Η Έφεσος αποτελεί ένα από τα ωραιότερα πολιτιστικά μνημεία του κόσμου. Υπό την προστασία της UNESCO και με την φροντίδα των αρχαιολογικών παραγόντων, η Έφεσος υψώνεται μέχρι και σήμερα αντάξια του μεγαλείου της.
Η πόλη βρίσκεται κοντά στη παραθαλάσσια μικρασιατική πόλη Κουσάντασι, γεγονός που της χάρισε το προσωνύμιο «θαλασσοθέα» μιας και έχει θέα την θάλασσα του Αιγαίου. Στα αρχαία χρόνια, υπήρξε σημαντικός ελληνικός οικισμός και εμπορικό λιμάνι. Οι προσχώσεις του ποταμού Καΰστρου, όμως, ανάγκασε τους πολίτες να μετακινήσουν την πόλη προς τα δυτικά στις πλαγιές των λόφων Κορησός και Πρίων. Εκεί έχτισαν εκ νέου την πόλη σε ένα πιο εύφορο τόπο, ο οποίος ονομάστηκε «Εφέσιο πεδίο».
Η Έφεσος ήταν αφιερωμένη στη Θεά Άρτεμη, με τις Αμαζόνες της να είναι οι πρώτες που την αποίκισαν. Φαίνεται πως έδωσαν τα ονόματα των καλύτερων πολεμιστριών τους στις πόλεις που αποίκισαν, δηλαδή την Έφεσο, τη Σμύρνη, τη Κύμη, τη Μύρινα και τη Σινώπη. Νομίσματα με τις προτομές τους κόπηκαν και ένας επιβλητικός ναός προς τιμήν της Εφεσίας Αρτέμιδος κτίστηκε. Γρήγορα έγινε οικονομικό κέντρο λόγω των σχέσεων που είχε με τις γείτονες πόλεις. Από τον 6ο αιώνα π.Χ., η διοίκηση της πέρασε από τον βασιλιά Κροίσο της Λυδίας στον Πέρση Κύρο έως το 334 π.Χ. όπου απελευθερώθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο, αλλάζοντας το όνομα της σε «Αρσινόεια». Αργότερα, συμπεριλήφθηκε στο βασίλειο της Περγάμου και στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ενώ για λίγο βρέθηκε κάτω από την βασιλεία του Μιθριδάτη το 88 π.Χ.
Η Έφεσος ξεχειλίζει από εντυπωσιακά οικοδομήματα με τρεις εισόδους προς την πόλη. Η Αρκαδική Οδός οδηγούσε στο λιμάνι, η Μαρμάρινη Οδός στη Βιβλιοθήκη και η οδός των Κουρητών ένωνε τα σπίτια των πολιτών με το κέντρο. Η Στοά του Αλυτάρχου εκτείνονταν κατά μήκος της οδού των Κουρητών. Κοσμούνταν από αγάλματα αυτοκρατόρων και εντυπωσιακά πολύχρωμα μωσαϊκά στο δάπεδο. Στη δυτική πλευρά των Κουρητών υπήρχαν, επίσης, τα Λουτρά του Βαρίου. Αυτά κατασκευάστηκαν κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ. και κατά την ύστερη αρχαιότητα μια χριστιανή γυναίκα ονόματι Σχολαστισία, τα αναδιαμόρφωσε. Το άγαλμα της κοσμεί την είσοδο.
Ως ελληνικός οικισμός, η Έφεσος είχε αρκετά ελληνικά στοιχεία.
Ηράκλειες Πύλες υψώνονταν από την οδό των Κουρητών ως την ανατολική πλευρά. Αποτελούνταν από δύο κολόνες με την προτομή του Ηρακλή που στένευαν το δρόμο, ώστε να ελέγχεται η κυκλοφορία. Τις κολόνες ένωνε μια αψίδα με την επιγραφή «Νίκη». Η πόλη διέθετε και Θέατρο, το οποίο πιστεύεται πως είναι το μεγαλύτερο υπαίθριο θέατρο στον αρχαίο κόσμο, καθώς μπορούσε να φιλοξενήσει έως 24,000 θεατές. Αγώνες μονομάχων και ζώων, συναυλίες, θεατρικά παιχνίδια, θρησκευτικές και πολιτικές συνομιλίες λάμβαναν χώρα εκεί. Ακόμη, υπήρχε το Πρυτανείο με την Ροδιακή Περίστυλη μπροστά από το Στάδιο.
Η Έφεσος δέχτηκε μεγάλα προνόμια από την Ρώμη.
Διάφοροι αυτοκράτορες χάρισαν στην πόλη μεγάλα οικοδομήματα. Η Ρωμαϊκή Βιβλιοθήκη του Κέλσου, αρχικά, χτίστηκε γύρω από το 125 μ.Χ. και στέγαζε σχεδόν 12,000 κυλίνδρους. Το Νυμφείο του Τραΐανού δωρήθηκε από τον Τιβέριο Κλαύδιο κάπου ανάμεσα στο 102 και 114 μ.Χ. προς τιμήν της Εφεσίας Αρτέμιδος και τον αυτοκράτορα Τραϊανό. Πρόκειται για ένα οικοδόμημα 9,5 μέτρων που περιέβαλε ένα συντριβάνι με το άγαλμα του Τραΐανού. Τέλος, το Μνημείο του Μέμμιου χτίστηκε γύρω στο 50 με 30 π.Χ. προς τιμήν του εγγονού του Σύλλα. Το μνημείο έχει κωνική στέγη και κυβικό στυλ στην αρχιτεκτονική του.
Ο ναός της Άρτεμης γκρεμίστηκε με σκοπό να χτιστεί το «Αρτεμίσιο», η κατασκευή του κράτησε 120 χρόνια και ο ναός έμελλε να γίνει ένα από τα Επτά Θαύματα του Κόσμου. Στο ιερό της Θεάς υπηρετούσαν ιερείς και ιέρειες παρθένοι, ονόματι «Μεγάβυζοι». Ο ναός, ωστόσο, καταστράφηκε το 356 π.Χ. και ξαναχτίστηκε αργότερα.
Η πόλη παρήκμασε λόγω της καταστροφής του λιμανιού από τον ποταμό. Ο οικισμός, όμως, παρέμεινε και κατά την μεταβυζαντινή εποχή γύρω από τον ναό Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Η πρώτη Χριστιανική Εκκλησία φτιάχτηκε 1ο αιώνα, από μαθητές του Ιωάννη του Βαπτιστή. Ήταν από τις πρώτες χριστιανικές κοινότητες στην Μικρά Ασία με την Εκκλησία της να αποτελεί μία από τις Επτά Εκκλησίες της Αποκάλυψης του Ευαγγελιστή Ιωάννη.
Η δόξα της μπορεί να έσβησε με την κατάληψη της από του Τούρκους, μα η ιστορία και η αρχιτεκτονική της προκαλούν, ακόμη, δέος. Ένα πολιτιστικό σύμβολο και μια από τις πιο καλοδιατηρημένες πόλεις της αρχαιότητας, στέκει μέσα στους αιώνες ως ανάμνηση ενός μεγαλείου.
Πηγές:
Ξενάγηση στην αρχαία Έφεσο. Ανακτήθηκε από https://www.enlefkotv.com/article.php?id_art=185
ΕΦΕΣΟΣ – ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΤΗΣ. Ανακτήθηκε από http://el.allexciting.com/ephesus/
