Μία όχι και τόσο ευρέως γνωστή διαταραχή άγχους αλλά συχνή θα μπορούσε να πει κανείς είναι η Αποφευκτική Διαταραχή Προσωπικότητας. Άνθρωποι με προβλήματα, τα οποία προκύπτουν στην κοινωνική και εργασιακή τους ζωή, αγωνίζονται να ξεφύγουν από αυτή την διαταραχή. Η απομόνωση και ο φόβος συνήθως είναι δύο έννοιες που χαρακτηρίζουν την κατάσταση. Μπορεί κανείς να επιθυμεί διακαώς την αγάπη, την στοργή και την συντροφικότητα και όμως να αντιλαμβάνεται τον κόσμο διαφορετικά. Οι άσχημες συμπεριφορές που ούτως ή άλλως υπάρχουν εκεί έξω δυστυχώς επιβεβαιώνουν τους φόβους και τις αμφιβολίες. Ποια είναι όμως η Αποφευκτική Διαταραχή Προσωπικότητας και πώς αντιμετωπίζεται;
Ορισμός
Η Αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας (Avoidant Personality Disorder) γνωστή και ως αγχώδης διαταραχή προσωπικότητας σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία ορίζεται ως ένα διάχυτο πρότυπο κοινωνικής αναστολής, συναισθημάτων ανεπάρκειας και υπερευαισθησίας στην αρνητική αξιολόγηση, με έναρξη στην πρώιμη ενήλικη ζωή του ατόμου και παρουσία σε ποικιλία πλαισίων. Το DSM-5 (Διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο ψυχολογικών διαταραχών- πέμπτη έκδοση) αναγνωρίζει αυτή τη διαταραχή λέγοντας πως επηρεάζει άτομα τα οποία χαρακτηρίζονται από μία διαπεραστική εικόνα κοινωνικής αναστολής, αισθήματα ανεπάρκειας, ακραία ευαισθησία στην αρνητική κρίση και αποφυγή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Συχνά εάν ζητηθεί από τους ανθρώπους αυτούς να περιγράψουν τους εαυτούς τους, αυτοί θα τονίσουν την αμηχανία, το άγχος και τη μοναχικότητα που νιώθουν. Ακόμα, τείνουν να νιώθουν ανεπιθύμητοι και απομονωμένοι από τους γύρω τους.
Αιτίες
Δυστυχώς δεν υπάρχουν αναγνωρισμένοι παράγοντες σύμφωνα με τους οποίους δημιουργείται η διαταραχή αυτή. Ωστόσο, εικάζεται ότι μπορεί να κληρονομηθεί στις οικογένειες μέσω γονιδίων. Ένας ακόμα παράγοντας της Αποφευκτικής Διαταραχής Προσωπικότητας μπορεί να είναι η απόρριψη που έχει βιώσει ένα παιδί από τους γονείς ή τους συνομηλίκους του, η οποία μπορεί να το επηρεάσει αργότερα στην ενήλικη ζωή του. Στην ανάπτυξη αυτής της διαταραχής τέλος θα μπορούσε να οδηγήσει κάθε μορφή κακοποίησης και κυρίως η συναισθηματική, μορφές αρνητικής κριτικής, γελοιοποίηση και έλλειψη στοργής από το οικείο περιβάλλον ενός παιδιού.
Συμπτώματα
Ένα άτομο που αντιμετωπίζει την Αποφευκτική Διαταραχή Προσωπικότητας μπορεί να εμφανίζει μία ποικιλία συμπτωμάτων και συμπεριφορών. Ένα από τα πιο συχνά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενός ατόμου με Αποφευκτική Διαταραχή Προσωπικότητας είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση. Εντούτοις, παρατηρείται αποφυγή εργασιακών, κοινωνικών ή σχολικών δραστηριοτήτων από φόβο κριτικής ή απόρριψης. Το άτομο αισθάνεται συνήθως ανεπιθύμητο σε κοινωνικές καταστάσεις και αυτοαπομονώνεται. Η λανθασμένη αντίληψη για τον εαυτό, ότι είναι κατώτερα από όλους τους άλλους, οδηγεί αυτά τα άτομα στο περιθώριο.
Ένα άτομο με Αποφευκτική Διαταραχή Προσωπικότητας αντιλαμβάνεται πολύ καλά ότι νιώθει άβολα σε έναν χώρο με συνωστισμό ή σε μία κοινωνική συνθήκη. Μπορεί να φοβηθεί να μιλήσει, να σκεφτεί μήπως πει κάτι λάθος, να κοκκινήσει ή ακόμα να ντραπεί. Αφοσιώνεται σίγουρα στο να παρατηρεί σημάδια έγκρισης ή απόρριψης από τους γύρω του. Συχνά δέχεται σχόλια για την ντροπαλότητα, τη νευρικότητα και το άγχος του, τα οποία το κάνουν να αισθάνεται μεγαλύτερη απόρριψη.
Ο φόβος της απόρριψης λοιπόν είναι τόσος δυνατός που το άτομο είναι υπερευαίσθητο και πληγώνεται εύκολα, αποκτά φίλους δύσκολα και είναι απρόθυμο να εμπλακεί σε οποιαδήποτε νέα γνωριμία. Ένας άνθρωπος με Αποφευκτική Διαταραχή Προσωπικότητας σπάνια θα δοκιμάσει κάτι νέο ή θα ρισκάρει γενικά στη ζωή του. Θα βιώσει το καθετί νέο με άγχος, νευρικότητα και απροθυμία. Πριν εμπλακούν σε μία νέα κατάσταση ή με κάποιο νέο άτομο σίγουρα θα χρειαστεί μία δοκιμαστική περίοδος επαναλαμβανόμενων διαβεβαιώσεων και άκριτης αποδοχής.
