Όταν μιλάμε για την εξιδανίκευση, οι συναφείς λέξεις που μας έρχονται στο μυαλό είναι ωραιοποίηση, ουτοπία και τελειότητα. Κοινή συνισταμένη στη σημασία αυτών είναι η απουσία ρεαλισμού. Σύμφωνα με την ψυχανάλυση η εξιδανίκευση αναφέρεται στην αφαίρεση των αρνητικών στοιχείων μιας κατάστασης ή ενός προσώπου. Έτσι, η κατάσταση ή το άτομο γίνονται ιδανικά και άτρωτα. Από την άλλη η απομυθοποίηση συνίσταται στην ακριβώς αντίθετη λειτουργία. Σιγά σιγά αρχίζουν να γίνονται αντιληπτά τα αρνητικά στοιχεία κάποιου και το άτομο να έρχεται πιο κοντά στην πραγματικότητα. Τι γίνεται με αυτές τις δύο λειτουργίες στη σχέση;
Η εξιδανίκευση ως μηχανισμός άμυνας
Όπως προαναφέρθηκε, η εξιδανίκευση χρησιμεύει ως άμυνα απέναντι σε μια δυσλειτουργική και επίπονη πραγματικότητα. Είναι σαν να εθελοτυφλούμε για να μην έρθουμε αντιμέτωποι με τις αρνητικές πλευρές κάποιου. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ματαίωση αφενός και αφετέρου θα απαιτούσε μια προσπάθεια απεγκλωβισμού από την δεδομένη κατάσταση. Η συνθηκολόγηση έρχεται επομένως με την εξιδανίκευση. Φτιάχνουμε ένα ροζ συννεφάκι και όλα φαντάζουν ρόδινα. Συνεπώς, με κάποιον τρόπο είμαστε προστατευμένοι από την διαδικασία αναθεώρησης του πλαισίου που βρισκόμαστε. Σίγουρα, όμως, πληρώνουμε κάποιο τίμημα για να είναι όλα ιδανικά. Τέλος, η εξιδανίκευση χτυπάει το καμπανάκι ότι κάπου υπάρχει μια δική μας ανεπάρκεια. Και προκειμένου να την καλύψουμε υπερεκτιμούμε τα στοιχεία κάποιου άλλου.
Η εξιδανίκευση στον έρωτα
Όπως λέει η λαϊκή ρήση ‘’ο έρωτας είναι τυφλός’’. Και πράγματι φαίνεται τουλάχιστον τους πρώτους μήνες να μην βλέπει πολύ καθαρά. Στις ερωτικές σχέσεις οι άνθρωποι τείνουν πολύ συχνά να εξιδανικεύουν τον σύντροφό τους. Η λειτουργία αυτή θα μπορούσε να ερμηνευτεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Ωστόσο, για τον καθένα έχει μια μοναδική σημασία. Σίγουρα, η εξιδανίκευση εξυπηρετεί στην ικανοποίηση του ατόμου μέσω της πραγμάτωσης της ανάγκης για ασφάλεια και ευχαρίστηση. Μέσα σε μια σχέση όλοι έχουν ανάγκη για ασφάλεια. Αν όμως δούμε τα πράγματα ως έχουν, ελλοχεύουν οι τάσεις φυγής. Έτσι, το να παραμερίσουμε για λίγο τυχόν αρνητικά στοιχεία, ευνοεί εν πολλοίς ένα ασφαλές πλαίσιο. Πρόκειται για μια αναπόφευκτη διαδικασία, η οποία άλλοτε ευνοεί κι άλλοτε ζημιώνει.
Και μετά, τι;
Ύστερα από την περίοδο χάριτος της εξιδανίκευσης ο δρόμος είναι διπλός. Είτε, μπορεί να επωφελήσει κάποιον, αν βρει μια δημιουργική έξοδο, είτε το άτομο αντιλαμβάνεται ότι η εξιδανίκευση ήταν κίβδηλη, ένας μύθος. Και απογοητεύεται. Το θετικό στοιχείο της εξιδανίκευσης λοιπόν, είναι πως δημιουργεί μια ασφαλή συνθήκη. Τα αρνητικά στοιχεία είναι ακόμα εκεί, και μέσα από το πρίσμα της ασφάλειας είναι πιο εύκολο να τα αγκαλιάσει ο άλλος. Έτσι, με έναν τρόπο πιο ώριμο και συνειδητοποιημένο συνυπάρχουν τα τρωτά σημεία κάποιου μαζί με τα ερωτικά συναισθήματα.
Η απομυθοποίηση
Συνήθως προσδίδουμε στην απομυθοποίηση αρνητικό πρόσημο, για να δηλώσουμε την απογοήτευσή μας. Και πράγματι η διαδικασία της απομυθοποίησης ενέχει αρκετή απογοήτευση, καθώς αντιλαμβανόμαστε ότι η πραγματικότητα που ζούσαμε, δεν είναι ακριβώς έτσι. Τώρα πρέπει να προσαρμοστούμε σε καινούρια δεδομένα. Πολλά ζευγάρια χωρίζουν, όταν φτάνουν σε αυτό το σημείο της σχέσης, πιστεύοντας ότι πλέον δεν ταιριάζουν και ότι η σχέση βρίσκεται σε τέλμα.
Η πραγματικότητα
Αν δούμε την απομυθοποίηση όμως ως ένα κομβικό σημείο που μπορούμε να είμαστε και ερωτευμένοι και απογοητευμένοι, όλα αλλάζουν. Κανείς άλλωστε δεν μας εγγυάται ότι ο έρωτας δεν έχει απογοήτευση. Τη στιγμή της απομυθοποίησης είναι που αποφασίζουμε αν θα μετουσιώσουμε όλα τα αρνητικά σε κάτι θετικό. Να τα αγκαλιάσουμε και να ζούμε με αυτά αντί να τα απομακρύνουμε. Κανείς δεν είναι τέλειος στην τελική. Στο μεταίχμιο του έρωτα και του ρεαλισμού, μπορούμε να αποφασίσουμε ότι είμαστε μαζί με κάποιον άνθρωπο όχι μόνο για την ιδανική εικόνα του που πλάσαμε στο μυαλό μας. Αλλά και γι’ αυτό που ο ίδιος είναι!
Τελικά ίσως να μην είναι δυο αντίθετοι πόλοι, αλλά δύο δυνάμεις που αλληλοσυμπληρώνονται. Και πότε είμαστε μέσα στην εξιδανίκευση, πότε μέσα στην απομυθοποίηση.
