Πριν από λίγες μέρες συμπληρώθηκαν 33 χρόνια από την άνανδρη και στυγερή δολοφονία του Τομά Σανκαρά (15 Οκτωβρίου 1987), μια δολοφονία που στέρησε από την αγαπημένη του χώρα αλλά και από σύσσωμο τον αφρικανικό λαό έναν πραγματικά αδιάφθορο ηγέτη.
Το 1983, ο Τομά Σανκαρά, ένας χαρισματικός στρατιωτικός, ένας νέος άνθρωπος έξω από το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα, υπόδουλο στα συμφέροντα των παλιών αποικιοκρατών που μάστιζαν την Δημοκρατία της Άνω Βόλτας (Μπουρκίνα Φάσο) για περισσότερα από 20 χρόνια, ηγήθηκε ενός επαναστατικού κινήματος που κατέλυσε το παλιό πολιτικό σκηνικό και έγινε πρόεδρος της χώρας. Φυσικά, όπως είναι προφανές, μια τέτοια φυσιογνωμία, που βάζει πιο ψηλά το εθνικό συμφέρον έναντι των συμφερόντων του διεθνούς συστήματος, δεν θα μπορούσε να προχωρήσει πολύ στα σχέδιά του. Έτσι, λοιπόν, η σύντομη πορεία του, αλλά και το επεισοδιακό του τέλος έμελλε να χαράξει την ιστορική μνήμη της αφρικανικής ηπείρου και να προβληματίσει την διεθνή κοινή γνώμη ως προς το παρασκήνιο που προηγήθηκε.
Γεννημένος στο Γιακό της τότε Γαλλικής Δυτικής Αφρικής από θεοσεβούμενους γονείς, ακολούθησε διαφορετικό δρόμο από αυτόν που ήθελαν γι’ αυτόν οι οικείοι του. Αντί για ιερέας εντάχθηκε σε νεαρή ηλικία στον στρατό. Εκεί και κατά την διάρκεια της εκπαίδευσης του στην Μαδαγασκάρη, οι λαικές εξεγέρσεις κατά της κυβέρνησης του Φιλιμπέρ Τσιρανανά στις οποίες έγινε αυτόπτης μάρτυρας, καθώς και η πρώτη του επαφή με τις θεωρίες του Μαρξ και του Λένιν σημάδεψαν την ιδεολογική του υπόσταση και διαμόρφωσαν την πολιτική του στάση στα επόμενα χρόνια.
Τα επόμενα χρόνια, η παρουσία του σε διοικητικές θέσεις του στρατεύματος, καθώς και η πορεία του στην ένοπλη σύγκρουση της Μπουρκίνας Φάσο με το Μάλι, έστρεψαν την κοινή γνώμη προς τη χαρισματική του φυσιογνωμία και τον κατέστησαν αρκετά προσφιλή στον λαό της Μπουρκίνας Φάσο.
Τελικά, μετά από μια δαιδαλώδη πορεία στα πολιτικά και στρατιωτικά δρώμενα της χώρας του, βρίσκεται διωκόμενος λόγω των αντιδράσεων του στην αντιλαϊκή πολιτική που ακολουθούσε το πολιτικό προσωπικό της χώρας. Τέλος στις διώξεις του θα δώσει ένα πραξικόπημα οργανωμένο από τον Μπλέζ Κομπαορέ, αδερφικό φίλο του Τομά Σανκαρά και μετέπειτα δολοφόνο του, το οποίο θα τον κάνει Πρόεδρο της χώρας την 4η Αυγούστου 1983. Μέχρι εκείνη την στιγμή η ταλαιπωρημένη Άνω Βόλτα ήταν η φτωχότερη χώρα της Αφρικής και από τις φτωχότερες στον κόσμο. Ο μέσος όρος ζωής ήταν τρομακτικά χαμηλός, ο λαός πεινούσε, οι συνθήκες υγιεινής ήταν απαράδεκτες, ενώ και το πόσιμο νερό ήταν ένα αγαθό που κατείχαν μόνο οι προνομιούχοι κάτοικοι. Το χρέος προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο είχε καταδυναστεύσει την χώρα, αυξάνονταν με ιλιγγιώδη ταχύτητα, με αποτέλεσμα το κράτος να μην μπορεί να εκπληρώσει βασικές υποχρεώσεις του προς τους κατοίκους.
