Μπορεί να φαίνεται μία απλή παιδική συνήθεια, ωστόσο το άγχος του αποχωρισμού είναι ένα φαινόμενο πολύ πιο διαδεδομένο σε παιδιά και ενήλικες. Μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης ενός μωρού είναι να μάθει ότι οι χωρισμοί από τους γονείς δεν είναι μακροπρόθεσμοι. Τα μικρά μωρά δεν καταλαβαίνουν τον χρόνο, έτσι νομίζουν ότι ένας γονέας που βγαίνει από το δωμάτιο έχει φύγει για πάντα. Δεν έχουν ακόμη αναπτύξει την ιδέα ότι ένα κρυφό αντικείμενο είναι ακόμα εκεί. Το άγχος αποχωρισμού είναι συνήθως στο αποκορύφωμά του μεταξύ 10 και 18 μηνών. Τυπικά τελειώνει όταν ένα παιδί είναι 3 ετών. Όταν αυτή η συνθήκη διογκώνεται με τα χρόνια αντί να φθίνει, τότε μιλάμε για το άγχος του αποχωρισμού που μπορεί να αντιμετωπιστεί στην παιδική ηλικία ή ακόμα και να ταλαιπωρεί έναν άνθρωπο μέχρι την ενήλικη ζωή του.
Ορίζοντας το φαινόμενο
Η διαταραχή άγχους αποχωρισμού (SAD) είναι μια αγχώδης διαταραχή στην οποία ένα άτομο βιώνει υπερβολικό άγχος σχετικά με τον αποχωρισμό από το σπίτι ή/και από άτομα με τα οποία το άτομο έχει ισχυρό συναισθηματικό δέσιμο (π.χ. γονέα, φροντιστή, σημαντικό άλλο άτομο ή αδέρφια).Με άλλα λόγια, ένα παιδί με άγχος του αποχωρισμού (SAD) ανησυχεί πολύ για το ότι είναι χωριστά από μέλη της οικογένειας ή άλλα στενά άτομα. Το παιδί φοβάται ότι θα χαθεί από την οικογένειά του ή ότι κάτι κακό θα συμβεί σε ένα μέλος της οικογένειας εάν δεν είναι με το άτομο.
Το άγχος του αποχωρισμού είναι ένα φυσικό κομμάτι της αναπτυξιακής διαδικασίας. Είναι πιο συχνή σε βρέφη και μικρά παιδιά, συνήθως μεταξύ έξι έως επτά μηνών έως τριών ετών, αν και μπορεί να εκδηλωθεί παθολογικά σε μεγαλύτερα παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Σε αντίθεση με τη διαταραχή του άγχους αποχωρισμού, το φυσιολογικό άγχος αποχωρισμού υποδηλώνει υγιείς προόδους στη γνωστική ωρίμανση ενός παιδιού και δεν πρέπει να θεωρείται ως αναπτυσσόμενο πρόβλημα συμπεριφοράς.
Όλα τα παιδιά και οι έφηβοι νιώθουν κάποιο άγχος. Είναι ένα φυσιολογικό μέρος της ενηλικίωσης. Το άγχος αποχωρισμού είναι φυσιολογικό σε πολύ μικρά παιδιά. Σχεδόν όλα τα παιδιά μεταξύ 18 μηνών και 3 ετών έχουν άγχος αποχωρισμού και είναι προσκολλημένα σε κάποιο βαθμό. Όμως τα συμπτώματα του SAD είναι πιο σοβαρά. Ένα παιδί πρέπει να έχει συμπτώματα SAD για τουλάχιστον 4 εβδομάδες για να διαγνωστεί το πρόβλημα ως SAD. Ένα παιδί με SAD έχει ανησυχίες και φόβους για το ότι είναι εκτός σπιτιού ή οικογένειας που δεν είναι κατάλληλες για την ηλικία του.
Συμπτωματολογία
Τί συμβαίνει με τα παιδιά;
Τα παιδιά με άγχος του αποχωρισμού τείνουν να αντιμετωπίζουν περισσότερα εμπόδια στο σχολείο από εκείνα χωρίς άγχη. Η προσαρμογή και η συσχέτιση της σχολικής λειτουργίας έχει βρεθεί ότι είναι πολύ πιο δύσκολη για τα αγχώδη παιδιά. Σε ορισμένες σοβαρές μορφές άγχους του αποχωρισμού, τα παιδιά μπορεί να ενεργούν ενοχλητικά στην τάξη ή μπορεί να αρνηθούν να παρακολουθήσουν το σχολείο εντελώς. Υπολογίζεται ότι σχεδόν το 75% των παιδιών με αυτού του είδους το άγχος εμφανίζουν κάποια μορφή σχολικής άρνησης.
