οποία θα δώσουν και την απάντηση για την ταυτότητα της. Χωρίς καμία απολύτως αμφιβολία, το γυμνό καλυμμένο με λινό ύφασμα σώμα της μικροκαμωμένης μούμιας, είναι αυτό που όλοι επιθυμούσαν να επιβεβαιώσουν: Η βασίλισσα Τίη ή Τίγιε, δεν είναι πλέον ένας μύθος. Μετά από 3000 χρόνια τα κομμάτια του παζλ μπαίνουν στην θέση τους και αυτό είναι το άγνωστο πορτρέτο της Βασίλισσας Τίγιε.
Το άγνωστο πορτρέτο της Τίγιε: καταγωγή και είσοδος στο παλάτι
Η Τίγιε ή αλλιώς απλοποιημένα Τίη, ήταν μια γυναίκα χωρίς βασιλική καταγωγή, αλλά από οικογένεια με υψηλή κοινωνική θέση που της προσέφερε την ευκολία στην πρόσβαση επί της μόρφωσης. Γεννήθηκε πιθανότητα το 1390 π.Χ. στο Άκουμιν και γονείς της ήταν ο Γιούγια, ένας ισχυρός αξιωματούχος και ιερέας του θεού Μιν, ενώ η μητέρα της Θούγια κατείχε τον θρησκευτικό τίτλο της «Ύψιστης των Γυναικών του Θεού Χαθώρ». Μεγαλώνοντας σε ένα κλίμα άμεσα συνδεδεμένο με την θρησκεία της αρχαίας Αιγύπτου, εξηγείται και το στίγμα που θα αφήσει αργότερα σε αυτή. Στην ηλικία των 12-14 ετών θα εισέλθει στο βασιλικό παλάτι, ως κυρία επί των τιμών και τόσο γρήγορα – όσο και ασυνήθιστα για την εποχή, θα νυμφευτεί τον 15χρονο Αμενχοτέπ Β’ (ή Αμένοφις). Η Τίη στην ουσία γαλουχήθηκε και πήρε τις κατάλληλες γνώσεις, ώστε να μπορεί να σταθεί δίπλα σε έναν Φαραώ, αλλά γιατί όχι και να τον επισκιάσει; Η λατρεία της προς την θεά Χαθώρ, πέρασε σε εκείνη μέσω της μητέρας της και η αφοσίωση της στο θρησκευτικό σύστημα της Αιγύπτου, θα βάλει γερά θεμέλια στο να ταυτιστεί αργότερα και η ίδια με την θεά.
Μεγάλη Σύζυγος ή Συγκυβερνήτρια;
Μετά τον γάμο της με τον βασιλιά Αμενχοτέπ, θα συμβεί κάτι που ποτέ ξανά δεν είχε προηγηθεί, αλλά και ούτε επαναλήφθηκε στην αρχαία Αίγυπτο αργότερα: Ισότητα. Ο βασιλιάς παρουσιάζει την βασίλισσα του ως ισότιμη στην εξουσία, την φανερώνει και την υπερπροβάλει παντού, ενώ παράλληλα δημιουργεί για εκείνη ναούς, νομίσματα, αγάλματα και οτιδήποτε μπορεί να την καθιερώσει ως φαραώ-θεά της Αιγύπτου. Ο παραδοσιακός ρόλος της «Μεγάλης Συζύγου» στην 18η δυναστεία αποτελούσε πλέον παρελθόν και η νέα μορφή «συγκυβερνήτριας συζύγου», ήταν κάτι πρωτόγνωρο -άλλα χωρίς αρνητικό αντίκτυπο- στην Αίγυπτο. Η Τίγιε θα είναι η πρώτη σύζυγος (μεταξύ πολλών όπως συνηθίζονταν στην Αίγυπτο) και θα αποκτήσει έξι παιδιά με τον Αμενχοτέπ, μεταξύ των οποίων και ο σημαντικός Φαραώ Ακενατών. Παρά τους πολλαπλούς γάμους του Φαραώ με πριγκίπισσες άλλων κρατών, το χαρέμι του βασιλιά όχι μόνο δεν την απασχολεί, αλλά την κάνει να φανεί ακόμα πιο δυναμική, παρουσιάζοντας τον εαυτό της σαν μια σφίγγα που πατάει επί γυναικείων πτωμάτων. Ανεξάρτητα από τις κοινές αποφάσεις με τον Αμενχοτέπ Β’, η Τίη ασχολείται ξεχωριστά και ελεύθερα για το καλό του βασιλείου της, με θέματα όπως: η εξωτερική και εξωτερική πολιτική, η διπλωματία, η θρησκεία, ακόμα και την αρχιτεκτονική. Ακόμα και μετά τον θάνατο του Φαραώ συζύγου της, φαίνεται πως η Τίη συνέχισε να έχει σημαντικό ρόλο, γεγονός που πιστοποιείται από επιστολές αλληλογραφίας με βασιλιάδες άλλων κρατών που σώζονται μέχρι σήμερα. Το θεϊκό ζευγάρι, παρουσιάζεται στους ναούς να κάθεται στους θρόνους τους δίπλα δίπλα, κάτι παντελώς ασυνήθιστο για τα δεδομένα της εποχής, φανερώνοντας μας μέχρι και σήμερα, πως δεν πρόκειται για μια απλή νύφη, αλλά μια σπουδαία βασίλισσα της Αιγύπτου. Για περίπου 38 χρόνια η Τίγιε συγκυβέρνησε με τον Αμενχοτέπ Β’, όταν και έμεινε χήρα σε ηλικία περίπου 50 ετών, ενώ ο ερχομός του Ακενατών στην εξουσία, θα την κρατήσει για περίπου άλλα 10 χρόνια δραστήρια στην αυλή του βασιλείου. Σε αντίθεση με οποιαδήποτε άλλη «Βασιλική Χήρα», η Τίγιε είναι ενεργή στην μετάβαση εξουσίας και όχι μόνο δεν αποσύρθηκε, αλλά συνέχισε να έχει ισχυρή επιρροή στις αποφάσεις της αυλής.
