Για περισσότερα από 130.000 χρόνια , ένα σπήλαιο στην Θεσσαλία μας δίνει αποδείξεις πως κατοικούνταν αδιάκοπα. Περίπου 3χλμ νότια της Καλαμπάκας, δίπλα στα Μετέωρα και πολύ κοντά στον Πηνειό ποταμό, οι παλαιοντολόγοι – αρχαιολόγοι έκαναν την σημαντικότερη ίσως ανακάλυψη που προσφέρει μοναδικά ευρήματα, από την Παλαιολιθική έως και την Νεολιθική εποχή και μας επιτρέπει να δούμε βαθιά στις ρίζες των πρώτων πληθυσμών του πλανήτη. Το Σπήλαιο της Θεοπέτρας μας προσφέρει ένα μοναδικό παράθυρο στο παρελθόν του τόπου μας και όχι μόνο, αφού «κοιτάζοντας» μέσα από αυτό μπορούμε να κατανοήσουμε πολλά και σημαντικά στοιχεία για την εξέλιξη των ανθρώπων.
Η σημαντικότερη ανακάλυψη του σπηλαίου
Το Σπήλαιο της Θεοπέτρας βρίθει από ανακαλύψεις, αλλά μια είναι αυτή που κάνει την διαφορά και θεωρείται και σημαντικότερη σε παγκόσμιο επίπεδο. Ένας τεχνητός τοίχος που κλείνει μερικώς την είσοδο του σπηλαίου, κατέχει αυτή τη στιγμή τον τίτλο της αρχαιότερης ανακαλυφθείσας ανθρώπινης κατασκευής , αφού η χρονολογία του μας ταξιδεύει πίσω 23.000 χρόνια! Αυτή η Παλαιολιθική κατασκευή δηλώνει την επιθυμία των ανθρώπων για προστασία από τις καιρικές αντίξοες συνθήκες στην δύσκολη εποχή των Παγετώνων, αλλά ίσως αργότερα και των επιδρομών. Η κατασκευή ενός τοίχου, είναι η αρχή της υποδήλωσης μια οργανωμένης μικρής κοινότητας ανθρώπων, κάτι που αποδεικνύεται και μέσω άλλων ευρημάτων. Εντός του σπηλαίου μικρά παιδιά πριν από 135.000 χρόνια, άφησαν μοναδικά αποτυπώματα ποδιών, ενώ σωρεία εργαλείων- κεραμικών – κοσμημάτων και οστών από διαφορετικές περιόδους χρονολογικά, δείχνουν πως το σπήλαιο είχε ζωή συνεχώς για περισσότερα από 130.000 χρόνια.
Διατροφικές συνήθειες και βοτανολογία
Η εξέλιξη του ανθρώπου είναι πασιφανής απλά και μόνο ακολουθώντας τα στοιχεία, ενώ μέσα από το σπήλαιο της Θεοπέτρας μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα ακόμα και για τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων της. Ίχνη βρώσιμων φυτών αλλά και βοτάνων που πιθανόν φαίνεται να χρησιμοποιήθηκαν για θεραπευτικούς σκοπούς, επισημαίνουν πως οι άνθρωποι είχαν πρώιμες γνώσεις βοτανολογίας, αλλά και καλλιέργειας εντός του οικισμού. Οι πεποιθήσεις των επιστημόνων πως οι άνθρωποι ήταν τροφοσυλλέκτες/κυνηγοί κατά τα πρώτα στάδια δημιουργίας κοινοτήτων, όλο και καταρρίπτονται με τις εξελίξεις στις ανακαλύψεις να φανερώνουν πως υπήρχε έστω και πενιχρή τεχνολογική κατάρτιση. Αυτό που παλαιότερα είχαμε κατά νου ως οι «άνθρωποι των σπηλαίων» με την αγριότητα να δεσπόζει, φαίνεται να απομακρύνεται επιστημονικά μετά τις παγκόσμιες ανακαλύψεις – αποκαλύψεις να βροντοφωνάζουν πως υπήρχε πολιτισμός.
Τι έδειξε η χρονολόγηση άνθρακα
Ο ασβεστολιθικός βράχος που φιλοξενεί το σπήλαιο, χρονολογείται από την Κρητιδική Περίοδο (135.000 έως 65.000.000 ετών) και οι πρώτες ανασκαφές ξεκίνησαν το 1987 με σκοπό να ρίξουν φως στην Παλαιολιθική Θεσσαλία, μη γνωρίζοντας τι θα συναντούσαν οι επιστήμονες. Η ραδιοχρονολόγηση άνθρακα (C14) στα ευρήματα, βοήθησε σημαντικά στην ανάλυση ενός πλούσιου χρονοδιαγράμματος εντός του σπηλαίου, κυρίως στα εργαλεία και σε οργανικά υλικά. Τα στρώματα κατοίκησης ξεκινούν από το 135.000π.Χ δηλαδή στην Μέση Παλαιολιθική περίοδο και σταματούν στην Νεολιθική, δηλαδή 4.000 χρόνια πριν. Τα υπολείμματα εστιών και τα οστά δίπλα από αυτές δείχνουν την συνεχή κατοίκηση του σπηλαίου της Θεοπέτρας, με την ανθρώπινη παρουσία να δίνει το παρόν.
