…Aυτά πού θα σ’ τα δώσει ο Aρταξέρξης,
αυτά πού θα τα βρεις στη σατραπεία·
και τι ζωή χωρίς αυτά θα κάμεις…
Κ. Καβάφης, Σατραπεία, 1984
Πέντε και πλέον αιώνες πέρασαν από την πνευματική καταχνιά του Μεσαίωνα και από το πολιτικό έρεβος της φεουδαρχίας. Αν και υπάρχουν διαφωνίες από κάποιες ιστοριογραφικές σχολές, ωστόσο οι περισσότεροι ιστορικοί συμφωνούν ότι το τέλος του Μεσαίωνα πρέπει να τοποθετηθεί κατά την ημερομηνία-ορόσημο 1453 μ.Χ, για δύο πολύ σημαντικούς λόγους. Αφενός, επειδή την χρονιά εκείνη έλαβε χώρα η άλωση της Κωνσταντινούπολης και η επακόλουθη διάλυση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, μετά από ιστορική παρουσία αιώνων (ο όρος Βυζαντινή αυτοκρατορία αποτελεί νεολογισμό των επιστημόνων και σε καμία περίπτωση δεν αποτελούσε σημείο αυτοπροσδιορισμού των ανθρώπων της εποχής, οι οποίοι ένιωθαν καθόλα ‘’Ρωμιοί’’) και αφετέρου επειδή την ίδια χρονιά ο Ιωάννης Γιουτεμβέργιος τελειοποίησε την τυπογραφική μηχανή με την οποία θα εξέδιδε την Βίβλο, δύο χρόνια αργότερα. Κοινός τόπος και των δύο αυτών κοσμοϊστορικών γεγονότων είναι ότι είχαν το ίδιο ακριβώς αποτέλεσμα, την διάδοση δηλαδή σε ευρύτερα κοινωνικά-εθνικά στρώματα της γνώσης, του φυσικού εχθρού του Μεσαίωνα και κάθε μεσαίωνα, ατομικού ή συλλογικού.
Η επέλαση του ισλαμικού επεκτατισμού και η τελική συντριβή της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας εξανάγκασε την μέχρι τότε κλειστή ‘’σέχτα’’ των ελλήνων λογίων να κινηθεί προς αντίθετες προς το Ισλάμ κατευθύνσεις, τουτέστιν δυτικά (Ευρώπη) και βόρεια (Ρωσία). Γιατί όμως ήταν σημαντική η κίνηση των Ελλήνων λογίων και τι σχέση έχει με την διάδοση της γνώσης; ; Έχει, λοιπόν, άμεση και απόλυτη σχέση. Οι ‘Ελληνες λόγιοι ήταν κάτοχοι ενός σπάνιου για την εποχή αγαθού: της ελληνικής ρασιοναλιστικής παιδείας, με την οποία ουδεμία σχέση έχουν οι σημερινοί αρχαιολάγνοι ‘’πατριώτες-μαϊμού’’ στο φαύλο κράτος των ραγιάδων.
Τέλος πάντων, οι μορφωμένοι πρόσφυγες -οι πρόσφυγες λοιπόν δεν φέρνουν μόνο κακά σε μια πατρίδα, όπως διδάσκουν τα φερέφωνα των κρατικών δεσμοφυλάκων- της πάλαι ποτέ κραταιάς Αυτοκρατορίας, που λέτε, μεταλαμπάδευσαν αφειδώς το φως των ελληνικών γραμμάτων στην Ευρώπη, η οποία είχε κατακλυστεί από τα γερμανικά φύλα που την εποχή αυτή αρχίζουν ήδη να αναπτύσουν το θεσμό που είναι γνωστός σήμερα ως αστικό έθνος-κράτος. Καταλάβατε τώρα. Πάει ο Ελληνισμός να μορφώσει τα κράτη της Εσπερίας και κατόπιν ήρθε η μαμά Ευρώπη για να παρα-μορφώσει την καθ’ημών Ανατολή, καπηλευόμενη και αυτό ακόμη το ιδεώδες της δημοκρατίας, χρησιμοποιώντας το όνομα της για να ονοματίσουν έτσι το σύγχρονο πολίτευμα του αστικού κοινοβουλευτισμού, πολίτευμα εντελώς ξένο με το κράτος του δήμου, δηλαδή την δημοκρατία.
Εξίσου σημαντικό γεγονός με την άλωση της Βασιλεύουσας ήταν και η εφεύρεση της τυπογραφίας και η εμφάνιση αυτού του νέου προϊόντος, του έντυπου βιβλίου, από έναν ακόμα πολιτικό πρόσφυγα γερμανικής καταγωγής, τον Γιουτεμβέργιο. Τότε άρχισαν και οι ευσεβείς χριστιανοί να διαβάζουν, όσοι μπορούσαν βέβαια, μόνοι τους την Αγία Γραφή αντί να περιμένουν με αγωνία τον οικείο επίσκοπο να τους ερμηνεύσει το θέλημα του Θεού, που όλως παραδόξως ταυτιζόταν ουκ ολίγες φορές με το θέλημα του άρχοντα-φεουδάρχη. Η εφεύρεση της τυπογραφίας, όσον αφορά την σπουδαιότητα και τον κοινωνικό αντίκτυπο μπορεί να συγκριθεί μόνο με την εφεύρεση του διαδικτύου αιώνες αργότερα.
Θα σκεφτεί κάποιος τώρα, ωραίο το μάθημα Ιστορίας αλλά τι σχέση έχουν με τον Καβάφη, έναν κοινωνικό πρόσφυγα αυτή την φορά, που η θυματοποίηση της σεξουαλικής του ιδιαιτερότητας τον απομόνωνε τόσο κοινωνικά όσο και εθνικά; Γιατί ακόμα και στη σατραπεία, που φαινομενικά έχει και του πουλιού το γάλα, ο ποιητής μελαγχολεί; Γενικά, οι ήρωες του Καβάφη ζουν και δρουν σε εποχές αποσύνθεσης και παρακμής. Με αυτό τον τρόπο εκφράζει τη θέση του ως πνευματικός άνθρωπος απέναντι σε μία κοινωνία χωρίς ιδανικά. Μια τέτοια κοινωνία, όπως τη δική μας, με τους διεφθαρμένους και τους βολεμένους ‘’μουγγούς’’, δεν την πιστεύει, την περιφρονεί και την ειρωνεύεται με συνέπεια στα έργα του. Και κυρίως την καταγγέλλει. Αλλά δυστυχώς η κοινωνία ποτέ δεν πήρε στα σοβαρά τους ποιητές.
Πέντε και πλέον αιώνες πέρασαν όντως από τον Μεσαίωνα αλλά μέχρι σήμερα οι άνθρωποι που συλλογίζονται και αγωνίζονται για δικαιοσύνη βρίσκουν τον Μεσαίωνα απέναντί τους με διάφορες μορφές: ρατσισμός, βία, ημιμάθεια. Τί και αν το αστικό καθεστώς (η Σατραπεία) προοδεύει οικονομικά και τεχνολογικά. ‘Oταν ο απροκατάληπτος ανθρώπινος διάλογος και η κοινωνική συνείδηση είναι ανύπαρκτα ή κερδοκεντρικά, αλήθεια μπορούμε να μιλάμε για πρόοδο με γνώμονα μόνο τα υλικά αγαθά; Αφού τα μείζονα κοινωνικά προβλήματα, φτώχεια, αναλφαβητισμός, πόλεμος παραμένουν δήθεν άλυτα τότε καλύτερα οδοιπόρος για τα Σούσα…Ξυπόλυτος.