Ένα παιδί με άγχος του αποχωρισμού μπορεί να διαμαρτυρηθεί άφθονα κατά την άφιξή του στο σχολείο. Τα παιδιά που αγχώνονται κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορεί να δυσκολεύονται να αποχαιρετήσουν τους γονείς τους και να εκδηλώνουν συμπεριφορές όπως να κολλάνε σφιχτά στον γονέα με τρόπο που καθιστά σχεδόν αδύνατο για τον γονέα να τα αποσπαστεί από πάνω του. Μπορεί να ουρλιάζουν και να κλαίνε αλλά με τρόπο που να φαίνεται σαν να πονάνε. Ακόμα, τα παιδιά μπορεί να ουρλιάζουν και να κλαίνε για μεγάλο χρονικό διάστημα αφού οι γονείς τους έχουν φύγει και να αρνούνται να αλληλεπιδράσουν με άλλα παιδιά ή δασκάλους, απορρίπτοντας την προσοχή τους. Μπορεί να αισθάνονται μια τεράστια ανάγκη να γνωρίζουν που βρίσκονται οι γονείς τους και ότι είναι καλά.
Τα συμπτώματα του άγχους του αποχωρισμού μπορεί να επιμείνουν ακόμη και σε ένα οικείο και/ή άνετο περιβάλλον για το παιδί, όπως το σπίτι. Το παιδί μπορεί να φοβάται να είναι μόνο του σε ένα δωμάτιο ακόμα κι αν γνωρίζει ότι ο γονέας του είναι στο διπλανό δωμάτιο. Επιπλέον, συχνό φαινόμενο είναι να παιδιά με άγχος του αποχωρισμού να φοβούνται ότι θα μείνουν μόνα στο δωμάτιο ή να κοιμηθούν στο σκοτάδι. Τα προβλήματα μπορεί να παρουσιαστούν κατά τη διάρκεια του ύπνου, καθώς το παιδί μπορεί να αρνηθεί να κοιμηθεί εκτός εάν ο γονέας του είναι κοντά και ορατός.
Τα συμπτώματα πρέπει να εμφανίζονται τις περισσότερες φορές για τουλάχιστον τέσσερις εβδομάδες και να προκαλούν σοβαρά προβλήματα στην καθημερινή ζωή του παιδιού για να θεωρηθούν άγχος του αποχωρισμού. Σε κάθε περίπτωση η συμβουλή ενός ειδικού είναι χρήσιμη.
Τί συμβαίνει με τους ενήλικες;
Το άγχος αποχωρισμού ενός ενήλικα μπορεί να πηγάζει από πολλά γεγονότα της ζωής, όπως η απώλεια μιας φιγούρας προσκόλλησης, είτε από απομάκρυνση είτε από χωρισμό ακόμη και για ένα σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. Το άγχος του αποχωρισμού του μπορεί επίσης να σχετίζεται με μια άλλη υποκείμενη πάθηση ψυχικής υγείας. Για παράδειγμα, οι καταστάσεις άγχους είναι συχνές στα αυτιστικά άτομα. Τα άτομα με διαταραχή άγχους αποχωρισμού ενηλίκων βιώνουν υψηλά επίπεδα άγχους και μερικές φορές ακόμη και κρίσεις πανικού, όταν τα αγαπημένα τους πρόσωπα δεν είναι προσβάσιμα. Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή μπορεί να είναι κοινωνικά αποτραβηγμένα ή παρουσιάζουν μεγάλη θλίψη ή δυσκολία συγκέντρωσης όταν βρίσκονται μακριά από αγαπημένα πρόσωπα.
