Γραπτά που αντιστέκονται στον χρόνο και μεταφέρουν μηνύματα, που πολλές φορές απλά δεν κατανοούμε. Τα σύμβολα μας μιλούν από τα βάθη της ιστορίας, αποτυπωμένα σε αινιγματικούς κώδικες πάνω σε αντικείμενα ανεκτίμητης αξίας, χιλιάδων ετών. Τα μνημεία που άφησαν πίσω τους αρχαίοι πολιτισμοί, δεν είναι μόνο κτιριακά – αλλά και γλωσσικά – με τα συναισθήματα, τις γνώσεις και τις σκέψεις να χαράζονται σε επιγραφές, σφραγίδες, ρολά και δίσκους, αφήνοντας μας ένα άλυτο μυστήριο. Μυστικά που ταξιδεύουν στον χρόνο, αινιγματικά αντικείμενα και η αρχή της κατανόησης τους, προκαλούν το ενδιαφέρον ερευνητών παγκοσμίως και εγείρουν πολλαπλά ερωτήματα. Οι απόκρυφοι κώδικες της αρχαιότητες είναι αναπόσπαστο κομμάτι κληρονομιάς για πολλούς λαούς σήμερα. Παρακάτω θα δούμε μερικά από τα πιο αινιγματικά αντικείμενα με κρυπτογραφημένα μηνύματα που έχουν ανακαλυφθεί και ταλαιπωρούν τους επιστήμονες στις μέρες μας ή απλώς τους “έλυσαν τα χέρια”…
Ο Δίσκος της Φαιστού και η ακατανόητη γλώσσα του
Το 1908 στην αρχαία Μινωική πόλη της Φαιστού στην Κρήτη, ανακαλύφθηκε από τον Ιταλό αρχαιολόγο Λουίτζι Περνιέ ένα από τα μεγαλύτερα γλωσσικά αινίγματα του κόσμου. Ένα μυστηριώδες πήλινο παζλ, σε σπειροειδές μοτίβο με 241 σύμβολα ανθρώπων – ζώων και αντικειμένων, ηλικίας περίπου 2.000 ετών, με άγνωστο σκοπό κατασκευής. Ο απόκρυφος κώδικας πάνω στον περιβόητο Δίσκο της Φαιστού, αμφισβητήθηκε αρχικά από πολλούς ερευνητές, μέχρι να τεκμηριωθεί η άποψη πως είναι αυθεντικός. Παρά τις πολυάριθμες προσπάθειες και θεωρίες, η γραφή που έγινε σε μορφή σφραγίδας και ψήθηκε στον πηλό, παραμένει ανεξιχνίαστη, χωρίς να έχει σημάδια συγγένειας με άλλες γλώσσες τις εποχής. Θα μπορούσε κανείς να πει πως ο Δίσκος του Φαιστού, αποτελεί μια πρώιμη μορφή τυπογραφίας, προτού ο Γουτεμβέργιος μας συστήσει επίσημα σε αυτή. Πιθανότατα ο Δίσκος να σχετίζεται με τελετουργίες, ύμνους ή κάποιο είδος ημερολόγιου, χωρίς να υπάρχει κάποια επίσημη επίλυση του μυστηρίου που τον καλύπτει. Ο τρόπος γραφής που “ψήθηκε” περίτεχνα πάνω στο αρχαίο αντικείμενο, δεν έχει συνοχή με την Γραμμική Α και Β που επικρατούσε επί της Μινωικής Περιόδου στην Κρήτη, ενώ η σφηνοειδής του ταυτότητα θυμίζει ιερογλυφικά. Πολλοί επιστήμονες θεωρούν πως η προέλευση του συγκεκριμένου πηλού, δεν είναι καν από την περιοχή της Κρήτης, με τις θεωρίες συνωμοσίας να οργιάζουν γύρω από το αντικείμενο. Πάντως τον γρίφο δεν μπόρεσε να λύσει ούτε ο Άρθουρ Έβανς, γνωστός για τις ανακαλύψεις και τις γνώσεις του στον Μινωικό Πολιτισμό…
