Ο Λέων Γ’ Ίσαυρος γεννήθηκε στη Συρία το 685 μ.Χ και καταγόταν από μια φτωχή οικογένεια. Εγκατεστημένοι στη Θράκη πλέον στα 705 μ.Χ, ασχολούνταν κυρίως με το εμπόριο ζώων, από το οποίο είχαν ανέλθει οικονομικά, ενώ ο ίδιος ήταν ένας απλός στρατιώτης στις υπηρεσίες του Βυζαντίου. Αποτέλεσε έναν λαμπρό αυτοκράτορα, άξιο του τίτλου του και έναν από τους πρώτους που αυτοκράτορες που χρησιμοποίησε αποτελεσματικά το υγρό πυρ, το πιο φονικό και αποτελεσματικό όπλο στην ιστορία του Βυζαντίου.
Λέων Γ’ Ίσαυρος
Την ίδια περίοδο, ο Ιουστινιανός ο Β’, ο εκθρονισμένος αυτοκράτορας του Βυζαντίου εκστράτευε εναντίον της ίδιας της Κωνσταντινούπολης για να πάρει πίσω ότι του είχαν αποδεσμεύσει από τίτλους και υπάρχοντα, συνάπτοντας συμμαχία με έναν σημαντικό εχθρό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, την Βουλγαρία, η οποία τον ενίσχυσε με αρκετό στρατό. Ο στρατός του Ιουστινιανού Β’ πλέον ήταν πολύ ισχυρός σε αριθμό, υστερούσε όμως σε προμήθειες. Έτσι, η ανάγκη τον έφερε στη θέση να είναι στη διάθεση και στην ανάγκη μιας οικογένειας που εμπορευόταν ζώα.
Όταν ο Ιουστινιανός ο Β’ βρισκόταν σε διαπραγματεύσεις με την οικογένεια, ο Λέων έπεισε τον πατέρα του να πουλήσει 500 ζώα στον στρατό. Εντυπωσιασμένος με την γενναιοδωρία του νεαρού Λέων, του έδωσε το αξίωμα του υπασπιστή του αυτοκράτορα. Ο δρόμος της εξουσίας για τον Λέων είχε πλέον ανοίξει.
Η άνοδος του Λέων Γ’ Ίσαυρου στο θρόνο
Ο Ιουστινιανός κατέλαβε τελικά το θρόνο, αλλά μετά από λίγο καιρό, εμφανίστηκε η παράλογη και βίαιη συμπεριφορά του για την οποία έμεινε διάσημος στην ιστορία. Σε μία από τις στιγμές της παράνοιας του, αλλά και για να ξεφορτωθεί τον Λέων, τον έστειλε σε μια αποστολή που ήταν πολύ πιθανό πως δεν θα υπήρχε γυρισμός. Ο Λέων έπρεπε να συνάψει συμμαχία με δύο αραβικές περιοχές και να χτυπήσουν μαζί το χαλιφάτο των Ομεϋαδών, έναν από τους πιο επικίνδυνους εχθρούς του Βυζαντίου. Μια κίνηση αυτοκτονίας, αν σκεφτεί κανείς πόσο τεταμένες ήταν οι σχέσεις των χριστιανών και των μουσουλμάνων την εποχή εκείνη.
Τα σχέδια του Ιουστινιανού δεν πήγαν όμως όπως τα ήθελε. Ο Λέων γύρισε από την αποστολή με επιτυχία και ο επόμενος Αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο Αναστάσιος ο Β’ που στέφθηκε μετά τη δολοφονία του Ιουστινιανού, τον προήγαγε σε στρατηγό των ανατολικών επαρχιών. Το Βυζάντιο όμως είναι γνωστό για τις δολοπλοκίες και τις προδοσίες στις ανώτερες τάξεις. Ο Αναστάσιος καθαιρέθηκε από τον Θεοδόσιο Γ’, ο οποίος πήρε και τον τίτλο του και αποτέλεσε έναν ακατάλληλο αυτοκράτορα. Οι Άραβες είχαν αντιληφθεί την κατάσταση που επικρατούσε στο Βυζάντιο και θεώρησαν την κατάλληλη στιγμή για να πολιορκήσουν την Κωνσταντινούπολη. Απέναντι τους θα στεκόταν ο Λέων Γ’ Ίσαυρος, που πρώτα έπρεπε να δημιουργήσει ανταρσία κατά του Θεοδοσίου Γ’. Η ανταρσία τελικά στέφθηκε με επιτυχία, ο Θεοδόσιος παραιτήθηκε από το θρόνο και το 716 μ.Χ ο Λέων στέφθηκε ο νέος αυτοκράτορας.