Ο 35χρονος Τομά όμως δεν ήταν ένας ηγέτης, όπως οι υπόλοιποι. Ήταν αδιανόητο για αυτόν η χώρα του να παραμείνει υπόδουλη σε ξένα συμφέροντα. Η περίοδος της αποικιοκρατίας είχε τελειώσει μια και καλή το 1960 για την χώρα του και επιδίωκε να τα αλλάξει όλα.
Άλλαξε το όνομα της χώρας του από το γαλλικό Άνω Βόλτα σε Μπουρκίνα Φάσο, δηλαδή η «Χώρα των Τίμιων Ανθρώπων». Θέσπισε δωρεάν σίτιση και παροχή πόσιμου νερού στους κατοίκους, ενώ η επαναστατική κυβέρνηση του αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των γυναικών και των παιδιών. Ίδρυσε μικρές νοσοκομειακές μονάδες και σχολεία, αγόρασε εκατομμύρια εμβόλια κατά της μηνιγγίτιδας και της πολιομυελίτιδας. Παράλληλα, προώθησε πολλές ριζοσπαστικές αλλαγές σε ότι αφορά την εικόνα των πολιτικών του. Πούλησε τις υπουργικές και κρατικές λιμουζίνες Mercedes και τις αντικατέστησε με οικονομικά Peugeot 5cv. Αρνήθηκε να μετακομίσει στην προεδρική κατοικία, ενώ μείωσε και αρκετά τον μισθό του όπως και τον μισθό των υπόλοιπων μελών της κυβέρνησης. Οι σημαντικότερες αλλαγές όμως, ήταν στην εικόνα που εξέπεμπε η πολιτική σκηνή προς τον λαό και κυρίως προς την διεθνή κοινότητα.
Από την πρώτη στιγμή κατήγγειλε τον τρόπο με τον οποίο οι χώρες της Αφρικής υποδουλώνονται από το ΔΝΤ, με υπέρογκα χρέη, που μετέτρεπαν στην ουσία τους λαούς σε σκλάβους για ξένα συμφέροντα. Τα χρήματα από τον δανεισμό δεν διοχετεύονταν προφανώς στην οικονομία της χώρας, αλλά τα επωφελούνταν η ντόπια ολιγαρχία σε συνεργασία με ξένους πολιτικούς και επιχειρηματίες, κάνοντας άχρηστα έργα. Αυτό έπρεπε κάποια στιγμή να τελειώσει και αποτελούσε πρωταρχικό στόχο του Τομά Σανκαρά.
Αποκορύφωμα της αντιδραστικής του πολιτικής αποτέλεσε η ομιλία του στις 29 Ιουλίου του 1987, όταν στη Γενική Συνέλευση των Αφρικανικών Χωρών είπε: «Δεν μπορούμε να ξεπληρώσουμε το χρέος μας… Αυτό είναι αδύνατον, δεν είναι θέμα ηθικής τάξης, ούτε αθέτηση υποσχέσεων… Εάν δεν πληρώσουμε, οι πιστωτές μας δεν θα πεθάνουν, αυτό είναι βέβαιο. Εάν όμως πληρώσουμε, ο λαός μας θα εξοντωθεί. Οι πιστωτές έπαιξαν όπως κάνουν στα καζίνα. Κέρδισαν πολλά, πολλές φορές… Ας χάσουν και μια φορά… Η ζωή θα συνεχιστεί…».
Αυτή του η στάση, σε συνδυασμό και με την απόφαση του να τηρήσει ίσες αποστάσεις από τη Σοβιετική Ένωση, τις ΗΠΑ και τη Γαλλία, στην δύσκολη μάλιστα, περίοδο του Ψυχρού πολέμου, εξαγρίωσε το διεθνές κατεστημένο, το οποίο δεν μπορούσε να μείνει με δεμένα χέρια πια. Το ρολόι είχε αρχίσει να μετράει αντίστροφα για τον «Τσε Γκεβάρα της Αφρικής» και οι εξελίξεις που ακολούθησαν αποτελούν μυστήριο ακόμη και σήμερα.
Στις 15 Οκτωβρίου του 1987, μια ένοπλη ομάδα ένστολων με επικεφαλής τον στενότερο συνεργάτη του και αδερφικό του φίλο, Μπλεζ Καμπαορέ, εισέβαλαν στο προεδρικό γραφείο, στην πρωτεύουσα Ουαγκαντούκου και τον εκτέλεσαν με δυο σφαίρες στην καρδιά. Ο Σανκάρα φημολογείται ότι πρόλαβε να πει «μα, Μπλεζ, είσαι ο καλύτερός μου φίλος, σε αποκαλώ αδελφό…».