Η “Στήλη της Ροζέτας” της Μάλτας και η Φοινικική Γλώσσα
Δύο μαρμάρινα αφιερώματα που ανακαλύφθηκαν τον 17ο αιώνα στην Μάλτα, ήταν η αρχή για μια σπουδαία γλωσσική -ανεξήγητη μέχρι τότε- ανάλυση. Οι Κίππι του Μελκάρτ, αποτέλεσαν το κλειδί για την αποκρυπτογράφηση της Φοινικικής γραφής, γεγονός που τους προσδίδει και την αίγλη της “Μαλτέζικης Στήλης της Ροζέτας”. Οι παράλληλες επιγραφές στα αρχαία Ελληνικά και Φοινικικά, με αφιερώσεις στον θεό Μελκάρτ και άρχοντα της Τύρου, βοήθησαν τους αρχαιολόγους να συσχετίσουν τους γραφικούς χαρακτήρες και ο δρόμος για την αποκρυπτογράφηση είχε μόλις ανοίξει διάπλατα! Η δημιουργία των Κίππι του Μελκάρτ χρονολογείται στον 2ο αιώνα π.Χ. και αφορά μικρές λευκές μαρμάρινες στήλες (που τοποθετούνταν ως ορόσημα, ταφικά μνημεία κ.α.), με ασυνήθιστη για την εποχή κατασκευή, αλλά και δίγλωσση γραφή, εισαγόμενοι αλλά περίτεχνα σκαλισμένοι στην Μάλτα . To 1758 o Γάλλος μελετητής Ζαν-Ζακ Μπαρθελεμί αναγνώρισε τα 18 από τα 22 γράμματα του Φοινικικού αλφαβήτου, χάρις στις μαρμάρινες στήλες του Μελκάρτ και έκτοτε αποτελούν ένα από σημαντικότερα ανακαλυφθέντα αντικείμενα στον κόσμο.
Η άγνωστη γραφή της Ινδικής Κοιλάδας
Γνωστή και ως Γραφή Χαραπάν, η γραφή της Κοιλάδας του Ινδού ποταμού είναι ένα σύστημα συμβόλων που αναπτύχθηκε ανάμεσα στο 2600 και 1900π.Χ. και παραμένει μυστήριο. Το έπαθλο αποκρυπτογράφησης του 1.000.000$ από την Ινδικό κράτος, δεν έχει βρει ακόμα “νικητή”, καθώς όλες οι προσπάθειες παραμένουν άκαρπες. Οι πάνω από 4.000 μικρές επιγραφές σε σφραγίδες, αγγεία, κοσμήματα και κεραμικά αποτελούνται από ιδεογράμματα και ίσως αριθμούς, που μοιάζουν σαν αλφάβητο και είναι περίτεχνα σκαλισμένες. Για την περιοχή η γλώσσα είναι άγνωστη, αλλά η ελπίδα να αποκρυπτογραφηθεί θα ρίξει φως στον πρώιμο πολιτισμό της περιοχής -ηλικίας 5000 ετών- αλλά και τους λόγους εξαφάνισης του. Η σχέση των Χαραπάν με την Μεσοποταμία, επιδέχονται μεγαλύτερης ανάλυσης αφού επιγραφές με την άγνωστη αλφάβητο, έχουν εντοπιστεί σε πήλινες πλάκες, μαρτυρώντας την σπουδαιότητα του εμπορίου και της διακίνησης αγαθών. Η άγνωστη γραφή περιέχει πάνω από 400 σύμβολα, με μόνο 31 να εμφανίζονται πάνω από 100 φορές, γεγονός που οδηγεί τους ερευνητές να υποθέτουν πως ίσως αυτή η γλώσσα να ήταν περισσότερο “λογοσυλλαβική”, δηλαδή ορισμένα σύμβολα να εκφράζουν ιδέες ή λέξεις ενώ άλλα να αντιπροσωπεύουν ήχους. Οι απόκρυφοι κώδικες της αρχαιότητας, περιμένουν να αποκρυπτογραφηθούν περισσότερο από ποτέ στην Ινδία…
Το κτένι του Τελ Λαχίς και οι… ψείρες στην Χαναάν!