Μια ιέρεια που έγινε θεά της Αιγύπτου
Η Τίη είχε αφιερώσει μεγάλο μέρος της ζωής της στην θρησκεία της Αιγύπτου και κυρίως στην θεά Χαθώρ, που συμβόλιζε την μητρότητα, την χαρά, την ζωή, την αγάπη και το στέμμα του Ήλιου στους ουρανούς. Η σχέση της με το ιερατείο, σε συνδυασμό με την βασιλική της ιδιότητα, θα φέρει εκπληκτικά αποτελέσματα κατά την διάρκεια της 18ης Δυναστείας στην Αίγυπτο. Ο ιδεολογικός αποπροσανατολισμός που υπέστη το βασίλειο, ήταν κάτι πρωτόγνωρο και οφείλεται στην Τίη, αλλά και στα μακροπρόθεσμα σχέδια της για να αποκαταστήσει τον υιό της Ακενατών στην εξουσία. Για αρχή, η Τίγιε είναι η πρώτη εν ζωή βασίλισσα της Αιγύπτου -χωρίς βασιλική καταγωγή- που θα θεοποιηθεί και μέσω εκείνης, ο κόσμος θα βλέπει την Χαθώρ. Ξεκίνησε με την σταδιακή κατάργηση του πολυθεϊσμού και έστρεψε τους υπήκοους της, στη λατρεία του φωτός και δη του Ήλιου (Άτον), ετοιμάζοντας το έδαφος για τον Ακενατών όπου και κορυφώθηκε κατά την βασιλεία του η νέα θρησκεία. Πρόκειται για μια αιρετική επανάσταση χωρίς προηγούμενο, που όμως ασπάστηκε το Αιγυπτιακό βασίλειο και πείστηκε σύντομα πως το Φως και ο Ήλιος ήταν η πηγή της βασιλικής εξουσίας της Τίγιε και του Αμενχοτέπ Β’.
Ο Φαραώ Ακενατών και η «Αιρετική Περίοδος»
Και ενώ ο Φαραώ Ακενατών έχει αναλάβει τα ηνία του βασιλείου του μετά τον θάνατο του Αμενχοτέπ Β’, η Τίγιε δεν βρίσκεται υπό την σκιά του. Ο Ακενατών επιβάλει πλέον με την βοήθεια της μητέρας του την μονοθεϊστική λατρεία του Θεού Ήλιου – Άτον, ενώ η ίδια ως θεική παρουσία της Χαθώρ, θα μετριάσει κάθε ρήξη του παλιού και του νέου ιερατείου. Για χάρη του νέου θεού, θα χτιστεί μια ολόκληρη πόλη που θα στεγάσει την νέα πρωτεύουσα του βασιλείου και θα ονομαστεί Ακετατών (σημερινή Τελ-ελ Αμάρνα), ενώ θα εγκαταλειφθούν τα παλάτια στην Θήβα. Η Τίγιε θα συνοδέψει τον υιό της στην Ακενατών και η παρουσία της θα στολίσει αμέτρητες επιγραφές, που αποτελούν σήμερα αρχαιολογικά ευρήματα. Στην πόλη της Αμάρνα τα πάντα είναι ανανεωμένα: το καλλιτεχνικό ύφος αλλάζει, οι απεικονίσεις είναι διαφορετικές και η Τίγιε λατρεύεται ως ζωντανή θεότητα σε αγαλματίδια και ναούς. Οι μεταρρυθμίσεις και η εξέλιξη της περιόδου οφείλονται αδιαμφισβήτητα στην παρουσία της βασίλισσας Τίη, ενώ η ανάδειξη της προσωπικότητας της θα αποτελέσει πρότυπο για τις επόμενες δυναστείες και όχι μόνο. Χαρακτηριστικές είναι οι απεικονίσεις της Τίγιε με την βασίλισσα Νεφερτίτη που νυμφεύτηκε τον Ακενατών, όπου στέκονται οι δύο γυναίκες μαζί ως δυναμικοί σύμμαχοι, γεγονός (για ακόμα μια φορά) ασυνήθιστο για την εποχή.
