Όπως λέει και το λαϊκό απόφθεγμα «την προδοσία πολλοί αγάπησαν, τον προδότη ουδείς». Η ιστορία της αρχαιότητας είναι γεμάτη με ίντριγκες και προδοσίες, όχι μόνο στην Αρχαία Ελλάδα, αλλά και σε κάθε πολιτισμό που άνθισε τους προ Χριστού αιώνες. Η άκομψη θέση του προδότη, πολλές φορές άλλαξε τον ρου της ιστορίας και των πολεμικών κυρίως γεγονότων και είναι ίσως και ο μοναδικός λόγος που έμειναν μερικά ονόματα εξ αυτών στην ιστορία. Καθότι οι γυναίκες δεν είχαν ενεργό ρόλο στα στρατιωτικά και κοινωνικοπολιτικά δρώμενα, στα αρχαία χρόνια οι προδότες ήταν κυρίως άντρες. Η προδοσία ήταν ένα φαινόμενο σε πολλούς λαούς και παράδειγμα προς αποφυγή, αφού οι ίδιοι οι προδότες ούτε δοξάστηκαν και πολλές φορές ούτε καν τάφηκαν σαν απλοί πολίτες, με αρκετούς από αυτούς να οδηγούνται στον θάνατο από τους ίδιους τους ευεργέτες τους. Παρακάτω θα δούμε λοιπόν μερικά πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν σε ιστορίες προδοσίας κατά την αρχαιότητα.
- Γνωστότερος όλων, ο Εφιάλτης ο Μηλιεύς, υιός του Ευρυδήμου (5ος αιώνας π.Χ.). Όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, ο Εφιάλτης ήταν ένας φτωχός γεωργός που μπήκε στον πειρασμό να προδώσει τους Σπαρτιάτες, όταν υπέδειξε αυτοπροσώπως στον Ξέρξη ένα κρυφό πέρασμα (την Ανόπαια Ατραπό). Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως ο Εφιάλτης λούστηκε με χρυσάφι, αλλά είχε έναν απώτερο σκοπό που δεν αποκάλυψε ποτέ και αυτός δεν ήταν η προδοσία του απέναντι στους Έλληνες. Ο Εφιάλτης φυγαδεύτηκε για 11 χρόνια, αφότου είχε επικηρυχθεί και εντοπίστηκε από τον Σπαρτιάτη Αθηνάδη, ο οποίος και τον σκότωσε. Ο Εφιάλτης έμεινε στην ιστορία ως ο μεγαλύτερος προδότης των Ελλήνων και όχι άδικα, αφού μετά την πληροφορία που έδωσε στους Πέρσες, 10.000 «Αθάνατοι» των Περσών σφάγιασαν 1.000 Φωκείς και περικύκλωσαν τον στρατό του Λεωνίδα στην περιβόητη «μάχη των 300».
- Μάρκος Ιούνιος Βρούτος και Γάιος Κάσσιος Λογγίνος (1ος αιώνας π.Χ.): Δύο στενοί φίλοι και υποστηριχτές(;) του Ιούλιου Καίσαρα, συνωμότησαν το 44 π.Χ. για την διασημότερη δολοφονία της Αρχαίας Ρώμης. Μερικοί τους χαρακτήρισαν ως υπερασπιστές της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, αλλά το πλήθος ως μέγιστους προδότες. Η σχέση Βρούτου και Καίσαρα ήταν από μόνη της μια ίντριγκα… Ο Καίσαρας πίστευε πως ο Βρούτος ήταν γιος του (λέγεται πως η μητέρα του Βρούτου Σερβιλία ήταν ο μεγαλύτερος έρωτας του Καίσαρα) και ενώ ήδη είχε αντιταχθεί εναντίον του, παίρνοντας το μέρος του Πομπήιου στον εμφύλιο που είχε ξεσπάσει στην Ρώμη, ο Αυτοκράτορας είχε δώσει ρητή εντολή να μην θανατωθεί από τον στρατό του σε καμία περίπτωση. Μετά από την νικηφόρα μάχη του Καίσαρα στα Φάρσαλα ενάντια