Τι είναι οι λευκοί ήχοι;
Ο λευκός ήχος είναι ένα τυχαίο μείγμα συχνοτήτων που όταν ακούγεται σε χαμηλή ένταση μπορεί να βελτιώσει την ανίχνευση ενός ταυτόχρονου απομονωμένου σήματος με ίση ισχύ οποιασδήποτε συχνότητας. Ίσως αυτό συμβαίνει επειδή η παρουσία ενός ομοιογενούς σήματος (λευκού ήχου) βελτιώνει την αντίθεση με ένα νέο επάλληλο σήμα. Ένας παράγοντας που συμβάλλει μπορεί να είναι η κλασσική απόκριση του εγκεφάλου να συνηθίζει σε ένα σταθερό ερέθισμα, δημιουργώντας ουσιαστικά μια κατάσταση κενού ερεθίσματος στην οποία άλλα ερεθίσματα επαυξάνονται. Επιπλέον, ονομάζεται λευκός ήχος επειδή είναι το ακουστικό ισοδύναμο του λευκού φωτός, το οποίο περιέχει ίσες εντάσεις όλων των ειδών φωτός. Η έρευνα δείχνει ότι ο λευκός θόρυβος μπορεί να μας βοηθήσει να εστιάσουμε βραχυπρόθεσμα, αλλά μακροπρόθεσμα ίσως μπορεί να βλάψει σημαντικά τις συνάψεις μας.
Πώς επηρεάζει ο λευκός ήχος τη μνήμη και την συγκέντρωση;
Λέγεται πως η ακρόαση λευκού ήχου με σκοπό να καλύψουμε άλλους θορύβους που αποσπούν την προσοχή μας, μας βοηθά στη συγκέντρωσή μας σε μία εργασία. Πριν από κάποια χρόνια μάλιστα έγινε μία έρευνα, η οποία έδειξε ότι ένα υπόβαθρο λευκού ήχου στο παρασκήνιο μπορεί να βελτιώσει τη συγκέντρωση και τη μνήμη σε παιδιά με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής (Δ.Ε.Π.Υ)
Οι διεργασίες ενός εγκεφάλου που εκτίθεται σε λευκό ήχο έxoυν μελετηθεί εκτενέστερα με μελέτες σάρωσης fMRI σε νεαρά άτομα. Η μελέτη έδειξε ότι υπήρξε μια ελαφρά βελτίωση της μνήμης. Μια συσχετισμένη, αυξημένη δραστηριότητα εμφανίστηκε στις συνδέσεις της θετικής ενίσχυσης του εγκεφάλου και στον ακουστικό φλοιό.
Φυσικά δεν πρέπει να δεχόμαστε αβλεπεί χωρίς κριτική έρευνα τις μελέτες, καθώς μεταγενέστερη μελέτη αποκάλυψε κάτι πολύ σημαντικό. Η έκθεση σε λευκό ήχο βελτίωσε την απόδοση των παιδιών με έλλειψη προσοχής, αλλά χειροτέρεψε την απόδοση για τα άλλα παιδιά. Έτσι, ο λευκός ήχος μπορεί να αποσπά την προσοχή στα παιδιά χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα και βοηθά μόνο τα παιδιά με διάσπαση προσοχής, επειδή η έμφυτη διάσπαση της προσοχής τους ενεργοποιείται λιγότερο όταν το φόντο του ήχου είναι μονότονο και χωρίς ενδιαφέρον.
Καλό είναι να κατανοήσουμε ότι ο λευκός ήχος δεν είναι ένα θαυματουργό τρικ που θα λύσει τα θέματα συγκέντρωσής μας στο λεπτό. Απλώς επηρεάζει την κατάσταση της συγκέντρωσής μας ανάλογα πάντα με το πλαίσιο και τις συνθήκες που μας περιβάλλουν. Με άλλα λόγια, δεν έχει επίδραση στις γνωστικές λειτουργίες του εγκεφάλου. Αντίθετα έχει ποικίλες επιδράσεις στην αντίληψη και τη γνωστική λειτουργία σε σχέση πάντα με διάφορους παράγοντες όπως οι απαιτήσεις εργασίας και ο χρόνος παρουσίασης του λευκού ήχου. Ανάλογα λοιπόν με το πως θα χρησιμοποιηθεί και από ποιόν, ο λευκός ήχος μπορεί να κάνει τα ακουστικά κέντρα του εγκεφάλου να εστιάσουν, κάτι που μπορεί να βοηθήσει στη συγκέντρωση και τη μνήμη.