Οι ενήλικες που ταλαιπωρούνται από το άγχος του αποχωρισμού υπάρχει πιθανότητα να εμφανίζουν αβάσιμους φόβους ότι τα αγαπημένα τους πρόσωπα θα εξαφανιστούν, θα απαχθούν ή πάθουν κάτι στην υγεία τους. Ταλανίζονται από ακραίους και επίμονους δισταγμούς ή άρνηση να φύγουν από την εγγύτητα των αγαπημένων τους προσώπων. Επιπροσθέτως, ένα τέτοιο άτομο μπορεί να εκδηλώνει δυσκολίες στον ύπνο εξαιτίας του έντονου φόβου και του άγχους. Παρεμφερή συμπτώματα μπορεί ακόμα να είναι οι κρίσεις πανικού, η κατάθλιψη και οι εκδηλώσεις άγχους κάθε είδους. Για να διαγνωστεί κανείς με άγχος του αποχωρισμού από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας θα πρέπει τα συμπτώματα να βλάπτουν την λειτουργικότητά του και να συνεχίζουν για τουλάχιστον έξι μήνες.
Η δημιουργία του άγχους
Οι παράγοντες στα παιδιά
Το άγχος αποχωρισμού είναι ένα φυσιολογικό στάδιο ανάπτυξης για βρέφη και νήπια. Τα μικρά παιδιά βιώνουν συχνά μια περίοδο άγχους αποχωρισμού, αλλά τα περισσότερα παιδιά ξεπερνούν το άγχος αποχωρισμού περίπου στην ηλικία των 3 ετών. Σε ορισμένα παιδιά, το άγχος αποχωρισμού είναι ένα σημάδι μιας πιο σοβαρής κατάστασης γνωστής ως διαταραχή άγχους αποχωρισμού, που ξεκινά ήδη από την προσχολική ηλικία. Τις περισσότερες φορές αυτό σχετίζεται με το άγχος του παιδιού για τους γονείς του.
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι το άγχος του αποχωρισμού προκαλείται τόσο από βιολογικούς όσο και από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ένα παιδί μπορεί να κληρονομήσει μια τάση για άγχος. Μια ανισορροπία 2 χημικών ουσιών στον εγκέφαλο (νορεπινεφρίνη και σεροτονίνη) πιθανότατα παίζουν τον δικό τους ρόλο. Ένα παιδί μπορεί επίσης να μάθει άγχος και φόβο από μέλη της οικογένειας και άλλους. Ένα τραυματικό συμβάν μπορεί επίσης να προκαλέσει άγχος του αποχωρισμού. Οι παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν σε ένα παιδί άγχος του αποχωρισμού είναι κατά κύριο λόγο οι στρεσογόνες καταστάσεις, οι έντονες αλλαγές και η ανασφαλής προσκόλληση σε έναν υπερπροστατευτικό γονέα.
Λιγότερο συχνά, η διαταραχή άγχους αποχωρισμού μπορεί επίσης να εμφανιστεί σε εφήβους και ενήλικες, προκαλώντας σημαντικά προβλήματα φεύγοντας από το σπίτι ή μετάβαση στη δουλειά. Φυσικά, η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει.
Οι παράγοντες στους ενήλικες
Το άγχος αποχωρισμού δεν παρατηρείται μόνο στα παιδιά. Μπορεί επίσης να παρατηρηθεί σε ενήλικες. Οι ενήλικες με άγχος αποχωρισμού έχουν ακραίο φόβο ότι θα συμβούν άσχημα πράγματα σε σημαντικά άτομα στη ζωή τους. Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν τι προκαλεί αυτή τη διαταραχή. Το άγχος αποχωρισμού συχνά αναπτύσσεται μετά από απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου ή μετά από ένα σημαντικό γεγονός. Μπορεί κανείς να έχει περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει διαταραχή άγχους αποχωρισμού ενηλίκων εάν είχε διαγνωστεί με διαταραχή άγχους αποχωρισμού ως παιδί. Οι ενήλικες που μεγάλωσαν με αυταρχικούς γονείς μπορεί επίσης να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο. Το άγχος του αποχωρισμού στους ενήλικες μπορεί να ταυτιστεί με άλλες καταστάσεις. Αυτές οι καταστάσεις σχετίζονται με το άγχος, όπως η διαταραχή πανικού , η αγοραφοβία και η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή.
Θεραπεία και Διαχείριση
Η αντιμετώπιση του παιδικού άγχους
Ένας παιδοψυχίατρος ή άλλος ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί να διαγνώσει το άγχος του αποχωρισμού σε ένα παιδί. Αυτός θα κάνει μια αξιολόγηση ψυχικής υγείας του παιδιού. Για να διαγνωστεί το παιδί με άγχος του αποχωρισμού, η ανησυχία ή ο φόβος του για το ότι θα είναι μακριά από τα μέλη της οικογένειας πρέπει να διαρκέσει για τουλάχιστον 4 εβδομάδες. Εάν το παιδί έχει σωματικά παράπονα, ο πάροχος πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας μπορεί να αξιολογήσει το παιδί για να αποκλείσει άλλες αιτίες για αυτά τα συμπτώματα.