του Πομπήιου, οι αντίμαχοί του, Βρούτος και Κάσσιος, επέζησαν με τον πρώτο να στέλνει ευχαριστήρια επιστολή και τον Ιούλιο Καίσαρα να τους ζητάει να παρευρεθούν στο πλευρό του, ενώ τους συγχώρεσε. Πίσω στην Ρώμη και οι δύο πήραν σημαντικές θέσεις , ενώ ο Βρούτος ήταν και υποψήφιος στην διαδοχή του θρόνου. Παρόλα αυτά, οι εχθροί του Καίσαρα στην Σύγκλητο τον έπεισαν πως θα έπρεπε να αναλάβει καθήκοντα μια ώρα αρχύτερα και με ενορχηστρωτή τον Κάσσιο αποφάσισαν την δολοφονία του, με τον Καίσαρα να αναφωνεί «και εσύ τέκνο Βρούτε;» την ώρα που τον μαχαίρωναν μαζικά. Ο λαός δεν εκτίμησε και πολύ την έσχατη προδοσία της Συγκλήτου και οι προδότες φυγαδεύτηκαν… Ο Βρούτος και ο Κάσσιος έμειναν στην ιστορία ως οι μεγαλύτεροι προδότες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
- Σατράπης της Βακτριανής και διοικητής του Δαρείου Γ’, ο Βήσσος (4ος π.Χ.) ήταν ένας σπουδαίος Πέρσης που είχε να αντιμετωπίσει τον Μέγα Αλέξανδρο. Όταν οι Πέρσες ηττήθηκαν, η μεγαλομανία του Βήσσου τον συμβούλεψε να γίνει βασιλιάς. Ο ίδιος θεώρησε πρέπον να αιχμαλωτίσει τον Δαρείο αλλά και να τον δολοφονήσει το 330 π.Χ. στην προσπάθεια του να αυτοανακηρυχθεί βασιλιάς των Περσών. Η προδοσία είχε ήδη στιγματίσει την Αρχαία Ελλάδα και δεν ήταν αποδεκτή, ακόμα και από τους εχθρούς. Έτσι λοιπόν, ο Μέγας Αλέξανδρος λέγεται πως εντόπισε το άψυχο σώμα του Δαρείου Γ’ (τον οποίο και σεβόταν ως βασιλέα) και καταδίωξε τον Βήσσο, τον οποίο και συνέλαβε. Παρέδωσε στον λαό των Περσών τον προδότη Βήσσο, τον οποίο και εκτέλεσαν βασανιστικά, αλλά και το σώμα του Δαρείου Γ’ ώστε να ταφεί βασιλικά και μάλιστα με δαπάνη του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ως προδότης του Δαρείου Γ’, έχει καταγραφεί και ο Μιθριδάτης που είχε τον ρόλο του προστάτη του βασιλιά. Στην μεγάλη μάχη της Ισσού (333 π.Χ.), αναφέρεται πως επέτρεψε στους Μακεδόνες να κατατροπώσουν τον Περσικό στρατό και αυτό επέφερε την ήττα του Δαρείου. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο σατράπης Αρταβάζος, που επαναστάτησε ενάντια των Περσών και κατέφυγε στην Μακεδονία ως μέγιστος προδότης του Δαρείου Γ’.
- Στην Μεσοποταμία (Σουμερία, Ακκαδία, Βαβυλώνα, Ασσυρία) είχαν τις δικές τους περιπτώσεις προδοσίας, με τον Σαρκού (22ος αιώνας π.Χ.) να έχει τα σκήπτρα ως ο αρχαιότερος καταγεγραμμένος προδότης. Ο Σαρκού, ήταν ένας από τους στρατηγούς του βασιλιά Σαργών Α’ του Ακκάδ. Εκείνος συνωμότησε για να ανατρέψει τον βασιλιά του και κατέληξε να εκτελείτε παραδειγματικά. Στην Βαβυλώνα, ο Ναβουζαραντάν (6ος π.Χ. αιώνας) αποσταθεροποίησε την αυτοκρατορία του Ναβουχοδονόσορα Β’, όταν συνεργάστηκε με τον εχθρό –τους Πέρσες- και ο Κύρος ο Μέγας κατέκτησε την Βαβυλώνα.
