Ας συλλογιστούμε την ζωή ενός μέσου 20χρονου το 1960. Θα ήταν ένας εργάτης, δε θα κατείχε κάποια ιδιαίτερη εκπαίδευση και θα ήταν παντρεμένος με παιδιά ή σε μια σοβαρή σχέση, η οποία θα είχε ως στόχο τον γάμο και την οικογένεια. Ας σκεφτούμε την ζωή ενός μέσου 20χρονου σήμερα. Το πιο πιθανόν είναι να σπουδάζει, χωρίς κάποια εργασιακή εμπειρία σε κάποιον τομέα και να του παρέχουν οικονομική ασφάλεια οι γονείς του. Όσον αφορά τις σχέσεις, η αντιμετώπιση του προς τα άτομα με τα οποία εμπλέκεται ερωτικά είναι πιο εφήμερη και ο γάμος δεν υπάρχει καν στο εύρος σκέψης του τουλάχιστον για τα επόμενα 10 χρόνια. Παρόμοιες διαφορές εντοπίζουμε και στα δυο φύλα. Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι με το πέρασμα των χρόνων η μετάβαση στην ενήλικη ζωή παρατείνεται και γίνεται μια πιο χρονοβόρα διαδικασία. Με αυτό το φαινόμενο ασχολήθηκε ιδιαίτερα ο Jeffrey Jensen Arnett, ο οποίος πρότεινε ένα νέο αναπτυξιακό στάδιο που παρεμβάλλεται ανάμεσα στην εφηβεία και την ενηλικίωση, την αναδυόμενη ενηλικίωση, η οποία ξεκινά από την ηλικία των 18 και εκτείνεται μέχρι την ηλικία των 25.
Γιατί αργούμε να ενηλικιωθούμε;
Η καθυστέρηση της εισόδου μας στην ενήλικη ζωή οφείλεται σε πολλούς κοινωνικούς και πολιτισμικούς παράγοντες. Ας ξεκινήσουμε με την ανάπτυξη της τεχνολογίας ως τον πρώτο λόγο που οδήγησε στην δημιουργία της αναδυόμενης ενηλικίωσης. Όταν μιλάμε για τεχνολογία δεν αναφερόμαστε μόνο στους υπολογιστές και στο διαδίκτυο, αλλά και στις αλλαγές που έχει επιφέρει αυτή σε όλη οικονομία και την βιομηχανία του κόσμου. Σε πολλά χειρωνακτικά επαγγέλματα, οι μηχανές έχουν αντικαταστήσει τα ανθρώπινα χέρια, γεγονός το οποίο είναι πιο αποτελεσματικό για την παραγωγή. Δεν μπορεί πλέον ένας άντρας να υποστηρίξει οικονομικά την οικογένεια του δουλεύοντας εργάτης σε ένα εργοστάσιο, γιατί απλά δεν είναι τόσο πολύτιμος για να έχει υψηλές απολαβές. Συνεπώς, το ανθρώπινο δυναμικό καθίσταται άχρηστο και οι πολίτες αναγκάζονται να διοχετεύσουν την προσοχή και την ενέργεια τους στην μόρφωση για να βρουν δουλειά. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας σηματοδοτεί την στροφή προς την γνώση. Οι νέοι πλέον βάζουν σε προτεραιότητα την εκπαίδευση και την μόρφωση τους και τα πρώτα χρόνια μετά την αποφοίτηση τους από το λύκειο τα αφιερώνουν στις σπουδές τους, θυσιάζοντας το παρόν για ένα καλύτερο μέλλον επαγγελματικά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την παράταση εύρεσης καλής σταθερής δουλειάς πάνω στον τομέα τους και με την σειρά της την παράταση δημιουργίας οικογένειας, καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να παντρευτούν και να κάνουν παιδιά όταν κατέχουν οικονομική ανεξαρτησία.
