Συγγραφέας που χρησιμοποίησε τη φαντασία και την παρατηρητικότητά του όσο λίγοι, ο Ξενόπουλος χάρισε στη φιλολογική αθανασία πορτραίτα γυναικών άλλοτε τραγικών κι άλλοτε δυναμικών. Είναι δυνατόν, όμως, οι γυναίκες αυτές, οι πνευματώδεις και ωραίες, που με τόση λεπτομέρεια περιγράφονται στα έργα του να είναι απλώς αποκυήματα της φαντασίας του; Στην Αυτοβιογραφία του ο Ζακυνθινός μας λύνει τις απορίες αν και συχνά τονίζει πως «δεν έγιναν βέβαια όλα όσα διηγούμαι».
Μαθητής ακόμη του Γυμνασίου, ο Γρηγόρης Ξενόπουλος γειτόνευε με μια φτωχή οικογένεια που η έφηβη κόρη της, η όμορφη και τετραπέρατη Αρτέμη, ήταν γνωστή για την αρκετά ελευθέρια-για την εποχή-διαγωγή της. Με την πεποίθηση πως θα γινόταν αρχόντισσα, καθώς ένας πολύ πλούσιος νέος ήδη την είχε ζητήσει σε γάμο, η κοπέλα παρακάλεσε τον συγγραφέα να πείσει τη μητέρα του να της κάνει μαθήματα γαλλικών. Η Αρτέμη ήταν εύστροφη και αφομοίωνε γρήγορα τα γαλλικά όπως και τα ιταλικά που έμαθε πρωτύτερα. Για 25 χρόνια ο Ξενόπουλος δεν είχε νέα της. Η ίδια γνώριζε την εξέλιξή του και ζήτησε να τον συναντήσει. Τρεις φορές παντρεμένη, με αξιόλογη περιουσία, η κοντέσα Μαρτίνι πλέον ήταν αξιοσέβαστο μέλος της κοινωνίας. «Τρόμαξα να γνωρίσω στη μεγάλη αυτή κοντέσα Διάνα, τη μικρή φτωχούλα Αρτέμη…» Το μυθιστόρημα «Μεγάλη γυναίκα» αναφέρεται σε αυτήν. Η ιστορία αυτή έρχεται σε αντίθεση με την τραγικότητα του «Κόκκινου Βράχου». 
Και πάλι ο Ξενόπουλος άντλησε το θέμα του από μια κοπέλα της Ζακύνθου. Είχε διαδοθεί τότε στην πόλη πως η κόρη του Μαρκέτη αγάπησε τον ηλικιωμένο καθηγητή της και απειλούσε να αυτοκτονήσει αν δεν τον παντρευόταν. «Μια στιγμή πίστεψα πως η ιστορία ήταν έτσι όπως την έλεγε ο κόσμος, φαντάστηκα την ωραία κοπέλα ερωτευμένη κι απελπισμένη, και την είδα, σ’ ένα στιγμιαίο όραμα, να γκρεμίζεται από το βράχο της στη θάλασσα σαν τη Σαπφώ.». Η φήμη γρήγορα καταρρίφθηκε αφού η κοπέλα εμφανιζόταν ξένοιαστη και χαρούμενη. Ο Ξενόπουλος έπλασε με τη φαντασία του ένα δράμα όπου ο νέος ξάδελφος αντικατέστησε τον καθηγητή και το τοποθέτησε σε μια περιοχή όπου πραγματικά υπάρχει ένας κόκκινος βράχος. Τέλος, έδωσε στη Φωτεινή Σάντρη τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της συμπολίτισσάς του. Για το μυθιστόρημα «Έρως Εσταυρωμένος» και τη φιλία του με τη ζωγράφο Σοφία Λασκαρίδου γράφει ο Ξενόπουλος: «Περιγράφοντας την ηρωίδα μου, τη Σοφία Λασκαρίδη είχα μπροστά μου. Αυτή είναι η Στέλλα Βιολάντη. Κι όλη η συμπάθεια που δείχνω στην ηρωίδα μου αυτή, προέρχεται χωρίς άλλο από τη συμπάθεια που μου ενέπνεε τότε το μοντέλο μου».
Την καλύτερη σύνοψη του έργου του Γρηγόριου Ξενόπουλου την κάνει ο φίλος του και ποιητής Μαρίνος Σιγούρος: «Αν υποθέσουμε πως ένας φοβερός σεισμός, δυνατότερους απ’ όσους έγιναν ως τα σήμερα, καταστρέψει και βυθίσει στη θάλασσα το χαριτωμένο νησί του Ιονίου, οι Ζακυνθινοί δεν φοβούνται να μην χαθούνε, καθώς οι κάτοικοι της Ατλαντίδας, γιατί θα ζήσουν αποδομένοι πιστά στο έργο του Ξενόπουλου…»
