ΟΗΕ: Ανθρώπινο δικαίωμα το υγιές περιβάλλον
Στις 28 Ιουλίου του 2022 η Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών αποφάσισε την αναγνώριση του δικαιώματος σε ένα καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον ως ανθρώπινο δικαίωμα. Ειδικότερα, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ με το υπ’ αρ. 76/300 ψήφισμά της:
- Αναγνωρίζει το δικαίωμα σε ένα καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον ως ανθρώπινο δικαίωμα,
- Σημειώνει ότι το ως άνω δικαίωμα σχετίζεται με άλλα δικαιώματα και το υπάρχον διεθνές δίκαιο,
- Επιβεβαιώνει ότι η προώθηση του ανθρώπινου δικαιώματος απαιτεί την πλήρη εφαρμογή των πολυμερών περιβαλλοντικών συμφωνιών, σύμφωνα με τις αρχές του διεθνούς δικαίου περιβάλλοντος και
- Καλεί τα Κράτη, τους διεθνείς οργανισμούς, τις επιχειρήσεις και άλλους σχετικούς ενδιαφερόμενους να υιοθετήσουν πολιτικές, να ενισχύσουν τη διεθνή συνεργασία, την ανάπτυξη ικανοτήτων και να συνεχίσουν να μοιράζονται καλές πρακτικές προκειμένου να ενισχύσουν τις προσπάθειες προς τη διασφάλιση ενός καθαρού, υγιούς και βιώσιμου περιβάλλοντος για όλους.
Η Ελλάδα, η οποία σημειώνεται πως εντάχθηκε ως κράτος-μέλος στις 25 Οκτωβρίου του 1945, ψήφισε «υπέρ» μαζί με 160 ακόμη χώρες, ενώ η Λευκορωσία, η Καμπότζη, η Κίνα, η Αιθιοπία, το Ιράν, το Κιρζικιστάν, η Ρωσία και η Συρία αποφάσισαν να απέχουν από την ψηφοφορία.
Η Επόμενη Ημέρα
Κι ενώ πολλοί έσπευσα να χαιρετίσουν το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης, τονίζοντας πως αποτελεί την νίκη ενός αγώνα που μετρά πάνω από 50 χρόνια, υπήρξαν και ορισμένοι που εξέφρασαν τις ανησυχίες τους ως προς τα όρια και ιδιαίτερα την πιθανή καταχρηστική άσκηση του εν λόγω δικαιώματος.
Υπενθυμίζεται ότι ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ δεν έχουν δεσμευτική ισχύ για τα κράτη-μέλη, αλλά αποτελούν ένα ηχηρό μήνυμα προς περαιτέρω εσωτερική υιοθέτηση και ενσωμάτωση.
Όλες οι χώρες διαθέτουν στο «οπλοστάσιό» τους νομοθεσία περί την περιστολή της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Το πρόβλημα έγκειται στη μη πλήρη και καλή εφαρμογή αυτής, ενώ, στις περιπτώσεις όπου παραβιάζεται, οι πολίτες έρχονται αντιμέτωποι με δυσκολίες κατά την διαδικασία στα δικαστήρια, όπου το δημόσιο και οι υπεύθυνες εταιρείες φαίνεται πως δεν τίθενται πραγματικά προ των ευθυνών τους.
Ομοίως, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η επίκληση της προσβολής του δικαιώματος στο περιβάλλον ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δεν θα μπορούσε να τελεσθεί με επιτυχία, διότι ούτε στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), αλλά ούτε και στα Πρωτόκολλα υπάρχει ρητή αναγνώριση περί του δικαιώματος στο περιβάλλον. Παρ’ όλα αυτά θα μπορούσε να προβληθεί η προσβολή παραπλήσιων δικαιωμάτων, από τα οποία θα μπορούσε ενδεχομένως να στηριχθεί έμμεσα το αντίστοιχο δικαίωμα σε ένα καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον, όπως λχ το άρθρο 2 της ΕΣΔΑ για το δικαίωμα στη ζωή, το δικαίωμα στην κατοικία, την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ) ή το δικαίωμα στην περιουσία (άρθρο 1 του Προσθ. Πρωτ. του 1952).
Εν τοις πράγμασι, μία και μόνο φορά διαπιστώθηκε από το ΕΔΔΑ παραβίαση της ΕΣΔΑ (άρθρο 8) από κράτος – μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης (υπόθεση Lopez Ortez v. Ισπανίας) από μόλυνση του περιβάλλοντος.
Η αναγνώριση του δικαιώματος σε ένα καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον ως ανθρώπινο δικαίωμα θεωρείται πως θα δώσει τη λύση στο πρόβλημα αυτό. Άξιο αναφοράς είναι, επίσης, το πρόσφατο παράδειγμα της Ολλανδίας, όπου, κατόπιν εγέρσεως αγωγής από περιβαλλοντική οργάνωση, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ολλανδίας καταδίκασε την ολλανδική κυβέρνηση, διατάζοντάς την να πράξει τα δέοντα προς τη διασφάλιση μεγαλύτερης μείωσης των εκπομπών ρύπων, αναγνωρίζοντας ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί ευθεία απειλή κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Στην Ελλάδα, το δικαίωμα στο περιβάλλον είναι Συνταγματικά κατοχυρωμένο στο άρθρο 24, όπου γίνεται ρητή αναφορά στην υποχρέωση του Κράτους να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας για τη διαφύλαξη του δικαιώματος στο περιβάλλον.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
- The human right to a clean, healthy and sustainable environment, ανακτήθηκε από https://www.un.org/en/ga/76/resolutions.shtml, τελευταία επίσκεψη 4/9/2022
- Declaration of the United Nations Conference on the Human Environment., ανακτήθηκε από https://digitallibrary.un.org/?ln=en, τελευταία επίσκεψη 4/9/2022
- Bachelet calls for urgent action to realize human right to healthy environment following recognition by UN General Assembly, ανακτήθηκε από https://www.ohchr.org/en/ohchr_homepage, τελευταία επίσκεψη 4/9/2022
- Γενική Συνέλευση ΟΗΕ: Ανθρώπινο δικαίωμα η πρόσβαση σε καθαρό και υγιές περιβάλλον, ανακτήθηκε από https://www.pressenza.com/el/, τελευταία επίσκεψη 4/9/2022
