1989 και προβάλλεται στους κινηματογράφους «Ο Κύκλος των Χαμένων Ποιητών» σε σενάριο, Tom Schulman και σκηνοθεσία, Peter Weir. Μια ταινία σταθμός στις νεανικές μας μνήμες, που καθρεφτίζει τη σχολική κουλτούρα συντηρητισμού του 1959, στην Ακαδημία αρρένων Welton. Και έναν προοδευτικό καθηγητή με το όνομα John Keating να προσπαθεί να φέρει τα πάνω-κάτω με την ανθρωποκεντρική διδασκαλία του.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή
Η Ακαδημία Welton, προοριζόταν μόνο για μαθητές, γονέων με υψηλά εισοδήματα. Με όσους μαθητές να μπαίνουν, να είναι έτοιμοι να ασπαστούν τους τέσσερις βασικούς πυλώνες της εκπαίδευσης του Welton. Δηλαδή, να τηρούν την παράδοση, την τιμή, την αριστεία και την πειθαρχία. Σε σχέση με την υπάρχουσα κατάσταση στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν τίθεται κανένα μέτρο σύγκρισης, γι’ αυτό και δε θα επεκταθώ περαιτέρω.
Keating ο φλογοβόλος
Όλα κυλούν ήρεμα και βαρετά στη ζωή των νεαρών αγοριών, μέχρι που ο John Keating κάνει την εμφάνισή του. Πρόκειται για το νέο καθηγητή στο μάθημα των Αγγλικών. Εξαιρώντας το γεγονός ότι ο Keating είναι ο νεότερος ηλικιακά καθηγητής στην Ακαδημία, έχει και διαφορετικές αντιλήψεις από το σύστημα. Σαν άλλος μπουρλοτιέρης, με έναν πύρινο λόγο στη διδασκαλία του προσπαθεί να μεταλαμπαδεύσει στους μαθητές, την ελευθερία του πνεύματος. Η άσκηση της κριτικής τους σκέψης γίνεται άμεση προτεραιότητά του. Τους εκπαιδεύει να αμφισβητούν όσα τους μαθαίνει το εκπαιδευτικό και κοινωνικό σύστημα ως πραγματικότητες. Τους παροτρύνει να φιλτράρουν όσα διαβάζουν και όσα ακούν και να ακολουθούν τους δικούς τους στόχους στη ζωή.
Κατά τον ρουν της ιστορίας
Κι εκεί που οι μαθητές ένιωθαν έντονα την υποχρέωση να ακολουθούν τη γραμμή της Ακαδημίας και τα «θέλω» της πατρική τους οικογένειας. Ξαφνικά, ένας αέρας ελευθερίας ξεπροβάλλει. Το μυαλό τους ανοίγει και αρχίζει να παίρνει στροφές. Ο νους ξυπνάει και η καρδιά φλέγεται από νεανική επιθυμία. Οι νεαροί μαθητές αρχίζουν να έχουν πρότυπο τον Keating, γιατί βρίσκει παιγνιώδεις και χιουμοριστικούς τρόπους να έρχεται συναισθηματικά κοντά τους. Ο Keating δε σταματά καθόλου να τσαλακώνει και να αλλοιώνει την εικόνα του τυπικού καθηγητή. Οι μαθητές, στην αρχή με δισταγμό, επιτρέπουν να επηρεαστούν από τη διδασκαλία του Keating. Αρχίζουν να βρίσκουν μέσα τους το θάρρος, να εκφράζουν τη σκέψη τους και τα συναισθήματά τους. Ο Keating τους απελευθερώνει μέσα από τη συστηματική χρήση της ποίησης και της λογοτεχνίας.
