Κάθε άνθρωπος εκεί έξω τείνει να υιοθετεί συμπεριφορές πολλές φορές παράξενες για τους γύρω του. Σίγουρα αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί ούτε ψυχική διαταραχή ούτε Ιδεοληψίες και Ψυχαναγκασμοί. Ωστόσο υπάρχουν άνθρωποι που υπόκεινται στο σύνδρομο που ονομάζεται ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD) έχοντας καθημερινά να αντιμετωπίσουν αυτά τα συμπτώματα. Προφανώς η αντιμετώπιση απρόσβλητων επαναλαμβανόμενων σκέψεων που οδηγούν σε επαναλαμβανόμενες κινήσεις δεν είναι ότι πιο ευχάριστο, ούτε μια απλή ιδιότυπη συμπεριφορά κάποιου παράξενου. Το μόνο δεδομένο είναι ότι απαιτείται μεγάλη ψυχική δύναμη. Είναι δύσκολο να μπορέσει κανείς να συμβαδίσει με αυτή τη κλινική διαταραχή, ώστε να μην ταλαιπωρείται περαιτέρω στη ζωή του.
Ιδεοληψίες
Πολλοί θα αναρωτηθούν σε τι διαφοροποιούνται οι Ιδεοληψίες και οι Ψυχαναγκασμοί. Ίσως αυτά τα δύο να φαίνεται πως αποτελούν ένα ενιαίο κομμάτι μιας ψυχικής διαταραχής, δεν είναι όμως ακριβώς έτσι. Είναι οι δύο κύριες εκδηλώσεις της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.
Μιλώντας αρχικά για Ιδεοληψίες μιας και προηγούνται των Ψυχαναγκασμών, είναι ανεπιθύμητες σκέψεις. Οι επικρατούσες ανεπιθύμητες σκέψεις, εικόνες και φόβοι, που εισβάλλουν επίμονα στο μυαλό ενός ατόμου με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, προκαλούν τεράστια δυσφορία και στρες. Ως επί το πλείστον είναι σκέψεις με αρνητικό ή και απωθητικό περιεχόμενο. Έχουν να κάνουν με φόβους, ανασφάλειες και ηθικά απαράδεκτες πράξεις συγκριτικά με το σύστημα αξιών του εκάστοτε ατόμου. Το άτομο υποφέρει μη μπορώντας να ελέγξει τον καταιγισμό σκέψεων και εγκλωβίζεται στις εμμονές του.
Είδη Ιδεοληψιών
Οι πιο γνωστές Ιδεοληψίες συνήθως είναι ο φόβος αναίτιας μόλυνσης ή το άγχος να μολύνει κανείς τους άλλους. Ακόμα, ο φόβος ότι θα χάνει το άτομο τον έλεγχο του εαυτού του και θα προκαλέσει κακό στον εαυτό του ή στους γύρω του. Οι ενοχλητικές σκέψεις σεξουαλικού περιεχομένου είναι επίσης μία κατηγορία από γνωστές Ιδεοληψίες. Φυσικά οι Ιδεοληψίες της τάξης, της ασφάλειας, της αμφιβολίας και της συμμετρίας συναντώνται εξίσου συχνά. Κάποιες έμμονες ιδέες που μπορεί τέλος να εμφανίσει το άτομο έχουν να κάνουν με ηθικές και θρησκευτικού περιεχομένου σκέψεις ή ακόμα και με μεταφυσικά ζητήματα.
Ψυχαναγκασμοί
Οι Ψυχαναγκασμοί είναι συμπεριφορές που επαναλαμβάνονται ή νοητές πράξεις που πραγματοποιεί το άτομο ως ακολουθία των Ιδεοληψιών που προηγήθηκαν. Με άλλα λόγια, είναι συμβολικές κινήσεις, πράξεις ή ακολουθίες που κάνει το άτομο για να ανακουφίσει το αίσθημα άγχους, φόβου και ανασφάλειας. Δομεί κανόνες στη σκέψη του με βάση τους οποίους οι Ψυχαναγκασμοί θα πρέπει να ακολουθούνται απρόσκοπτα. Για να εξουδετερωθεί το άγχος που προκάλεσε μια απωθητική σκέψη, μια Ιδεοληψία, οι περισσότεροι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή εμπίπτουν σε αυτές τις τελετουργίες. Καλό είναι να τονιστεί πως είναι πράξεις που δεν προκαλούν σε καμία περίπτωση την ευχαρίστηση του ατόμου. Αντιθέτως, το άτομο καταναλώνει συνήθως μεγάλο και σημαντικό μέρος της ημέρας του για να ικανοποιήσει τις μη ηθελημένες παρορμήσεις του.