Η κλιματική κρίση μέσα από το σπήλαιο
Η εποχή των Παγετώνων ήταν ο ισχυρότερος αντίπαλος των πληθυσμού της Γης, που διαρκώς στρεφόταν στην μετακίνηση για την επιβίωση του. Το μόνο θετικό για εμάς σήμερα, είναι πως τα στοιχεία που άφηναν πίσω τους, έμεναν αλώβητα για τα δικά μας μάτια σήμερα. Οι τεράστιες αποκλίσεις στην θερμοκρασία, δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστο το σπήλαιο της Θεοπέτρας. Η χαμηλή θερμοκρασία και η έντονη ξηρασία στην περιοχή της Θεσσαλίας αποτυπώνεται εντός του σπηλαίου, ενώ με την πάροδο του χρόνου η υγρασία και η υψηλότερη θερμοκρασία βοήθησε στην καλλιέργεια φυτών και βοτάνων. Πριν από 20.000 χρόνια, οι άνθρωποι προσπαθούσαν αποδεδειγμένα να προσαρμοστούν στις πολικές συνθήκες (χτίζοντας ακόμα και τοίχους για προστασία), ενώ η ανάγκη για τροφή τους οδήγησε να ψάχνουν κάθε πιθανή λύση. Οι αλλαγές στην χλωρίδα και την πανίδα εντός του σπηλαίου, είναι τα κύρια στοιχεία ανάλυσης για τις μεταβολές στο περιβάλλον και τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων του ανά διαστήματα.
Η εγκατάλειψη του σπηλαίου
Περίπου το 4.000π.Χ, δηλαδή κατά το τέλος της Νεολιθικής Περιόδου, το σπήλαιο της Θεοπέτρας φαίνεται να εγκαταλείπεται. Η γενική αύξηση της θερμοκρασίας και η ομαλοποίηση του κλίματος, ίσως να ευθύνονται κατά κύριο λόγο. Οι άνθρωποι «βγαίνουν» από τις σπηλιές που τους παρέχουν καταφύγιο και αναπτύσσουν οικισμούς στην ύπαιθρο, σε σημεία που μπορούν να έχουν παροχές (νερό, εύφορο έδαφος κλπ). Πιθανότατα το σπήλαιο να φιλοξένησε μεγάλη μερίδα ατόμων όσο προσέφερε καταφύγιο, κάτι που πλέον θα μπορούσε να το καταστήσει και «ασφυκτικό» σε χώρο. Οι αλλαγές του κλίματος, η αύξηση της υγρασίας και ο υετός, ίσως άλλαξαν και την μορφολογία του σπηλαίου χαρίζοντας του και κάποιες κατολισθήσεις… Αυτό που πρέπει να συνυπολογίζεται είναι και ο θρησκευτικός (και όχι άδικα) χαρακτήρας των σπηλαίων κατά την αρχαιότητα. Αυτό που εμείς σήμερα χαρακτηρίζουμε ως «παράθυρο στο παρελθόν», οι αρχαίοι το αντιμετώπιζαν ως ιερό χώρο λατρείας ακόμα και στις πρώιμες θρησκείες, αφού οι τοιχογραφίες και τα λαξεύματα σε πολλά σπήλαια παγκοσμίως συνδέονται με τελετουργίες. Οι τάφοι στο σπήλαιο της Θεοπέτρας (6.000π.Χ) δημιουργήθηκαν με τελετουργικό και προσεγμένο τρόπο, με τα σώματα τοποθετημένα σε εμβρυακή στάση, με αντικείμενα να τα συνοδεύουν. Ως μια μήτρα ζωής, το σπήλαιο θεωρήθηκε μετά την εγκατάλειψη του χώρος ιερός, συνδυάζοντας την επιβίωση του παρελθόντος με την Μητέρα Γη και το ταξίδι στον Κάτω Κόσμο, όπως και χιλιάδες άλλα σπήλαια της Ελλάδας.
Η ανθρώπινη εφευρετικότητα, η ανάγκη για επιβίωση και η προσαρμογή στις κλιματικές συνθήκες, συνθέτουν τα κομμάτια του παζλ στο σπήλαιο της Θεοπέτρας, καθιστώντας το ως ένα παράθυρο στο παρελθόν για την εξέλιξη των ανθρώπων. Ένα χρονολόγιο σκαλισμένο σε πέτρα που ερευνάται ακόμα για να μας ταξιδέψει πίσω κατά 130.000 χρόνια ή και ακόμα παραπάνω…
Το σπήλαιο Θεοπέτρας είναι επισκέψιμο, βρίσκεται στο χωριό Θεοπέτρα και σας περιμένει να το ανακαλύψετε!
Πηγές ‘Αρθρου:
Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού/«Αναβάθμιση και Λειτουργία του Κόμβου “Οδυσσέας” σε Πύλη του Ελληνικού Πολιτισμού στο Διαδίκτυο»/Μνημεία: Σπήλαιο Θεοπέτρας
www.showcaves.com – caves of Greece/Theopetra