Η θεραπεία ενός παιδιού θα εξαρτηθεί από τα συμπτώματα, την ηλικία και τη γενική υγεία του. Θα εξαρτηθεί επίσης από το πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση. Η θεραπεία για το άγχος του αποχωρισμού συνήθως μπορεί να περιλαμβάνει τις επιλογές της γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας και τον συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις. Μία εξαιρετική επιλογή για τη βοήθεια του παιδιού είναι και η οικογενειακή θεραπεία όπου οι γονείς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Το σχολείο ενός παιδιού επίσης μπορεί να συμμετάσχει με τον τρόπο του στη βοήθεια του παιδιού με άγχος του αποχωρισμού.
Ως γονιός, διαδραματίζετε βασικό ρόλο στη θεραπεία του παιδιού σας. Φυσικά, η υποστήριξη και ο σεβασμός στις φοβίες και τα άγχη του παιδιού είναι το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα. Ένας γονιός καλό θα ήταν να δίνει ενθάρρυνση στο παιδί του και να του δείχνει το δρόμο της ανεξαρτησίας. Είναι σημαντικό ακόμα να γνωρίζει τι είναι εκείνο που αγχώνει το παιδί. Μπορεί κανείς να μιλήσει αρχικά και να συζητήσει το θέμα με το παιδί που ταλαιπωρείται από τα συμπτώματα του άγχους του αποχωρισμού. Το επόμενο και κύριο βήμα είναι πάντα η βοήθεια ενός ειδικού. Τίποτα δεν είναι δύσκολο όταν υπάρχει η κατάλληλη βοήθεια και οι σωστές απαντήσεις.
Η αντιμετώπιση του άγχους του αποχωρισμού στους ενήλικες
Η αντιμετώπιση για το άγχος του αποχωρισμού είναι μία διαδικασία που κατά κύριο λόγω χρήζει θεραπείας στην ενήλικη ζωή. Οι γιατροί μπορεί να συστήσουν τη θεραπεία του άγχους αποχωρισμού μέσω ψυχοθεραπείας, φαρμακευτικών προγραμμάτων ή συνδυασμού και των δύο.
Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) είναι συχνά η πρώτη γραμμή θεραπείας για το άγχος αποχωρισμού. Αυτή η θεραπεία στοχεύει να βοηθήσει τους ανθρώπους να αναγνωρίσουν τις σκέψεις και τις συμπεριφορές τους. Αυτές οι σκέψεις επιδεινώνουν το άγχος αποχωρισμού τους. Οι γονείς μπορούν επίσης να μάθουν πρόσθετες τεχνικές ανατροφής που μπορούν να μειώσουν το άγχος αποχωρισμού τους.
Οι γιατροί μπορούν επίσης να συνταγογραφήσουν προσωρινά φάρμακα κατά του άγχους για να βοηθήσουν ένα άτομο να αντιμετωπίσει τα πιο οξέα συμπτώματα του άγχους αποχωρισμού. Αυτά θα περιλαμβάνουν τυπικά εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) Αυτά τα φάρμακα, ωστόσο, δεν είναι πάντα μακροπρόθεσμες λύσεις για την υποκείμενη διαταραχή και οι γιατροί συνήθως συστήνουν τη σταδιακή μείωση της δόσης των φαρμάκων μετά από 6 μήνες. Ένας συνδυασμός CBT και SSRI είναι συχνά πιο αποτελεσματικός στη θεραπεία του άγχους αποχωρισμού.
Ένα άτομο μπορεί επίσης να επιθυμεί να αναζητήσει μια ομάδα υποστήριξης για άτομα με άγχος και άγχος αποχωρισμού. Τα άτομα που εντάσσονται σε αυτές τις ομάδες μπορούν να λάβουν βοήθεια με την εκμάθηση τεχνικών για τη μείωση του άγχους που σχετίζεται με τον αποχωρισμό. Το άγχος μπορεί να είναι τόσο έντονο που είναι δύσκολο για κάποιον να λειτουργήσει στην καθημερινή ζωή λόγω φόβων και ανησυχιών για χωρισμό από άλλο άτομο.