Ζουν ανάμεσά μας
Ανάμεσά στους μαθητές του, βρίσκεται ο συνεσταλμένος Todd Anderson, του οποίου ο αδερφός τελείωσε την Ακαδημία με άριστα και ο ίδιος φοιτά με υποτροφία. Μαζί του μένει ο ταλαντούχος Neil Perry, του οποίου ο πατέρας τον πιέζει να πειθαρχήσει στις προσδοκίες του και να τον κάνει γιατρό. Ο Neil επιθυμεί από την άλλη, να ακολουθήσει το δρόμο του θεάτρου, μα δεν τολμά να του το πει.
Η μυστική Λέσχη
Με τα πολλά και με την ενθάρρυνση του Keating, κάποιοι από τους μαθητές δημιουργούν τη μυστική «Λέσχη των Χαμένων Ποιητών». Εκεί μοιράζονται τις ανησυχίες τους, τα παράπονά, τα αστεία και τις πλάκες τους μέσω της ποίησης. Η ακαδημαϊκή τους ζωή αποκτά πλέον χαρά και ουσία. Εμπλουτίζεται με κέφι για ζωή και ζουν τη μέρα τους με νόημα.
Θάρρος ναι, αλλά με μέτρο
Αρκετοί από αυτούς ξεθαρρεύουν και σημειώνουν σιγά – σιγά μικρές επιτυχίες. Άλλοι στην προσωπική τους ζωή, άλλοι στην επαγγελματική τους επιλογή, άλλοι στην αυτό-έκφρασή τους. Δυστυχώς κάποιος από αυτούς ο Charlie, ξεθάρρεψε τόσο σε σημείο να δημοσιεύσει άρθρο στη σχολική εφημερίδα. Εκεί ζητά να έρθουν κορίτσια-μαθήτριες στην Ακαδημία Welton. Yπογράφει το άρθρο με το όνομα «Λέσχη των Χαμένων Ποιητών». Το διαβάζει ο αυταρχικός διευθυντής της Ακαδημίας, ο κύριος Nolan και πιέζει τον Charlie να αποκαλύψει τα υπόλοιπα μέλη της Λέσχης. Αλλά ο μαθητής αντιστέκεται. Τότε ο Nolan πλευρίζει τον Keating και του ζητά να αποθαρρύνει τους μαθητές να είναι αμφισβητίες της άρχουσας τάξης. Ο Keating ενημερώνει τους μαθητές του να υπολογίζουν με υπευθυνότητα τις συνέπειες των πράξεων τους.
Ελέω θεού πατριαρχία
Ο πατέρας του Neil μαθαίνει πως στο γιο του έχει καρφωθεί η ιδέα να γίνει θεατρίνος και τον αναγκάζει να παραιτηθεί την παραμονή της πρεμιέρας της παράστασης. Ο Neil συντετριμμένος τρέχει στον Keating, ο οποίος τον καθοδηγεί να δείξει αποφασιστικότητα και να επιμείνει στην αγάπη του για το θέατρο. Να δώσει στον πατέρα του να καταλάβει ότι βλέπει σοβαρά αυτόν τον επαγγελματικό δρόμο. Πραγματικά ο Neil εμφανίζεται τελικά στην παράσταση και σημειώνει επιτυχία. Ο πατέρας του προς έκπληξη όλων εμφανίζεται εκεί, τον παίρνει σπίτι κι εκεί του λέει ασυγκίνητα πως τέρμα το Welton για τον Neil. Θα κάνει την εγγραφή του σε στρατιωτική ακαδημία για να τον προετοιμάσει θέλει δε θέλει να γίνει γιατρός.
Μια παρένθεση… μα τι παρένθεση
Κι εδώ αναρωτιέται κανείς…αφού ήθελε τόσο πολύ ο πατέρας να υπάρχει γιατρός στην οικογένεια γιατί δε γινόταν αυτός να του φύγει και η κάψα..; Ας σπούδαζε αυτός Ιατρική να ησυχάσει αυτός, να ησυχάσει και ο γιος, να ησυχάσουμε και όλοι μας.
Νιώθω μόνος..
