Ο “υιός του Ανθρώπου”
Ο “υιός του Ανθρώπου” είναι ένας πίνακας (λάδι σε καμβά/ 116 cm x 89 cm) του Ρενέ Μαγκρίτ, δημιουργημένος το 1969, ένα κατεξοχήν έργο του σουρεαλισμού από τον Βέλγο πρωτοπόρο. Πρόκειται για έναν ιδιαιτέρως αινιγματικό πίνακα, ο οποίος είναι αυτοπροσωπογραφία του ίδιου.
Βλέπουμε πίσω από την κεντρική μορφή ένα τοιχίο που φτάνει στο ύψος των γοφών του άνδρα ενώ πίσω από αυτό απλώνεται μία θάλασσα, ήρεμη θα λέγαμε σε αντίθεση με τον φορτισμένο από τα γκρίζα σύννεφα ουρανό. Στο προσκήνιο η μορφή η οποία ορίζει το έργο. Μία μυστηριώδης ανδρική φιγούρα με σκουρόχρωμο μακρύ παλτό, λευκό πουκάμισο και κόκκινη γραβάτα, που φοράει ένα καπέλο μπόουλερ, όταν στο ύψος του προσώπου του αιωρείται ένα πράσινο μήλο με τα φύλα του με αποτέλεσμα να το καλύπτουν σχεδόν όλο.
Κάποιες ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες είναι το γεγονός πως αν και το μήλο μας κρύβει ουσιαστικά τα στοιχεία που θα μας καθιστούσαν την φιγούρα αναγνωρίσιμη, διακρίνουμε τις άκρες των ματιών του, σα να κοιτάει αναμεσίς από τα φύλλα, ειδικά όταν μιλάμε για το αριστερό του μάτι αυτό γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρο. Επίσης, έχουμε και αυτή την ιδιομορφία στο αριστερό χέρι καθώς παρατηρούμε ότι ο αγκώνας παρουσιάζει μάλλον μία ανατομική δυσμορφία ή έχει τοποθετηθεί σε προβολή· έχουμε και το πέρας του χεριού, την παλάμη η οποία βρίσκεται σε θέση πιο πίσω σε σχέση με άλλο χέρι, εμφανώς σκοτεινιασμένη, σα να κρύβεται.
Εύκολα διαπιστώνει κανείς την κυριαρχία των ψυχρών, μουντών χρωμάτων (μπλε, γκρι) τα οποία δημιουργούν μία μελαγχολική ατμόσφαιρα στο πίνακα αλλά το κόκκινο της γραβάτας και το πράσινο του μήλου στο κεντρικό σημείο της παράστασης ακτινοβολούν και έτσι εξισορροπείται το αποτέλεσμα της χρωματικής αρμονίας.
Στις αρχές του 1946 ο Μαγκρίτ ζωγράφιζε τόσο υπό το πρίσμα του ρεαλισμού καθώς και του ιμπρεσιονισμού, έτσι λοιπόν αυτό το έργο έχει εντονότερα χρώματα, πράγμα που το εντείνει και σε άλλα έργα του στο τέλος του 1947, όταν θα προσκληθεί για να πραγματοποιήσει την πρώτη του ατομική έκθεση στη Galerie du Faubourg στο Παρίσι τον Μάιο του 1948.