Η πολιορκία από τους Άραβες και το υγρό πύρ
Πέντε μήνες μετά την στέψη του, ο Λέων Γ’ Ίσαυρος, βρέθηκε αντιμέτωπος με μια τεράστια στρατιά Αράβων. Πηγές αναφέρουν πως ξεπερνούσαν τους εκατό χιλιάδες, αλλά πολλές φορές οι πηγές τη εποχής υπερέβαλαν για να τονίσουν την σημαντικότητα της κατάστασης. Οι βυζαντινοί παρόλα αυτά ήταν προετοιμασμένοι. Οι αποθήκες ήταν γεμάτες τρόφιμα και ο Λέων είχε ετοιμάσει κατάλληλα την άμυνα της Πόλης. Επιπρόσθετα, κατά την διάρκεια της πολιορκίας, έκαναν τη χρήση του δυνατότερου όπλου τους, το υγρό πυρ. Τ ο υγρό πυρ ήταν φωτιά σε υγρή μορφή η οποία δεν έσβηνε στο νερό. Αποτέλεσε το σήμα κατατεθέν των πολέμων του Βυζαντίου ενώ η σύσταση του δεν έχει εξακριβωθεί μέχρι σήμερα.
Σχετικά με την πολιορκία, μετά από δώδεκα μήνες ασταμάτητου πολέμου, οι βυζαντινοί ήταν οι θριαμβευτές, σε αντίθεση με τους άραβες που ο στόλος καταστράφηκε σχεδόν ολόκληρος. Τα τείχη της Κωνσταντινούπολης έμειναν για ακόμη μια φορά ανέγγιχτα, χάρη στην στρατηγική του Λέων Γ’ Ίσαυρου, την τόλμη και το θάρρος των στρατιωτών αλλά και χάρη βέβαια του υπερόπλου της εποχής, του υγρού πυρ.
Ήταν ο Καλλίνικος ο εφευρέτης του υγρού πυρ;
Αρκετές είναι οι πηγές που αναφέρουν πως ο εφευρέτης του υγρού πυρ ήταν ο Καλλίνικος. Η αυθεντικότητα όμως των πηγών δεν είναι έγκυρη αφού σε σημειώσεις του Θεοφάνη φαίνεται πως το υγρό πυρ προϋπήρχε από την άφιξη του Καλλίνικου στην Κωνσταντινούπολη. Σε περίπτωση που δεν το εφηύρε αυτός, σίγουρα συνέλαβε στην δημιουργία μιας βελτιωμένης εκδοχής του. Υπάρχουν διάφορες αναφορές ιστορικών όπως του Τζέημς Πάρτινγκτον, οποίος πιστεύει ότι η ανακάλυψη του υγρού πυρός δεν ήταν το έργο ενός ανθρώπου, αλλά μιας ομάδας «χημικών στη Κωνσταντινούπολη οι οποίοι είχαν κληρονομήσει τις ανακαλύψεις της Αλεξανδρινής χημικής σχολής».
Όσο για τη σύσταση του, η πρώτη, και για πολύ καιρό πιο διαδεδομένη, θεωρία σχετικά με τη σύσταση της εμπρηστικής ύλης ήταν ότι το κύριο συστατικό ήταν νιτρικό κάλιο, ουσιαστικά δηλαδή ότι το υγρό πυρ ήταν μια πρώιμη μορφή πυρίτιδας.
Πολλά ερωτήματα μένουν αναπάντητα σχετικά με το υγρό πυρ, το σίγουρο είναι όμως πως οδήγησε τους βυζαντινούς σε αμέτρητες νίκες και άλλαξε την ροή της πολεμικής ιστορίας.
Πηγές:
- Μηχανή του Χρόνου: “Υγρό πυρ. Το μυστικό όπλο των Βυζαντινών που χρησιμοποίησε ο Λέων Γ’ Ίσαυρος και κατατρόπωσε τους Άραβες που πολιορκούσαν την Κωνσταντινούπολη
- Partington, James Riddick (1999), A history of Greek Fire and Gunpowder, Johns Hopkins University Press
- Haldon, John; Byrne, Maurice (1977), «A Possible Solution to the Problem of Greek Fire», Byzantinische Zeitschrift 70: 91–99