Άλλος ένας λόγος που ο δρόμος προς την ενηλικίωση έχει επεκταθεί είναι η δημιουργία του αντισυλληπτικού χαπιού το 1964 και άλλων αποτελεσματικών μεθόδων αντισύλληψης. Για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία σπάει ο δεσμός ανάμεσα στο σεξ και την αναπαραγωγή και οι γυναίκες έχουν τον έλεγχο του σώματος τους. Τους δίνεται η επιλογή να μην μπουν στον κόσμο της μητρότητας αν δε το επιθυμούν χωρίς όμως να χρειαστεί να απέχουν από ερωτικές σχέσεις με το αντίθετο φύλο. Στατιστικά δείχνουν ότι οι άνθρωποι πλέον ξεκινούν την σεξουαλική τους ζωή 10 χρόνια σχεδόν πριν παντρευτούν, καθώς πλέον το σεξ δεν συνεπάγεται με την οικογένεια, όπως παλαιότερα. Το 1960 ο μέσος όρος ηλικίας γάμου ήταν 20 χρονών για τις γυναίκες και 22 για τους άντρες ενώ την σημερινή εποχή είναι 27 για τις γυναίκες και 29 για τους άντρες. Ο μέσος όρος ηλικίας έναρξης σεξουαλικής ζωής μειώνεται ενώ ο μέσος όρος ηλικίας γάμου αυξάνεται. Στην δεκαετία των 20, λοιπόν, οι άνθρωποι αντί να δεσμευτούν στον/στην σύντροφο τους και να αναλάβουν τις ευθύνες που περιέχει η δημιουργία μιας οικογένειας, όπως γινόταν παλιότερα, περνάνε μια φάση πειραματισμού, κάνοντας διάφορες σχέσεις με διαφορετικά άτομα, με στόχο να βρουν τι αναζητούν από μία σχέση και στην πορεία να παντρευτούν τον/την κατάλληλο/η.
Το φεμινιστικό κίνημα είναι άλλος ένας σημαντικός παράγοντας που συνέβαλλε στην δημιουργία αυτής της νέας αναπτυξιακής περιόδου που αποκαλούμε αναδυόμενη ενηλικίωση. Παλαιότερα, η πανεπιστημιακή εκπαίδευση δεν ήταν προτεραιότητα των ανθρώπων, παρόλα αυτά οι άντρες αποτελούσαν την συντριπτική πλειοψηφία στα πανεπιστήμια. Σήμερα, οι φοιτήτριες είναι περισσότερες από τους φοιτητές. Στις γυναίκες δε δίνεται απλώς η επιλογή να σπουδάσουν, αλλά ενθαρρύνεται από την κοινωνία πλέον η μόρφωση και η εκπαίδευση τους. Συνεπώς, οι σύγχρονες γυναίκες έχουν τελείως διαφορετικό πλάνο για την ζωή τους, τείνουν να καθυστερούν να λάβουν τον ρόλο της μητέρας και δίνουν έμφαση στην προετοιμασία τους για μια επιτυχημένη καριέρα.
Τέλος, το κίνημα της νεολαίας, που σχηματίστηκε την δεκαετία του 1960, παρόλο που δεν είναι τόσο γνωστό, άφησε και αυτό το στίγμα του. Η ενηλικίωση έπαψε να συνδέεται με χαρακτηριστικά όπως το κύρος και την σοφία και οι νέοι προσπαθούσαν να παρατείνουν την νεότητα τους και να φέρουν την αλλαγή που ήθελαν να δουν στον κόσμο.