Οι Ψυχαναγκασμοί έχουν πολύ συγκεκριμένο τρόπο εκτέλεσης, συνήθως αμετάβλητο, και η αποφυγή τους από το άτομο μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερο άγχος. Το είδος του Ψυχαναγκασμού σχετίζεται με το είδος της Ιδεοληψίας. Παρόλο που οι Ψυχαναγκασμοί συνδέονται στη σκέψη του ατόμου με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή με τις Ιδεοληψίες του, οι συμπεριφορές δεν έχουν καμία ρεαλιστική σχέση με το ερέθισμα. Στην πραγματικότητα δεν μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση του άγχους ή να λύσουν ένα πρόβλημα. Το άτομο έχει επίγνωση της πράξης και φυσικά ότι δεν συνδέεται κανονικά με αυτή τη σκέψη. Παρόλα αυτά αδυνατεί να κάνει κάτι για να το σταματήσει.
Είδη Ψυχαναγκασμών
Υπάρχουν άπειροι τύποι Ψυχαναγκασμών στους οποίους ενδίδει ένα άτομο με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Πολύ κλασικό παράδειγμα Ψυχαναγκασμού είναι αυτό της υπερβολικής καθαριότητας. Το πλύσιμο των χεριών με συγκεκριμένους κανόνες, το καθάρισμα του προσωπικού χώρου υπερβολικά σχολαστικά και η αποφυγή υποτιθέμενων βρώμικων αντικειμένων είναι μερικοί Ψυχαναγκασμοί. Ένα δεύτερο παράδειγμα Ψυχαναγκασμού είναι η διαδικασία επανελέγχου ηλεκτρικών συσκευών παραθύρων και πορτών.
Παράλληλα, η παρουσία μίας Ιδεοληψίας, μίας αποτρόπαιας ή φοβικής σκέψης, μπορεί να οδηγήσει το άτομο στην επανάληψη διαφόρων κινήσεων ή πράξεων. Η επανάληψη στοχεύει στην αποτροπή μίας συμφοράς ή ενός κακού συμβάντος. Δεν υπάρχει λογική σύνδεση φυσικά ανάμεσα σε σκέψη και πράξη. Ωστόσο, στο μυαλό του ατόμου με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αυτά τα δύο συνδέονται άρρηκτα.
Επιπλέον, τυγχάνει κάποιοι άνθρωποι να ορίζουν κανόνες τακτοποίησης. Οριοθετούν αυστηρά τον προσωπικό τους χώρο με κάποια συγκεκριμένα μοτίβα. Ακολουθούν τελετουργίες παραδείγματος χάρη για το στρώσιμο του κρεβατιού. Η αλλαγή του μοτίβου από κάποιον ξένο γίνεται αμέσως αντιληπτή και δημιουργεί τεράστιο άγχος στο άτομο. Τέλος οι επαναλαμβανόμενες σκέψεις, εικόνες ή λέξεις που αναγκάζεται να ανακαλέσει ή να επαναλάβει προφορικά το άτομο εξαιτίας άλλων ιδεοληπτικών σκέψεων αποτελούν σημαντικό είδος Ψυχαναγκασμού.
