Λέγεται, κι είναι σωστό, ότι το ταλέντο ή το χάρισμα στην ποίηση δεν είν’ αρκετό για τα μεγάλα επιτεύγματα· απαιτείται καθημερινή εξάσκηση στη συγγραφή για να φανερωθεί το όποιο ταλέντο σε όλη του την ένταση κι έκταση, για να δείξει τη δύναμή του και να φτάσει στα όριά του.
Εκτός, όμως, απ’ την καθημερινή άσκηση επί χάρτου, ο ποιητής οφείλει να μελετά όχι μόνον έργα άλλων ομοτέχνων, αλλά κι ό,τι άλλα κείμενα μπορεί να του οξύνουν την κρίση και να του καλλιεργήσουν το πνεύμα· βοηθούν κι αυτά στην εκδήλωση του ταλέντου -είναι μέρος της καθημερινής εξάσκησης που πρέπει να κάνει ο ποιητής. Ας μην γελιόμαστε: Δεν θα συναντήσει κανείς μεγάλο ποιητή μέσα στην ιστορία του πνεύματος που να μην είχε βαθύτερους προβληματισμούς και χωρίς να ’χει προηγηθεί του εκάστοτε έργου του αυτή η καθημερινή εξάσκηση.
Η εντατική ενασχόληση με κείμενα άλλων – ιδιαιτέρως με τα ποιήματα – κι η εταστική μελέτη τους συντελεί εν πολλοίς στην αυτογνωσία του ποιητή. Αυτό όμως μπορεί ν’ αποτελέσει και παγίδα για την καταβαράθρωσή του. Όσο προχωρά μες στο δάσος της ποίησης κι ανακαλύπτει καινούργια κείμενα, άλλα προερχόμενα απ’ τα βάθη των αιώνων κι άλλα γραμμένα σε εποχές κοντινές σ’ αυτόν, όσο περισσότερα ποιητικά ρεύματα γνωρίζει, όσο πιο συχνά έρχεται σε επαφή με ποικίλες τεχνοτροπίες και διαφορετικά ύφη γραφής, τόσο πιο αυστηρή κι άτεγκτη γίνεται (ή θα έπρεπε, τουλάχιστον, να γίνεται) η κρίση του για τη δική του γραφή· τόσο πιο αυστηρό γίνεται το κριτήριό του για την επιλογή των ποιημάτων που θα κρατήσει.
Ποιήματα που γράφτηκαν στην αρχή ή ακόμα και στο μέσον της συγγραφικής του πορείας και θεωρήθηκαν τότε σπουδαία έργα, τώρα και με το πέρασμα του χρόνου η ωριμότητά του (που επήλθε και μέσ’ απ’ αυτή τη μελέτη) δεν τον αφήνει να έχει την ίδια κρίση με αυτή που είχε όταν τα πρωτοέγραφε. Ενώ, λοιπόν τότε δεν δεχόταν να τ’ απορρίψει, τώρα με μεγάλη χαρά κι ανακούφιση τα ξεφορτώνεται ως προσβλητικά των πραγματικών του ικανοτήτων (;) για σημαντικότερα επιτεύγματα (;)
Επομένως, η συνεχής μελέτη μπορεί να τον φέρει κάποτε στο σημείο εκείνο να θεωρήσει τον εαυτό του συγγραφέα ολίγιστο, γιατί μέσα στη συνείδησή του τα έργα του δεν αντέχουν στη σύγκριση με αυτά άλλων φτασμένων ποιητών. Έτσι, η μελέτη που ξεκίνησε να κάνει, όταν αποφάσιζε ν’ ασχοληθεί με την ποίηση με σκοπό να τον βοηθήσει να ξεδιπλώσει το ταλέντο του, λειτουργεί τώρα ακριβώς αντίδρομα προς την επίτευξη αυτού του σκοπού: διαπιστώνει ότι δεν έχει το ταλέντο που νόμιζε κι αποφασίζει (αν έχει μέσα του σοβαρότητα) να σταματήσει να γράφει!
Και μπορεί ο Σολωμός κι ο Καβάφης να φτάσανε σε υψηλά επίπεδα αυτογνωσίας κι αυτοσυνειδησίας μέσα από τη συστηματική εξάσκηση -ο μεν πρώτος μόνον σπάσματα ποιημάτων κατάφερε να γράψει ακόμα και σε προχωρημένη ηλικία, ο δεύτερος αποκήρυξε αρκετά του ποιήματα κι όλη του τη ζωή αναθεωρούσε αυτά που τελικά συμπεριέλαβε στο επίσημο σώμα της ποιητικής του παραγωγής- αλλά δεν γνωρίζω πόσοι ποιητές αντέχουν να σκαρφαλώσουν και να παραμείνουν σε τέτοια υψίπεδα αυτογνωσίας. Κρίνοντας, όμως, απ’ το πλήθος των μετριοτήτων και των ανοησιών που γράφονται, μάλλον απείρως ελάχιστοι γιατί η διαδικασία του βυθίσματος στον ποιητικό εαυτό ανακόπτεται απότομα και μοιραία απ’ τα παραπλανητικά και μεροληπτικά εύγε του «δήμου» και των «σοφιστών» που τους παροτρύνουν να συνεχίζουν να γράφουν ανοησίες!