.jpg)
Τόσο αυτός ο πίνακας όσο και τόσα και τόσα άλλα έργα του σουρεαλισμού δημιουργούν ερωτήματα σχετικά με τους συμβολισμούς τους στην προσπάθεια ερμηνείας τους. Δε μπορεί κανείς να μη κάνει βασικές ερωτήσεις γι’ αυτό τον πίνακα όπως τι συμβολίζει το μήλο ή το καπέλο, σύμβολα τα οποία επαναλαμβάνονται στο συνολικό έργο του Μαγκρίτ ή γιατί δε φαίνεται το πρόσωπο του άνδρα. Ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε αν και δηλωμένος αγνωστικιστής έως το τέλος της ζωής του, από τα μέσα της δεκαετίας του ’40 θρησκευτικά σύμβολα ή έκανε έμμεσες αναφορές σε αυτά. Για παράδειγμα τα μήλα σε συνδυασμό με τον τίτλο και το συνολικότερο έργο του έχουν ερμηνευτεί σαν εκείνο το αντικείμενο που εξόρισε τον άνθρωπο από τον παράδεισο, ένα σύμβολο του έκπτωτου ανθρώπου. Τα μήλα εμφανίστηκαν σε πολλά από τα έργα του Magritte, Ceci n’est pas une pomme (1964), Le prêtre marié (1961), The Listening Room (1952), The Habit (1960), The Postcard (1960).
Όπως είπαμε και το καπέλο εμφανίζεται διαρκώς στα έργα του Μαγκρίτ, σαν σύμβολο, ένα αντικείμενο το οποίο έχει ταυτιστεί μαζί του ενώ φαίνεται να αποτελεί μία πνευματική μετουσίωση, μία υποκατάσταση της προσωπικότητας του. Ίσως όμως μπορεί να ερμηνευτεί κι ως σύμβολο ανωτερότητας στο κόσμο γενικά ή και στο χώρο της τέχνης μα και σαν δήλωση αξιοπρέπειας, ερμηνεία συνδυαζόμενη αν κανείς σκεφτεί τις κοινωνικές επιταγές περί ενδυμασίας των “αξιοπρεπών” κυρίων της εποχής. Το καπέλο επανεμφανίζεται στα έργα Golconda (1953), Decalcomania (1966), Le Chef d’Oeuvre(1955), The Spirit of Adventure (1962), Le Bouquet tout fait (1957).
Ορισμένες ερμηνευτικές προσεγγίσεις θέλουν τον πίνακα να παρουσιάζει με μία σουρεαλιστική, μεταμορφωμένη απεικόνιση τον Ιησού, ερμηνεία βασισμένη από το όνομα του έργου. Ωστόσο ο Μαγκρίτ έδωσε άλλη εξήγηση «Το μήλο κρύβει εν μέρει το πρόσωπο. Ένα αυτονόητο αντικείμενο (το μήλο) κρύβει το εμφανές (αλλά άγνωστο) πρόσωπο. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει συνέχεια. Καθετί που βλέπουμε κρύβει κάτι άλλο και πάντα θέλουμε να δούμε τι κρύβεται κάτω από αυτό που βλέπουμε. Υπάρχει ένα ενδιαφέρον σε αυτό, το οποίο είναι κρυμμένο και δεν μας αφήνει να το δούμε αυτό που είναι ορατό. Αυτό το ενδιαφέρον μπορεί να πάρει τη μορφή ενός ήσυχου έντονου αισθήματος, ένα είδος σύγκρουσης μέσα μας, θα μπορούσε να πει κανείς, ανάμεσα σε αυτό που βλέπουμε και σε αυτό που κρύβεται πίσω από αυτό που βλέπουμε.»
Ο “υιός του ανθρώπου”, αν και έργο ουκ ολίγο προβεβλημένο με σαφείς επιρροές στην pop κουλτούρα, δε μπορεί κανείς να το δει από κοντά με μεγάλη ευκολία μιας και ανήκει σε ιδιωτική συλλογή κι έχει να προβληθεί δημόσια από το 2001.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Ρενέ Μαγκρίτ: «Οι πίνακές μου δεν σημαίνουν κάτι, επειδή και το μυστήριο δεν σημαίνει κάτι – είναι απλά άγνωστο», Ανακτήθηκε από www.lifo.gr
The Son of Man, 1946 by Rene Magritte, Ανακτήθηκε από www.renemagritte.org
Ρενέ Μαγκρίτ, Ανακτήθηκε από en.wikipedia.org
The Son of Man, Ανακτήθηκε από en.wikipedia.org
10 Things You Might Not Know About The Son of Man, Ανακτήθηκε από www.mentalfloss.com