Η επιρροή του λευκού ήχου κατά τη διάρκεια του ύπνου
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι άνθρωποι καταφεύγουν σε συσκευές παραγωγής ήχων και βίντεο στο ίντερνετ με λευκούς ήχους με σκοπό να βρουν τη λύση στα προβλήματα ύπνου. Ο λευκός ήχος έχει αποδειχθεί ότι όντως βοηθάει στον ταχύτερο ύπνο. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι μειώνει τον χρόνο που χρειάζεται κανείς για να αποκοιμηθεί, καθώς καλύπτει τους υπόλοιπους ήχους. Οι περισσότεροι άνθρωποι ωφελούνται από τα αποτελέσματα αυτών των ήχων βραχυπρόθεσμα, ωστόσο έχουν γίνει αρκετά γνωστοί για τη χρήση τους στα βρέφη. Μπορεί σίγουρα να αποκοιμίσει τα βρέφη αλλά και να βοηθήσει ανθρώπους με χρόνια αϋπνία. Είναι όμως πράγματι μία καλή συνήθεια για τον εγκέφαλό μας;
Αν και υπάρχουν ενδείξεις σε πολλές επιστημονικές μελέτες ότι ο συνεχής λευκός ήχος βοηθά στη μείωση του χρόνου μέχρι να επέλθει ο ύπνος, μπορεί να υπάρχουν και αρνητικές συνέπειες. Πιο συγκεκριμένα, το ακουστικό μας σύστημα κάθε φορά που εκτίθεται σε ήχους και θορύβους, μεταφράζει την πληροφορία σε σήματα που στη συνέχεια μεταφέρονται από το νευρικό σύστημα και ερμηνεύονται από τον εγκέφαλο ποικιλοτρόπως. Είναι μια ενεργή διαδικασία, η οποία δημιουργεί μεταβολίτες, ορισμένοι από τους οποίους έχει αποδειχθεί ότι είναι επιβλαβείς για το αυτί. Πιθανότατα είναι ανάγκη να υπάρξει μια περίοδος όπου το ακουστικό σύστημα μπορεί να ξεκουραστεί, να αναγεννηθεί και να προετοιμαστεί για την επόμενη περίοδο εγρήγορσης.
Πώς επηρεάζει ο λευκός ήχος τον εγκέφαλο μακροχρόνια;
Έρευνα του 2003 που έγινε σε αρουραίους, διαπίστωσε ότι η μακροχρόνια έκθεση στους λευκούς ήχους βλάπτει την ακουστική οργάνωση του εγκεφάλου, καθιστώντας τους λιγότερο ικανούς για υγιή ανάπτυξη. Η έρευνα της Δρ. Attarha έδειξε ότι η χρήση λευκού ήχου για μεγάλες περιόδους, που χρησιμοποιείται στον ύπνο ή στη διαχείριση των εμβοών, μπορεί να βλάψει το κεντρικό ακουστικό σύστημα στον εγκέφαλο. Επιπλέον, μπορεί ενδεχομένως να συμβάλει στη γήρανση του. Το κλειδί για αυτή τη μακροπρόθεσμη βλάβη βρίσκεται στα διεγερτικά και ανασταλτικά κύτταρα του νευρικού συστήματος . Τα διεγερτικά και ανασταλτικά κύτταρα στο νευρικό σύστημα επηρεάζουν άλλα κύτταρα, ώστε να ανταποκριθούν αναλόγως ως απόκριση σε διαφορετικά αισθητήρια σήματα.
Ενώ οι ήχοι με πολλή πολυπλοκότητα και πληροφορίες, όπως για παράδειγμα η μουσική, ενθαρρύνουν αυτά τα κύτταρα να εξειδικεύονται, ο λευκός ήχος τα κάνει πολύ λιγότερο ευαίσθητα. Η έκθεση στον λευκό ήχο μειώνει σταδιακά τα επίπεδα αναστολής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα κύτταρα να αδυνατούν να εμποδίσουν τις αποκρίσεις σε ένα ευρύ φάσμα συχνοτήτων ήχου. Αυτή η διαταραχή μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στη μνήμη και στη λήψη αποφάσεων. Όσο περισσότερο λευκό ήχο ακούει κανείς, σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, τόσο λιγότερο θα είναι σε θέση να αποκλείσει άσχετους ήχους ή να εστιάσει σε ήχους σε ένα θορυβώδες περιβάλλον.
Τελικά, ο λευκός θόρυβος μπορεί να είναι μια καλή βραχυπρόθεσμη λύση για να βοηθήσει στον ύπνο ή να επιτρέψει να συγκεντρωθεί κανείς σε μια εργασία, αλλά δεν είναι καλή ιδέα μακροπρόθεσμα. Ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσει κάποιος τα ακουστικά του κέντρα, σύμφωνα με την Δρ Attarha, είναι να αντικαταστήσει τους μη δομημένους θορύβους με ομιλία και μουσική. Κάνοντας αυτό, μπορεί να ενισχύσει τις εξειδικευμένες ικανότητες των κυττάρων. Ακόμα να διατηρήσει τη χημική, δομική και λειτουργική υγεία του εγκεφάλου.
Κλείνοντας
Έχοντας πάντα στο μυαλό μας το ερώτημα αν είναι ωφέλιμο τελικά να χρησιμοποιούμε τους λευκούς ήχους για την κάλυψη ενοχλητικών θορύβων, καταλήγουμε σε ένα ικανό συμπέρασμα. Οι λευκοί ήχοι πράγματι καλύπτουν άλλους ενοχλητικούς ήχους, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ξεκουράζουν ή συγκεντρώνουν πραγματικά το μυαλό μα, ειδικά κατά τη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου. Ο ήχος αυτός ίσως προσφέρει κάποια θετικά στοιχεία σε άτομα με διάσπαση προσοχής ή σε άτομα που χρειάζονται μία γρήγορη λύση για να καλύψουν κάποιους θορύβους της καθημερινότητας. Αλλά μάλλον προσφέρουν περισσότερα αρνητικά παρά θετικά στις υπόλοιπες περιπτώσεις και σίγουρα δεν αποτελούν πανάκεια για διαταραχές ύπνου. Η πραγματικά καλή ψυχική υγεία είναι αυτή που μας χαρίζει έναν υγιή εγκέφαλο, μία καθαρή σκέψη και τελικά έναν ήρεμο και ωφέλιμο ύπνο.