Ο Neil αναζητά την υποστήριξη της μάνας του που στιγμιαία φαίνεται να δείχνει ενδιαφέρον για την επαγγελματική του επιλογή. Τελικά όμως κι εκείνη, υποκύπτει στο «θέλω» του άντρα της. προστά στη φαινομενικά αδιέξοδη κατάσταση, ο Neil δίνει τέλος στη ζωή του με το πιστόλι του πατέρα του. Η σκηνοθετική ματιά παίρνει πλάνο το χέρι του να κείτεται άψυχο στο πάτωμα του γραφείου.
Ανάγκη για κριτική σκέψη
Η έλλειψη καλλιέργειας κριτικής σκέψης που οδηγεί σε εναλλακτικές επιλογές, είναι αυτή που μας κάνει να βουλιάζουμε στο συναίσθημα της απελπισίας. Γι’ αυτό μια σημαντική δεξιότητα ζωής είναι η ανάπτυξη της κρίσης μας από νωρίς στη ζωή μας. Θα μπορούσε για παράδειγμα, ο Neil να φύγει από το σπίτι, να βρει δουλειά και σπίτι. Να κερδίσει σε εμπειρίες ζωής και μετά να αποφασίσει τι να κάνει επαγγελματικά. Η επαγγελματική επιλογή έπρεπε να είναι συνειδητοποιημένη κι όχι αντιδραστική.
Αναζήτηση αποδιοπομπαίου τράγου
Το γεγονός όμως αυτό στάθηκε η αφορμή για την εξέλιξη της πλοκής της ταινίας η οποία αρχίζει σιγά – σιγά να πλησιάζει στην κορύφωσή της. Η οικογένεια του Neil θωρεί ένοχο αυτόν που ξεσήκωσε το Neil στην ηθοποιία. Αυτόν που τον έκανε να παρεκκλίνει από τους αρχικούς του ακαδημαϊκούς στόχους (που είχαν οριστεί από τον πατέρα του και δε σήκωναν αμφισβήτηση. Μια άρχουσα τάξη άλλωστε δεν κάνει λάθος ποτέ… άλλος φταίει…). Ο Nolan κάνει μια έρευνα για το θάνατο του Neil στην Ακαδημία και βρίσκει τον πιο αδύναμο κρίκο, τον Cameron. O Cameron για να αποφύγει την τιμωρία που συμμετείχε στη «Λέσχη των Χαμένων ποιητών» κατηγορεί τον Keating ότι αυτός ξεσήκωσε τον Neil. O Keating ευθύνεται για το θάνατό του. Επίσης, αφού άνοιξε το στόμα του άρχισε να μαρτυρά και τα υπόλοιπα μέλη της Λέσχης. Στη συνέχεια, πιάνει τους φίλους του και τους λέει πως για να τη βγάλουν όλοι τους καθαρή χρειάζεται να τα φορτώσουν αλλού. Οπότε ενθαρρύνει και τους άλλους να κατηγορήσουν τον Keating. Αυτοί άλλωστε είναι τα «μικρά παιδιά» και δε φέρουν ευθύνη. Ο άλλος που είναι «μεγάλος» τους παρέσυρε… (αχ…πόσο ασταθές είναι το συναίσθημα της αγάπης…αν όμως ο Cameron ένιωθε φόβο προς τον Keating…θα τον πρόδιδε;)
Ευθύνη: μια δύσκολη λέξη