Διάγνωση
Η διάγνωση της Αποφευκτικής Διαταραχής Προσωπικότητας είναι δυνατόν να γίνει μόνο από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας με βάση το DSM-5. Σύμφωνα με τα κριτήρια λοιπόν το άτομο πρέπει να έχει ένα σταθερό μοτίβο αποφευκτικής συμπεριφοράς. Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η Αποφευκτική Διαταραχή Προσωπικότητας και η Διαταραχή Κοινωνικού Άγχους μοιράζονται παρόμοια συμπτώματα. Ωστόσο, η Αποφευκτική Διαταραχή Προσωπικότητας είναι μία πιο σοβαρής μορφής πάθηση.
Θεραπεία
Η Αποφευκτική Διαταραχή Προσωπικότητας είναι μία πάθηση που χρήζει θεραπείας. Σε γενικές γραμμές υπάρχει η τάση από τους ανθρώπους που πάσχουν από αυτή τη διαταραχή να αποφεύγουν τη θεραπεία. Όταν αυτό συμβαίνει, η διαταραχή ταλανίζει αυτά τα άτομα σε όλη τους τη ζωή σε πολλούς τομείς και δυστυχώς με συννοσηρότητα και άλλων διαταραχών που παραμένουν άλυτες. Η προσέγγιση της Αποφευκτικής Διαταραχής Προσωπικότητας μπορεί να αποτελεί μία δύσκολη διαταραχή, ωστόσο δεν είναι κάτι που δεν βελτιώνεται με τη σωστή θεραπεία. Παρόλα αυτά είναι ιδιαίτερα δύσκολο για το άτομο να αναγνωρίσει ότι χρειάζεται ψυχοθεραπευτική βοήθεια, πόσο μάλλον να την προσεγγίσει.
Τύποι θεραπείας
Συχνά, οι ειδικοί ψυχικής υγείας χρησιμοποιούν την ψυχοδυναμική θεραπεία για την αντιμετώπιση της διαταραχής. Η ψυχοδυναμική θεραπεία θα βοηθήσει το άτομο να αντιληφθεί τις υποσυνείδητες σκέψεις του και να κατανοήσει παλαιότερες που επηρεάζουν την συμπεριφορά του. Σιγά σιγά τα παρελθοντικά συναισθήματα βρίσκουν τον δρόμο τους προς την απελευθέρωση. Ύστερα, το άτομο μπορεί να προσχωρήσει σε μία πιο υγιή ζωή μετά το πέρας της θεραπείας.
Μία ακόμα προσέγγιση για την Αποφευκτική Διαταραχή Προσωπικότητας θα μπορούσε να είναι η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία. Και εδώ ο ειδικός ψυχικής υγείας βοηθά τον θεραπευόμενο να κατανοήσει τις σκέψεις του και να τις μετατρέψει. Η λογική εδώ είναι δυνατός σύμμαχος του ατόμου και το επαναφέρει στην πραγματικότητα. Η θεραπεία αυτή ενθαρρύνει την ανάπτυξη υγειών σκέψεων που εξακολουθούν να υπάρχουν φυσικά και μετά το τέλος της θεραπείας.
Ο τύπος της ομαδικής θεραπείας πολλές φορές συστήνεται, ώστε το άτομο να βιώσει συναισθηματικές εμπειρίες σε συνδιαλλαγή με τα άτομα της ομάδας. Τα άτομα αυτά θα μπορούσαν να είναι και αυτοί θεραπευόμενοι με το ίδιο θέμα ή ακόμα και μέλη της οικογένειας. Τα μέλη της οικογένειας μπορούν να προσφέρουν στον θεραπευόμενο συναισθηματική οικειότητα και υποστήριξη κατά τη διαδικασία της ψυχοθεραπείας αλλά και έξω από αυτή.
Η φαρμακευτική αγωγή συνήθως συστήνεται από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, εφόσον υπάρχει συννοσηρότητα. Τα συμπτώματα που μπορεί να προκαλέσει ο συνδυασμός με κατάθλιψη είναι συχνά αυτά που προσπαθεί ένας ειδικός να καταστείλει, ώστε ο θεραπευόμενος να μπορέσει να αφοσιωθεί στην ψυχοθεραπεία του. Κατά τη διάρκεια ψυχοθεραπείας είναι σίγουρο ότι το άτομο θα μπει στην διαδικασία να βρει τον εαυτό του και να τολμήσει μικρά βήματα κοινωνικοποίησης.
Κλείνοντας
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η θεραπεία γι αυτή τη διαταραχή δεν είναι μία θαυματουργός δύναμη που θα λύσει όλα τα προβλήματα. Αλλά θα βελτιώσει τα συμπτώματα και θα βοηθήσει να αναπτύξει κανείς μία πιο κοινωνική και ευχάριστη ζωή. Ο χρόνος είναι πολύτιμος και η αναζήτηση βοήθειας σημαντική για τον καθένα που ταλαιπωρείται από την Αποφευκτική Διαταραχή Προσωπικότητας.