Τι ακριβώς περιλαμβάνει το στάδιο της αναδυόμενης ενηλικίωσης;
Στις δυτικές κοινωνίες, οι 18χρονοι που αποφοιτούν από το λύκειο δηλώνουν ότι δεν μπορούν να κατατάξουν τον εαυτό τους σε κάποια αναπτυξιακή περίοδο γιατί δεν νιώθουν ούτε ενήλικες αλλά ούτε και έφηβοι. Έτσι, ο Arnett πρότεινε την ένταξη τους σε μια καινούρια αναπτυξιακή περίοδο, την αναδυόμενη ενηλικίωση, η οποία διαρκεί κατά μέσο όρο από τα 18 έως τα 25 και περιλαμβάνει 5 βασικά χαρακτηριστικά:
- Είναι η περίοδος που το άτομο έχει την ευκαιρία να εξερευνήσει την ταυτότητα του. Οι νέοι καλούνται να πάρουν αποφάσεις σε σχέση με την εργασία τους, την ερωτική τους ζωή, τις φιλίες τους και γενικότερα την θέση που θέλουν να λάβουν στη κοινωνία. Για να απαντηθούν όλα αυτά τα ερωτήματα, που όλους μας έχουν ταλανίσει σε κάποια φάση της ζωής μας, απαιτείται μια περίοδος πειραματισμού και εξερεύνησης σε όλους τους τομείς.
- Η αναδυόμενη ενηλικίωση περιγράφεται επίσης από έντονη αστάθεια και ρευστότητα. Σε αυτές τις ηλικίες, η αλλαγές στην ζωή του ατόμου είναι ριζικές και συνεχόμενες. Υπάρχει έντονη μεταβλητότητα όσων αφορά, δουλειές, ενδιαφέροντα, απόψεις, φίλους, συντρόφους κ.α.
- Το στάδιο αυτό είναι εστιασμένο στον εαυτό. Το άτομο προσπαθεί να εκπληρώσει τις δικές του επιθυμίες και ανάγκες πριν δεσμευτεί από υποχρεώσεις όπως αυτές του γάμου και της οικογένειας.
- Πολλοί αναδυόμενοι ενήλικες νιώθουν ότι βρίσκονται σε ένα ενδιάμεσο στάδιο. Από την μια πλευρά, πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη για τον εαυτό τους και από την άλλη δεν νιώθουν ενήλικες. Βρίσκονται με το ένα πόδι στην ενηλικίωση και με το άλλο στην εφηβεία θα λέγαμε μεταφορικά.
- Η περίοδος αυτή είναι πολλά υποσχόμενη και γεμάτη δυνατότητες. Χαρακτηρίζεται από μία αισιοδοξία και τα άτομα που την διανύουν έχουν πολλές προσδοκίες για το μέλλον τους και την ζωή τους. Νιώθουν ότι τίποτα δεν μπορεί να τους σταματήσει από το να εκπληρώσουν τα όνειρα τους, γεγονός το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη απογοήτευση αν δεν τα καταφέρουν.
Τι κινδύνους ενέχει αυτό το στάδιο;
Το στάδιο της αναδυόμενη ενηλικίωσης, παρόλο που έχει λάβει μεγάλη αναγνώριση στον κλάδο της αναπτυξιακής ψυχολογίας, υπάρχουν πολλοί ψυχολόγοι που το επικρίνουν. Η πιο προφανής κριτική είναι ότι αυτή η αναπτυξιακή περίοδος δεν είναι καθολική και δεν βιώνουν αυτήν την φάση όλοι οι άνθρωποι στον κόσμο διαπολιτισμικά. Στις ανατολικές κοινωνίες, για παράδειγμα, δεν υφίσταται αυτή η μεταβατική περίοδος ανάμεσα στην εφηβεία και στην ενηλικίωση και οι άνθρωποι εκεί δεν έχουν την πολυτέλεια να πειραματιστούν στους περισσότερους τομείς της ζωής τους, ειδικά οι γυναίκες.
