Είναι γεγονός πως η γαλλική θεωρητική σκέψη πάντα καλπάζουσα σε μία υπερρεαλιστική ροπή, χρωστά την ιδιότητά της αυτή και στο διαπεραστικό αποτύπωμα που άφησε ο ιδιαίτερος στοχαστής Georges Bataille. Πρόκειται για έναν άκρως ανατρεπτικό διανοούμενο που περιπλανήθηκε και μετέλαβε σε όλες τις αποχρώσεις της σκέψης, γι αυτό και το έργο του δεν μπορεί παρά να στέκει πάντα έκθετο, μακριά από κάθε κατηγόρηση, συναρθρωμένο από τις διασταυρώσεις της ψυχανάλυσης, φιλοσοφίας, μεταφυσικής, μυστικισμού, ανθρωπολογίας, ιστορίας της τέχνης.
«Η αυθεντική λογοτεχνία είναι προμηθεϊκή»
Το αινιγματικό αυτό μωσαϊκό της φυσιογνωμίας του συνέθεσαν καίριες, εκκωφαντικές επιρροές του λογοτεχνικού, φιλοσοφικού και συγγραφικού χώρου. Πιο συγκεκριμένα, αξιοσημείωτη είναι η γνωριμία με τον Ανρί Μπερξόν και οι επαφές του με τον Αντρέ Μπρετόν που τον έκαναν να βιώσει από κοντά τις εμπειρίες του χώρου του σουρρεαλιστικού κινήματος. Ταυτόχρονα, γνωρίζεται με τον Μωρίς Μπλανσό και δειπνίζει τακτικά με τον Λακάν. Το έργο του Χέγκελ, του γεννά μια επίμονη περιέργεια, γι’ αυτό παρακολουθεί σεμινάρια πάνω στην Φαινομενολογία του πνεύματος. Οι φιγούρες όμως που σφυρηλατούν την ποιητική λύσσα για το σκιώδες, το άρρητο, το σκοτεινό, το απαγορευμένο είναι το έργο του Σαντ, του Προυστ, του Ζενέ, του Μπλέηκ, του Μπωντλαίρ, όλοι αυτοί συνθέτουν το υφαντό της “Λογοτεχνίας του Κακού” που αποτελεί ένα βαρυσήμαντο για το ίδιο πόνημα.
Σπουδαιότερη όμως απ’ όλες είναι η τριβή του Georges Bataille με το έργο του Νίτσε, που τον εντυπωσιάζει, τον αγγίζει και τον κατακεραυνώνει βαθιά. Γι’ αυτό και στη συνέχεια συντάσσει την υπερασπιστική του γραμμή απέναντι στις κατηγορίες των φιλοναζιστικών πυρών που δέχτηκε ο Νίτσε, με το βιβλίο του η Θέληση για τύχη.
Ο Georges Bataille προβαίνει σε μία πληθωρική συγγραφική και θεωρητική παραγωγή. Αναλυτικότερα, τα σπουδαιότερα έργα που εκδίδει είναι το W.C., επηρεασμένο από την τριβή του με τον Χέγκελ, το βιβλίο του “Ηλιακός Πρωκτός”, η “Ιστορία του Ματιού”, το “Καταραμένο απόθεμα”, “ο Ερωτισμός”, η “Λογοτεχνία και το Κακό”, “η Εσωτερική εμπειρία”, η Κυρία Εντουάρντα” και πολλά ακόμη δηλωτικά των συγγραφικών του πειραματισμών.
Για να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε τις ορίζουσες κατευθύνσεις στο έργο του Μπατάιγ, χρειάζεται να λάβουμε υπόψη μας την αυτοαναφορικότητά του. Με άλλα λόγια, δεν εκθέτει ένα αξιωματικό φιλοσοφικό σύστημα, παρατεταγμένο με διαλεκτική συνέπεια, και ας τρέφει πηγαίο θαυμασμό για τον Χέγκελ. Το ποιητικό του εγώ, κείται κατακερματισμένο στις φευγαλέες ονειρώξεις που παράγει με φρενίτιδα σε κάθε ξεχωριστό συγγραφικό του σπασμό και ακολουθεί μία πυρετώδη διαδρομή αυτοαφανισμού και επανεφεύρεσης, σημαδεμένη από καταραμένες διαφυγές στις ενορμήσεις του, στις αθέατες πτυχές του υπάρχειν του. Για να είμαστε πιο ακριβείς, κοινό νήμα σε όλα του τα έργα, είναι η πειραματική με τις έννοιες του ιερού, του ερωτισμού και της εσωτερικής εμπειρίας.