Ένα μοναδικό αρχαιολογικό μικρό εύρημα, αλλά παντελώς σημαντικό και ανεκτίμητο, λειτούργησε ως παράθυρο στην καθημερινότητα του παρελθόντος. Το περίφημο Κτένι Ελαφαντοστού ηλικίας 3.700 ετών ανακαλύφθηκε στην αρχαία σημαντικότατη πόλη Τελ Λαχίς του Ιουδαϊκού Βασιλείου, κοντά στην Ιερουσαλήμ και μας αποκαλύπτει πως η χρήση αλφαβήτου ήταν διαδεδομένη στην καθημερινότητα. Το κτένι που σώθηκε σε πολύ καλή κατάσταση, ήταν χρηστικό για την εξάλειψη των ψειρών και η επιγραφή του σε πρώιμη γραφή της Χαναάν, εκφράζει την ευχή η χτένα να εξαλείψει τις ψείρες από τα μαλλιά και τη γενειάδα του κατόχου της. Η χτένα είναι μεγέθους 3.5 Χ 2.5εκ., σκαλισμένη από ελεφαντόδοντο, έχει δόντια και από τις δύο πλευρές με μερικά εξ αυτών να σώζονται ακέραια. Το εκπληκτικό σημείο της επιστημονικής ανάλυσης του αντικειμένου, ήταν η ανίχνευση υπολειμμάτων ψειρών κεφαλής μεγέθους 0,5-0,6 χιλιοστών στα δόντια της χτένας. Η σκαλισμένη επιγραφή στο κτένι, αποτελεί την παλαιότερη γνωστή πλήρη πρόταση της Χαναανιτκής αλφάβητου, που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα. “Ας ξεριζώσει αυτός ο χαυλιοδοντας τις ψείρες του μαλλιού και του γενίου” χάραξε πάνω ο κάτοχος , δίνοντας μας ένα ιδιαίτερο μήνυμα, ίσως και απόγνωσης… Η σημαντικότητα της γραφής πάνω στο κτένι, είναι τεράστια. Εκτός από τα καθημερινά προβλήματα που ταλαιπωρούσαν τους ανθρώπους στην Χαναάν, βλέπουμε πως η γραφή δεν περιορίζεται μόνο στα θρησκευτικά, εμπορικά και πολιτικά και στρατηγικά θέματα, αλλά και στην καθημερινότητα στον χώρο της Εγγύς Ανατολής. Η ευχή του κατόχου της χτένας περίπου 4.000 ετών, αποτυπώθηκε με μοναδικό τρόπο πάνω σε αυτό το μικρό αντικείμενο – θησαυρό, δίνοντας μας ένα εκπληκτικό παράδειγμα στην ιστορία της ανθρώπινης ικανότητας στην γραφή.
Οι απόκρυφοι κώδικες της αρχαιότητας σαφώς και είναι αμέτρητοι, ενώ τα αρχαία αντικείμενα που μας απασχόλησαν παραπάνω, είναι κάτι παραπάνω από σημαντικά. Τα μηνύματα που μας μεταφέρουν, στάθηκαν σημεία αναφοράς και καταγραφής γλωσσικών συνήθειων, ενώ μερικά παραμένουν ακόμα γρίφοι… Κάθε προσπάθεια αποκρυπτογράφησης μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στην κατανόηση των μακρινών κόσμων και μας υπενθυμίζει την ανάγκη για επικοινωνία. Η ερμηνεία τους τα καθιστά μοναδικά, ενώ κάποια από αυτά συνέβαλαν δραστικά στην ανάλυση αρχαίων γλωσσών όπως της Φοινικικής. Η δίγλωσση γραφή σε πολλά αρχαιολογικά ευρήματα, κάνει τους ερευνητές να “τρίβουν τα χέρια τους”, όμως αυτό είναι σπάνιο και εμφανίζεται συνήθως σε γειτονικούς πολιτισμούς με παρόμοια χαρακτηριστικά. Ίσως μια μέρα τα μυστικά τους να αποκαλυφθούν πλήρως, αλλά μέχρι τότε θα μας υπενθυμίζουν πόσο σύνθετη και δημιουργική είναι η ανθρώπινη φύση.
Πηγές Άρθρου:
“Indus script definition” του Cristian Violatti, ανακτήθηκε από www.worldhistory.org (τελευταία πρόσβαση: 2/06/2025)
“Archaeologists Find 3,700-Year-Old Ivory Comb Inscribed with Canaanite’s Wish to Eradicate Lice” του Enrico de Lazaro, ανακτήθηκε από το www.sci.news (τελευταία πρόσβαση: 2/06/2025)
“The Cippi – Malta’s Contribution to the World’s Culture”, ανακτήθηκε από www.culture-malta.org (τελευταία πρόσβαση: 2/06/2025)
Εγκυκλοπαίδεια “Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα”, εκδόσεις Πάπυρος