Ο Charlie με το που το ακούει, γρονθοκοπά το μικρό «καρφί», με αποτέλεσμα να τον αποβάλλουν από τη σχολή. Τη ρουφιανιά άλλωστε πολλοί αγάπησαν…το ρουφιάνο πάλι ουδείς..Αλλά όπως και να το κάνουμε, είναι χρήσιμος για τη διατήρηση του συστήματος γι’ αυτό και προστατεύεται. Οι νεαροί καλούνται στο γραφείο του κυρίου Nolan για να υπογράψουν μια δήλωση επιβεβαίωσης των ισχυρισμών του Cameron. Ενώ γνωρίζουν όλοι ότι γράφει ψέματα για τον καθηγητή τους υποκύπτουν όλοι κάτω από την πίεση των γονιών τους. Ενώ ξέρουν την αλήθεια..ένας δε βρέθηκε να μην υπογράψει… Ο φόβος τους νίκησε… και ο Keating τελικά απολύεται…
Ο στόχος επετεύχθη παρά το τίμημα
Συντετριμμένος ο Keating που τα έδωσε όλα στους μαθητές του και έμεινε στον πάτο, γυρνά στην πρώην τάξη του να μαζέψει τα πράγματά του. Εκεί ο κύριος Nolan έχει αναλάβει να διδάξει τους μαθητές του Keating, σύμφωνα με τους παραδοσιακούς τρόπους του Welton. Καθώς απομακρύνεται με τα πράγματά του, προχωρώντας προς την πόρτα, όλα τα μέλη της «Λέσχης των Χαμένων ποιητών», πλην του Cameron ανεβαίνουν στα θρανία τους και αποχαιρετούν το δάσκαλό τους. Του απαγγέλλουν ένα ποίημα. Το συγκεκριμένο, το έγραψε ο Αμερικανός ποιητής Walt Whitman για το θάνατο του Αμερικανού προέδρου Abraham Lincoln, που υπεραγαπούσε και εγκωμίαζε ως σπουδαίο ηγέτη στην ιστορία των ΗΠΑ , ξεκινώντας με το “O Captain! My Captain!”
Θα είμαι παρών και εν τη απουσία μου
Ο Keating αμήχανος αλλά τρομερά συγκινημένος, έχοντας γύρω τις φωνές του Nolan να τους ζητά να κατεβούν κάτω από τα θρανία τους, ευχαριστεί τους μαθητές του που του απέδωσαν αυτόν τον τελευταίο φόρο τιμής και θαυμασμού. Που γνώρισαν τη διδασκαλία του η οποία τους άγγιξε βαθύτατα. Περήφανος ο Keating, για τους μαθητές του, φεύγει αφήνοντας πίσω του ανθρώπους που θα καλυτερέψουν τον κόσμο του αύριο.
Περί ανθρώπινων συστημάτων
Τα ανθρώπινα συστήματα (εκπαιδευτικά, πολιτικά, περιβαλλοντικά, υγείας, κλπ.) δημιουργούνται για να εξυπηρετούν τις ανθρώπινες ανάγκες και να καλυτερεύουν την ποιότητα της ζωής μας. Όταν όμως οι άνθρωποι αρχίζουμε να δυστυχούμε μέσα σε αυτά, χρειάζονται κι αυτά την αναθεώρησή τους.
Ο δρόμος της αρετής
Δυστυχώς η αναθεώρηση δε γίνεται πάντα «μετά βαΐων και κλάδων» και πάντοτε θα υπάρχουν παράμετροι που δε θα ληφθούν υπόψη και θα φέρουν αντίθετα αποτελέσματα από τα προσδοκώμενα. Κατά την αναθεώρηση ο παράγοντας λάθος είναι μέσα στο πρόγραμμα αλλά αυτό δε σημαίνει ότι η αναθεώρηση χρειάζεται να διακοπεί και να μείνουμε στην εποχή του λίθου. Οι δοκιμές του λάθος-σωστό μας φέρνουν πιο κοντά στην επιτυχία. Τα συστήματα δημιουργήθηκαν για να υπηρετούν την ευημερία των ανθρώπων. Όχι για να δημιουργούν ανθρώπους βάζοντάς τους σε καλουπάκια σκέψης και συμπεριφοράς για να υπηρετούν ανεπίκαιρα συστήματα.