- Στο αρχαίο Ισραήλ, σύμφωνα με την Βίβλο έχουμε το πρώτο γυναικείο άρωμα προδοσίας. Μια γυναίκα από την Ιεριχώ που ονομαζοταν Ραχάβ ή Ραάβ και τα Ευαγγέλια δεν ξέρουν αν πρέπει να λατρέψουν ως αγία ή μέγιστη προδότρια. Στο Βιβλίο του Ιησού Ναυή, αναφέρεται ως ειδωλολάτρης πόρνη που βοήθησε κατασκόπους του Ισραήλ να εισέλθουν, αποκαλύπτοντας της πόλη της, την οποία και κατέλαβαν. Αργότερα σύμφωνα με την Βίβλο αναφέρεται ως πρόγονος του Ιησού από την Ναζαρέτ, αφού γέννησε τον Βόοζ που ήταν προπάππους του βασιλιά Δαβίδ, ενώ θεωρείται υπόδειγμα πιστής καθώς πίστεψε στην δύναμη του Θεού των Ισραηλιτών και τους παρέδωσε την γη της. Και εφόσον περάσαμε στην Αγία Γραφή, δεν γίνεται να παραλείψουμε τον μεγάλο προδότη της Εκκλησίας, τον Ιούδα Ισκαριώτη. Ο Ιούδας δεν είναι αποδεδειγμένα ένα υπαρκτό πρόσωπο, όμως είναι αποδεκτός κατά κάποιο τρόπο από την ιστορία. Εκτός από μαθητής του Ιησού, ήταν και ταμίας του, ενώ ένα Ευαγγέλιο που φέρει το όνομα του και είναι γραμμένα στα κοπτικά του 4ου αιώνα π.Χ., ανάβει και φωτιές στους Χριστιανικούς κύκλους… Ο Ιούδας σύμφωνα με την Αγία Γραφή, πρόδωσε τον Ιησού για 30 αργύρια, όταν οδήγησε στρατιώτες στον Κήπο της Γεθσημανής να τον συλλάβουν. Η σύλληψη αυτή επέφερε την Σταύρωση του Χριστού, αλλά και την αυτοκτονία του Ιούδα.
Είναι σαφές πως η προδοσία στην αρχαιότητα είχε συνέπειες για αυτούς που την διέπρατταν. Η δημόσια κατακραυγή, η θανατική ποινή, τα βασανιστήρια, ακόμα και η αυτοχειρία, δείχνουν πως «την προδοσία πολλοί αγάπησαν, τον προδότη ουδείς», ακόμα και ο ίδιος τους ο εαυτός. Η προσωπική φιλοδοξία, η πολιτική ίντριγκα, τα πλούτη οδήγησαν ανθρώπους στο παρελθόν –αλλά ακόμα οδηγούν- τους ανθρώπους να κάνουν αποτρόπαιες πράξεις με δραματικές συνέπειες. Βλέπουμε και στην σύγχρονη ιστορία πως η προδοσία δεν σταμάτησε ποτέ να υφίσταται, κυρίως σε πολιτικό επίπεδο και ειδικά εν καιρώ πολέμων, με τρανό παράδειγμα (προς αποφυγή) τον Νορβηγό Vidkun Quisling που πούλησε την χώρα του στους Ναζί με αντάλλαγμα να γίνει πρωθυπουργός. Τέτοιες ιστορίες, υπάρχουν και στην νεότερη Ελληνική ιστορία με τον Σωτηράκη Κουγιά, τον Δημήτρη Νενέκο, τον Γεώργιο Μπακόλα να ξεπουλιούνται στους Τούρκους. «Δίχως προδότη, κάστρο δεν πατιέται» λέει ο σοφός λαός… και ευελπιστούμε οι ιστορίες προδοσίας να μείνουν μόνο στην αρχαιότητα ως κακό παράδειγμα.
Πηγές Άρθρου:
Ηροδότου “Ιστορίαι”, εκδόσεις Κάκτος
World History Encyclopedia – www.worldhistory.org