Το άγνωστο πορτρέτο της βασίλισσας Τίγιε: η βασίλισσα που δεν πέθανε ποτέ
Αν και δεν είναι γνωστοί οι λόγοι του θανάτου της βασίλισσας Τίγιε, είναι σίγουρα γνωστό το πόσο απασχόλησε επί 100 χρόνια η ταυτότητα της. Οι Αιγυπτιολόγοι αναζητούσαν τον τάφο της πιθανότατα στην πόλη Αμάρνα, χωρίς επιτυχία, καθώς οι επιγραφές και οι αναφορές στο όνομα της, έπλαθαν μια γυναίκα – μύθο. Με την εύρεση της σαρκοφάγου στο ταφικό μνημείο KV35, ήταν φανερό πως είχε προηγηθεί μεταφορά της μούμιας στην Κοιλάδα των Βασιλέων. Οι μεταφορές ήταν σύνηθες φαινόμενο ανά τα χρόνια στην αρχαία Αίγυπτο και η συγκεκριμένη ίσως συνέβη κατά την βασιλεία του Τουταγχαμών, όταν και έγινε ανασυγκρότηση των βασιλικών τάφων. Όταν ταυτοποιήθηκε το 2010 η βασίλισσα Τίγιε, η μούμια επιδέχτηκε σωρεία ερευνών με την βοήθεια της τεχνολογίας. Τα υπέροχα και σχεδόν αλώβητα μαλλιά της βασίλισσας, είναι το σήμα κατατεθέν στην μούμια που μπορεί κανείς να θαυμάσει στο νέο Μουσείο της Αιγύπτου στο Κάιρο, ενώ οι έρευνες έφεραν στο φως στοιχεία ακόμα και για τα 10 διαφορετικά έλαια που χρησιμοποιούσε στα μαλλιά της η Τίη. Το σώμα της ήταν ποτισμένο με αρωματικά έλαια, παραδοσιακά ταριχευμένο, το αριστερό της χέρι τοποθετημένο σε βασιλική στάση στο στήθος της, ενώ τα δόντια της είναι σε άρτια κατάσταση, δίνοντας επιπλέον στοιχεία για την επιστήμη της ορθοδοντικής στην αρχαία Αίγυπτο! Το ύψος της εκπληκτικά διατηρημένης μούμιας της, είναι 1.45 μ, δηλαδή εν ζωή η βασίλισσα Τίγιε ήταν περίπου 1.50μ. Οι τυμβωρύχοι έκλεψαν οτιδήποτε πολύτιμο είχε θαφτεί με την βασίλισσα – θεά, παρόλα αυτά το πολυτιμότερο του τάφου δεν ήταν άλλο από την ίδια και τις απαντήσεις που έδωσε στους ερευνητές. Η αναγνώριση της «Γηραιάς Κυρίας», ήταν ένα κομβικό σημείο για τους Αιγυπτιολόγους και επανέφερε στο προσκήνιο το άγνωστο πορτρέτο της βασίλισσας Τίγιε, μιας γυναίκας στυλοβάτη για την δυναστεία του Αμαρναϊκού κύκλου. Πρωτοπόρος βασίλισσα, εν ζωή θεά, συγκυβερνήτρια της Αιγύπτου, δυναμική «σφίγγα» και πετυχημένη διπλωμάτις, είναι λίγες από τις ιδιότητες της Τίγιε που κέρδισε επάξια το έδαφος της με την σοφία της, μένοντας στην ιστορία όχι ως άλλη μια γυναίκα Φαραώ, αλλά ως η μετενσάρκωση μιας γυναίκας με εξουσία που διαμορφώνει και δημιουργεί.
Πηγές Άρθρου:
The Μummy of Queen Tiye, ανακτήθηκε από egypt-museum.com, (τελευταία πρόσβαση 13/7/2025)
“Queens of Ancient Egypt: Rulers of Chaos and Legacy”, History Channel (2025)