Ωστόσο, αυτό στο οποίο αξίζει να εστιάσουμε είναι ότι θεωρία της αναδυόμενης ενηλικίωσης έχει κατηγορηθεί για το εγωιστικό στοιχείο που την διακρίνει. Πολλοί ψυχολόγοι θεωρούν ότι μεσώ της ένταξης αυτού του μεταβατικού σταδίου στη τυπική κανονική ανάπτυξη του ατόμου, η κοινωνία υποβαθμίζει την αξία της δεκαετίας των 20 από την στιγμή που αναφερόμαστε σε αυτή ως μια φάση εξερεύνησης. στην όποια μπορούμε να κάνουμε λάθη και να καθυστερήσουμε την λήψη ευθυνών και υποχρεώσεων της ζωής μας. Ο πειραματισμός και η εστίαση στον εαυτό μπορεί πολύ εύκολα να μεταφραστεί σε ανευθυνότητα, εγωισμό και κακές επιλογές που θα επιφέρουν αρνητικές συνέπειες στο μέλλον του ατόμου. Αυτή η θεωρία καθησυχάζει έναν νέο προτείνοντας ότι μπορεί να καθυστερήσει την ενηλικίωση του για τα επόμενα 7 χρόνια, ίσως και παραπάνω, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επαναπαύεται, να απομακρύνεται από τις φιλοδοξίες του (γιατί θεωρητικά έχει πολύ χρόνο να τις εκπληρώσει) και να σπαταλάει την νεότητα του, χωρίς να αντιλαμβάνεται τις επιπτώσεις αυτού.
Οι επικριτές αυτού του σταδίου επισημαίνουν την σημασία της δεκαετίας των 20 για την συνολική ποιότητα ζωής του ατόμου, καθώς τότε συμβαίνουν τα πιο καθοριστικά γεγονότα στην ζωή μας. Υποστηρίζουν ότι οι νέοι πρέπει να ενθαρρύνονται να ακολουθήσουν τις φιλοδοξίες τους, να ασχολούνται με πράγματα τα οποία προσφέρουν νόημα στην ζωή τους και να λάβουν την ευθύνη των πράξεων τους από μικροί, γεγονότα τα οποία θα λειτουργήσουν σαν εφόδια για αυτούς μετέπειτα. Σύμφωνα με τους επικριτές της θεωρίας, οι νέοι που ακολουθούν την νοοτροπία της ”παρατεταμένης εφηβείας” εστιάζοντας στην συλλογή εμπειριών και στην διασκέδαση χωρίς να αναλαμβάνουν τις ευθύνες των πράξεων τους, όταν φτάνουν στην ηλικία των 30, προσπαθούν να βάλουν σε μια τάξη την ζωή τους αλλά συνειδητοποιούν ότι έχουν αργήσει, αρχίζουν να αγχώνονται καθώς βλέπουν τους γύρω τους να φτιάχνουν την ζωη τους και καταλήγουν να μετανιώνουν για την απερίσκεπτη σπατάλη χρόνου της νιότης τους.
Για παράδειγμα, η είσοδος από την μια ερωτική σχέση στην άλλη, σύμφωνα με την θεωρίας της αναδυόμενης ενηλικίωσης, θεωρείτε ως ένα μέσο να συλλέξει το άτομο εμπειρίες σχετικά με το αντίθετο φύλο και συνεπώς να κάνει την σωστή επιλογή συζύγου αργότερα στην ζωή του. Από την άλλη, οι κριτές της θεωρίας θα περιέγραφαν την συνθήκη αυτή ως μια σπατάλη χρόνου του ατόμου και μια απόσπαση από τον πραγματικό του σκοπό, που είναι να δημιουργήσει έναν ουσιαστικό δεσμό με κάποιον.
Η διαμάχη ανάμεσα στους υποστηρικτές και τους επικριτές της αναδυόμενης ενηλικίωσης είναι ένα πολύ ενδιαφέρον φαινόμενο το οποίο αξίζει να μελετηθεί και δίνει τροφή για σκέψη, καθώς και οι δύο πλευρές έχουν επιχειρήματα να στηρίξουν την θέση τους. Εσύ με ποιόν συμφωνείς εν τέλει;
ΠΗΓΕΣ
https://www.youtube.com/watch?v=fv8KpQY0m6o
https://www.apa.org/monitor/jun06/emerging
https://www.youtube.com/watch?v=vhhgI4tSMwc