Κάθε τέλος μια νέα αρχή; Αυτό θα το δούμε…
Πόσο εύκολο όμως είναι να μπεις και να επηρεάσεις προς την αναβάθμιση ένα ήδη παγιωμένο και καθιερωμένο σύστημα; Συνήθως, η αναθεώρηση γίνεται αντιληπτή ως εισβολή και απαρχή του τέλους του παλιού. Κανείς δεν την καλοδέχεται… κανείς δεν την καλοβλέπει… κανείς δε νιώθει εμπιστοσύνη με το καινούριο… Κι όλοι ταμπουρώνονται πίσω από τον παλιό τρόπο… τον χρόνια και χρόνια δοκιμασμένο γιατί θεωρείται σωστός κι ας τους κάνει δυστυχισμένους. Κι ας τους γερνά πριν την ώρα τους… αφού δεν υπάρχει τίποτα που να συναρπάζει τα φαιά τους κύτταρα… Και εδώ καταλήγουμε στη διαπίστωση ότι κανένα παλιό σύστημα δεν επιδέχεται αναβάθμισης αν δεν είναι έτοιμο για αναβάθμιση. Άμα δε ζητά και το ίδιο αναβάθμιση και δεν είναι ανοιχτό σε αυτή. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι θα χάσουμε την ελπίδα μας…
Οι ομάδες κάνουν τη διαφορά
Σκληροπυρηνικοί άνθρωποι πάντα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν κύριε Keating. Όπως υπάρχουν και οι μετριοπαθείς, οι εξισορροπιστές και οι διαπραγματεύσιμοι. Βρείτε τους και συνεργαστείτε… «Ένα χελιδόνι δεν έφερε ποτέ την άνοιξη» αλλά είναι ένα σημάδι ότι όσο υπάρχει ζέστη ή άλλες κατάλληλες συνθήκες και άλλα χελιδονάκια θα ξεπροβάλλουν για να στήσουν τις φωλιές τους…
Ελεύθερο συμπέρασμα…
Ο Keating μαθαίνει με ανορθόδοξους τρόπους τους μαθητές του να είναι ελεύθεροι να ανοιχτούν στη ζωή και να μην τη φοβούνται. Στην προσπάθειά του αυτή, έχει βοηθούς όλα τα κείμενα σπουδαίων ποιητών όπως του Αμερικανού Walt Whitman και άλλων σημαντικών στοχαστών. Τους ενθαρρύνει, να βγάλουν τις παρωπίδες που τους βάζει η Ακαδημία, να πιστέψουν στα όνειρά τους και να τα κυνηγήσουν ελεύθερα, όσο άπιαστα κι αν φαίνονται. Να μην επιτρέψουν στο σύστημα να τους αλλάξει και να τους αλλοτριώσει. Να μη γίνουν τα εξαρτήματα μιας καλοκουρδισμένης μηχανής. Να παραμείνουν ρομαντικοί και ανθρώπινοι. Τη ζωή τους να τη σέβονται ως ένα δώρο που τους δίνεται μόνο μια φορά και να τη ζουν χωρίς φόβο.
Άδραξε τη μέρα
Φωνάζοντας “Carpe diem” τους αφυπνίζει ότι ο χρόνος είναι πολύτιμος, ακριβώς γιατί είναι περιορισμένος. Ήρθαμε σε αυτό τον κόσμο για να γράψουμε και να ακολουθήσουμε το δικό μας σενάριο ζωής και όχι το από τους άλλους προκαθορισμένο.
«Υπερασπιστείτε αυτό που θέλετε με υπευθυνότητα… Αδράξτε τη μέρα σας, αγαπήστε τις ζωές σας κάντε τες εξαιρετικές… Θυμηθείτε πως ό,τι και να σας λένε, πάντα μπορείτε να σκέφτεστε ελεύθερα και να χτίζετε τα όνειρά σας… μην το ξεχάσετε ποτέ αυτό…»