Ο κύκλος της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής
Οι Ιδεοληψίες και οι Ψυχαναγκασμοί σχηματίζουν έναν φαύλο κύκλο στον οποίο αιχμαλωτίζεται το άτομο με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Μία ιδέα ή μία άσχημη σκέψη δεν αργεί να μετατραπεί σε εμμονή όταν επαναλαμβάνεται. Το επόμενο βήμα είναι η νοηματοδότηση αυτής της σκέψης. Το άτομο σχηματίζει μία γνώμη, πιστεύει ότι αυτό που σκέφτηκε είναι ιδιαίτερα σημαντικό και αληθινό και ότι κινδυνεύει από αυτό. Με την πάροδο του χρόνου οι σκέψεις αυξάνονται και το άτομο βιώνει δυσαρέσκεια και πίεση. Ακολουθεί η θέληση για την αποφυγή και τη μείωση των σκέψεων. Σύντομα οι Ιδεοληψίες θα δώσουν τη θέση τους στους Ψυχαναγκασμούς, καθώς το άτομο ανακαλύπτει ότι αντλεί προσωρινή ανακούφιση. Ωστόσο, έχει ήδη παγιδευτεί και σε κάθε προσπάθειά του να σπάσει τα δεσμά του φαύλου κύκλου αποτυγχάνει. Η συμβολή της επιστήμης σε αυτό το σημείο θεωρείται σημαντική και ένας ειδικός ψυχικής υγείας θα μπορούσε να βοηθήσει.
Περί θεραπείας
Κύριο κριτήριο για να αντιληφθούμε ότι οι Ιδεοληψίες και οι Ψυχαναγκασμοί απαιτούν την βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας είναι η δυσλειτουργικότητα και η δυσφορία. Οι σκέψεις και οι πράξεις είναι πλέον τόσο φορτικές και επίμονες που παρεμποδίζουν την ομαλή ροή της καθημερινότητας του ατόμου. Καλό είναι να επισημανθεί ότι, αν οι Ψυχαναγκασμοί εμποδιστούν από το περιβάλλον του ατόμου, θα υπάρξουν τα αντίθετα αποτελέσματα. Είναι μία διαταραχή η οποία χρήζει τη βοήθεια ειδικού ψυχικής υγείας και οι παρεμβάσεις από άλλα άτομα σε πολλές περιπτώσεις δεν βοηθάνε.
Άλλες πάλι φορές συμβαίνει το ίδιο το άτομο να μην αναγνωρίζει το πρόβλημα. Πιστεύει ότι μπορεί να διώξει από μόνο του τις σκέψεις από το μυαλό του υποβιβάζοντάς τες, χωρίς να τα καταφέρνει πάντα. Οι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή συχνά βιώνουν το αίσθημα της ντροπής. Γι’ αυτό το λόγο προσπαθούν να κρύψουν τα συμπτώματα από τους οικείους τους. Η απόκρυψη των συμπτωμάτων μπορεί να είναι ένας βασικός λόγος για τον οποίο οι πάσχοντες δεν αναζητούν βοήθεια. Συχνό φαινόμενο είναι η προσαρμογή της καθημερινότητας σε αυτή την κατάσταση. Το άτομο, είτε από άγνοια, είτε από ντροπή, ή ακόμα και από έλλειψη υποστήριξης από το περιβάλλον του, χάνει την ευκαιρία να βελτιώσει τη ζωή του.
Η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής είναι εφικτή φυσικά με τη βοήθεια της επιστήμης. Η ψυχοθεραπευτική διαδικασία απευθύνεται σε αυτά τα άτομα και δίνει τη δυνατότητα για την επίλυση των προβλημάτων τους. Η εφαρμογή της γνωσιακής συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας έχει πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε αυτή τη διαταραχή. Το άτομο σε αυτό το είδος ψυχοθεραπείας έρχεται συχνά σε επαφή με ερεθίσματα που σχετίζονται με Ιδεοληψίες. Ο σκοπός της θεραπείας είναι να συνειδητοποιήσει το άτομο την πραγματικότητα και να μειώσει το άγχος.
Παράλληλα, η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής από έναν ειδικό ψυχικής υγείας μπορεί να φανεί σωτήρια. Κατά βάση η φαρμακευτική θεραπεία αποτελείται από εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs).Οι δύο αυτές εναλλακτικές λειτουργούν πολύ καλύτερα και με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα σε συνδυασμό.
Κλείνοντας…
Η ελπίδα να ζούμε σε έναν κόσμο που οι ψυχικές ασθένειες δεν θα είναι πλέον ένα ταμπού ενισχύεται ολοένα. Όλες οι ψυχικές διαταραχές όπως και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή έχουν τη θεραπεία τους. Είναι σημαντικό να έχουμε γνώση του τι μας συμβαίνει και να ζητάμε τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας όταν τη χρειαζόμαστε. Η λύση στο πρόβλημα συνήθως βρίσκεται πιο κοντά απο ότι φανταζόμαστε.
