Η δημοκρατία γιορτάζεται παγκοσμίως ως το δικαίωμα των πολιτών να συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και ως σύμβολο της ελευθερίας και της ισότητας. Η αρχαία Ελλάδα γέννησε τη δημοκρατία και η Αθήνα θεωρείται ως ένα από τα πιο επιτυχημένα παραδείγματά της. Λίγοι ξέρουν όμως ότι ο Σωκράτης, ο θεμελιωτής της φιλοσοφίας στην αρχαία Αθήνα, ήταν ιδιαίτερα επικριτικός απέναντι στη δημοκρατία.
Ο Σωκράτης πίστευε ότι η δημοκρατία έχει ένα θεμελιώδες ελάττωμα. Η ψήφος θα πρέπει να είναι μια δεξιότητα που θα έπρεπε να διδάσκεται συστηματικά και το να επιτρέπεται στις αμόρφωτες μάζες να ψηφίζουν, θα είναι σαν να βάζεις απλούς καθημερινούς ανθρώπους, που δεν έχουν καμία γνώση από ναυσιπλοΐα, επικεφαλής ενός πλοίου που βρίσκεται σε μια καταιγίδα. Ο Σωκράτης επέμενε ότι μόνο όσοι είχαν σκεφτεί τα θέματα ορθολογικά και βαθιά θα έπρεπε να έχουν δικαίωμα ψήφου.
Ο Σωκράτης πίστευε λοιπόν ότι αν ψηφίζουν οι πολίτες οι οποίοι δεν έχουν σκεφτεί αυτά τα θέματα, τότε ο λαός θα πέσει θύμα λαϊκισμού. Τα τελευταία χρόνια, έχουμε δει μια αύξηση των λαϊκιστικών πολιτικών που απευθύνονται στα συναισθήματα και στους φόβους των μαζών. Δεν πρόκειται για νέο φαινόμενο. Ωστόσο, η κλίμακα και η ταχύτητα με την οποία ταξιδεύουν οι πληροφορίες στο σύγχρονο κόσμο έχουν ενισχύσει τις επιπτώσεις του λαϊκισμού, διευκολύνοντας τους θύτες να διαδώσουν την προπαγάνδα τους.
Επιπλέον, η πανδημία COVID-19 έφερε στην επιφάνεια την ανικανότητα των εκπαιδευτικών μας συστημάτων να προωθούν την κριτική σκέψη. Η άνοδος της παραπληροφόρησης και των θεωριών συνωμοσίας γύρω από την πανδημία ανέδειξε την ανάγκη οι πολίτες να έχουν μια βασική κατανόηση των επιστημονικών αρχών και της επιστημονικής μεθόδου. Κάτι το οποίο το παρόν εκπαιδευτικό σύστημα δε φαίνεται να μπορεί να προσφέρει και κανένας πολιτικός δε φαίνεται να δείχνει ενδιαφέρον.
Θύμα λαϊκισμού έπεσε και η προηγούμενη γενιά, η γενιά του Πολυτεχνείου, που με την πτώση της Χούντας, διεφθαρμένοι πολιτικοί εκμεταλλευτήκαν συγκυρίες και την πρόσβαση σε δανεικά χρήματα από την Ευρωπαϊκή Ένωση για να αποκτήσουν εξουσία και να χτίσουν, χωρίς προσωπικό κόπο και εργασία, τις τεράστιες βίλες τους. Δυστυχώς, αυτό το λάθος το πληρώνει το θύμα και όχι ο θύτης, με αποτέλεσμα τις απανωτές οικονομικές κρίσεις που μειώνουν το βιοτικό μας επίπεδο χρόνο με το χρόνο.
Ποια είναι λοιπόν η λύση; Πρέπει να ψηφίζουν μόνο τα άτομα με κριτική σκέψη; Και ποιος θα αποφασίζει για το ποιος έχει αυτήν την πολυπόθητη κριτική σκέψη και γνώση; Η λύση βρίσκεται στο να διεκδικήσει ο καθένας από εμάς εκπαιδευτικά συστήματα που να προωθούν την κριτική σκέψη, τη συμμετοχή στα κοινά και τη δέσμευση για κοινωνική δικαιοσύνη.
Η δημοκρατία είναι ένα εύθραυστο και ατελές σύστημα που απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση και προσπάθεια για τη διατήρησή της. Πρέπει να καταστήσουμε τους πολιτικούς ηγέτες μας υπόλογους για τις πράξεις και τα λόγια τους και να μην τους επιτρέψουμε να χειραγωγούν την κοινή γνώμη προς όφελός τους.
Η κριτική του Σωκράτη για τη δημοκρατία παραμένει τόσο επίκαιρη σήμερα όσο ήταν στην Αρχαία Ελλάδα. Είναι ευθύνη μας ως πολίτες να εκπαιδεύσουμε τους εαυτούς μας και να ασχοληθούμε με τα ζητήματα που διακυβεύονται. Πρέπει να έχουμε επίγνωση των δυνητικών κινδύνων της δημαγωγίας και του λαϊκισμού και να εργαστούμε για την προώθηση των ιδανικών της δημοκρατίας, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας, της ισότητας και του δικαιώματος των πολιτών να συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.
Πλάτωνας. (380 π.χ). Πολιτεία