Για τον Georges Bataille, κινητήρια δύναμη των πραγμάτων δεν είναι ο λόγος, αλλά η τρέλα, το μυστήριο, το παραλήρημα που στοιχειοθετεί την ύπαρξη του υποκειμενου ως ένα φύσει ανορθολογικό ον. Ταυτόχρονα, η σκέψη του κεντροθετεί υο ζήτημα της έκστασης, που θεωρεί πυρήνα της ύπαρξης και άμεσα συνυφασμένο με τις καταστάσεις του έρωτα, του θανάτου της σπατάλης, του σωματικού πόνου, της απόγνωσης, της τρέλας και γενικότερα της υπέρβασης ορίων και έλευσης του υποκειμένου σε οριακές καταστάσεις αυτοδιάλυσης του εγώ και αναίρεσης του υποκειμένου. Όλα αυτά συναπαρτίζουν το βίωμα της εσωτερικής εμπειρίας, που αφορά κάτι το απόκρυφα υπαρξιακό και είναι άμεσα αλληλένδετο με την έκσταση όπου εμπεριέχει μέσα της τον κίνδυνο, την καταστροφή, το θάνατο, την διαμάχη με το ιερό και τις δυνάμεις της σπατάλης.
Ταυτόχρονα, μια άλλη δίοδος για να παραδοθεί η ύπαρξη στην έκσταση είναι ο έρωτας και ο ερωτισμός, στον οποίο ο Μπατάιγ αποδιδει πολλαπλή σημασιοδότηση.
«Χωρίς τον ερωτισμό, ο άνθρωπος δεν θα ήταν άνθρωπος. Προσοχή όμως: ερωτισμός δεν είναι η ξέφρενη ακολασία, ξέφρενη ασέλγεια, κουτή και κούφια και κούφια κραιπάλη. Ο ερωτισμός είναι μοναξιά, σιωπή, αγωνία, τρόμος και αντιμετώπιση της ακρότητας δηλαδή του θανάτου.»
πρόλογος του Δημήτρη Δημητριάδη, στην ιστορία του Ματιού.
Συμπληρωματικά, παίζει πολύ συγγραφικά με την έννοια της σπατάλης,ιδίως στο καταραμένο απόθεμα, όπου επαναπροσδιορίζει την αρχιτεκτονική της οικονομίας με άκρως λιβιδινικές, επιθυμητικές και πλεονασματικές προοπτικές εναντιωνόμενος σφοδρά στην θεωρητική τάση βιολογικοποίησης του κέρδους των κεφαλαιοκρατικών, δυτικών και ορθολογικών κοινωνιών, συνθέτοντας δικές του ανακαλύψεις με το έργο του ανθρωπολόγου Mauss. Με άλλα λόγια αναφέρεται σε ένα επισκιασμένο πλεόνασμα ενέργειας και δυνάμεων που θεμελιώνει κάθε οργανωμένο σύστημα και πρέπει να αναλωθεί, δαπανηθεί, διοχετευόμενο σε πολλές μορφές: τέχνη, τελετουργίες, θρησκεία, σεξ, πόλεμοι και θυσίες.
Συμπερασματικά γίνεται κατανοητό, οτι η περίπτωση του Georges Bataille είναι ενα ιδιάζον συμβάν θεωρητικού που καταβυθίζεται θεωρητικά με όλες τις έννοιες και τα απαγορευμένα, περιθωριακά ζητήματα, ακροβατώντας τολμηρά σε όλα τα σκιώδη μονοπάτια της διανόησης. Άσκησε τρομερή επιρροή στους μεταδομιστές διανοούμενους Ντεριντά, Μπωντριγιάρ, Φουκό και το έργο του αποτελεί ένα εμβληματικό δείγμα του στοχαστικού του βεληνεκούς.
Βιβλιογραφία:
Γιαννόπουλος, Κ. (2021). Ζωρζ Μπατάιγ ο Μέγας αποπλανητής, ανάκτηση από periou.gr (τελευταία πρόσβαση: 08-09-2025)
Bataille, G. (2009). Η ιστορία του Ματιού, εκδόσεις Άγρα (09-09-2025)