Η δολοφονία του Σανκαρά και άλλων δώδεκα συντρόφων του έγινε γνωστή χωρίς πολλές λεπτομέρειες. Οι όποιες λεπτομέρειες ήρθαν στο φως μετά την ανατροπή του Καμπαορέ με την έρευνα ενός Ιταλού, του Σιλβέστρο Μοντανάρο. Σύμφωνα με την έρευνα του, ήταν μια καλά οργανωμένη διεθνή συνωμοσία, στην οποία συμμετείχαν η Γαλλία και οι ΗΠΑ, υποβοηθούμενες από τον Λιβεριανό πρόεδρο Τέιλορ, συνέταιρο του γιου του προέδρου Μιτεράν σε αμφιλεγόμενες επιχειρήσεις. Αποκαλύφθηκε ότι η δολοφονία χρηματοδοτήθηκε από τη Γαλλία και εκτελέστηκε από τη CIA.
Ο Μπλεζ Καμπαορέ, μετά την δολοφονία, έγινε πρόεδρος της Μπουρκίνα Φάσο, ενώ τον αναγνώρισε πρώτη η Γαλλία. Διατήρησε το αξίωμά του για 27 χρόνια και έπεσε το 2014 μετά από λαϊκή εξέγερση. Σε όλο το διάστημα της θητείας του, προσαρμόστηκε πλήρως στις εντολές του ΔΝΤ και του διεθνούς συστήματος, ιδιωτικοποίησε τα πάντα, ακόμα και το νερό, ενώ έκλεισε οριστικά σχολεία και νοσοκομεία.
Δεν ήταν δυνατόν, όπως είναι εμφανές, να επιτραπεί μια ηγετική μορφή, όπως του Τομά Σανκαρά να επιβιώσει. Οι διεθνείς πολιτικοί και οικονομικοί κύκλοι δεν μπορούσαν να αφήσουν κάτι τέτοιο ανεξέλεγκτο. Μια τέτοια φυσιογνωμία θα αποτελούσε πηγή έμπνευσης και για άλλες αφρικανικές χώρες και κάτι τέτοιο θα ήταν ολέθριο για τα επιχειρηματικά συμφέροντα πολλών.
Σε αυτό το σημείο εύλογα θα συλλογίζονταν κάποιος πως τα παραπάνω γεγονότα έχουν τρομακτικές ομοιότητες, σε πολλά σημεία, με κομμάτια, της σύγχρονης και μη, ιστορίας. Πάντοτε ηγετικές μορφές που βάζουν το εθνικό συμφέρον πάνω από τα διεθνή, ηγέτες και πρόσωπα που συγκρούονται με το εκάστοτε κατεστημένο, στο όνομα της εθνικής ευημερίας και βάζουν τρικλοποδιές στις μεθοδεύσεις του πολιτικού παρασκηνίου, βρίσκονται διωκόμενοι. Πολλές φορές αφαιρείται η ζωή τους κάτω από συνήθως αδιευκρίνιστες συνθήκες. Έτσι, λοιπόν, δημιουργούνται και τα φοβικά σύνδρομα που χαρακτηρίζουν τις πολιτικές ηγεσίες των χωρών που δεν ανήκουν στις υπερδυνάμεις του πλανήτη στη σημερινή εποχή. Τα έθνη μετατρέπονται σε υποχείρια, διστάζουν να εφαρμόσουν σε πολλές περιπτώσεις τα αυτονόητα και συμβαδίζουν με την υπάρχουσα κατάσταση. Δεν είναι λοιπόν και αδικαιολόγητη η θέση πολλών που υποστηρίζουν ότι πλέον δεν υπάρχουν μεγάλοι ηγέτες. Θα έλεγε κανείς ότι το κλίμα δεν είναι εύφορο για να αναδειχθεί κάποιος πια.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Ποιός έμεινε τελικά όρθιος; Ανακτήθηκε από: https://tvxs.gr/news/blogarontas/poios-emeine-telika-orthios
Thomas Sankara. Ανακτήθηκε από: https://www.britannica.com/biography/Thomas-Sankara
Ο Τομά Σανκαρά στην χώρα των τίμιων ανθρώπων. Ανακτήθηκε από : https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/24678_o-toma-sankara-sti-hora-ton-timion-anthropon
Τομά Σανκαρά. Ανακτήθηκε από: https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%BF%CE%BC%CE%AC_%CE%A3%CE%B1%CE%BD%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%AC
